Μεταφόρτωση ως PDF Εκτύπωση <>

Κείμενο 16: Haugen, E. 1972. Dialect, language, nation. Στο Sociolinguistics: Selected Readings, επιμ. J. B. Pride & J. Holmes, 97-111. Λονδίνο: Penguin Books, σελ. 104-105.

Καθώς η ενθάρρυνση τέτοιων δεσμών χρειάζεται ελεύθερη και σχετικά έντονη επικοινωνία εντός του έθνους, το εθνικό ιδεώδες απαιτεί την ύπαρξη ενός μοναδικού γλωσσικού κώδικα, μέσω του οποίου να μπορεί να υπάρξει αυτή η επικοινωνία. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι γάλλοι επαναστάτες ενέκριναν μια απόφαση που καταδίκαζε τις διαλέκτους ως υπόλειμμα της φεουδαρχικής κοινωνίας. Οι διάλεκτοι, στον βαθμό τουλάχιστον που απειλούν να γίνουν γλώσσες, αποτελούν δυνάμει διασπαστικές τάσεις σε ένα ενιαίο έθνος: απευθύνονται σε τοπικούς δεσμούς, που ενδέχεται να συγκρούονται με δεσμούς σε εθνικό επίπεδο. Αυτός είναι μάλλον ένας από τους λόγους που ακόμα και σήμερα η Γαλλία αρνείται να μετρήσει τον αριθμό ομιλητών της βρετονικής στις απογραφές της, πόσο μάλλον να αντιμετωπίσει το πολύ εντονότερο πρόβλημα της καταμέτρησης των ομιλητών της προβηγκιανής. Από την άλλη μεριά, ένα έθνος αισθάνεται ένα είδος αναπηρίας, αν πρέπει να χρησιμοποιεί πάνω από μία γλώσσα για επίσημες λειτουργίες, όπως συμβαίνει στην Ελβετία, στο Βέλγιο, στη Γιουγκοσλαβία, στον Καναδά και σε πολλές άλλες χώρες. Η εσωτερική σύγκρουση είναι αναπόφευκτη, εκτός αν η χώρα έχει το χαρακτήρα χαλαρής ομοσπονδίας, ενώ ταυτόχρονα τα γλωσσικά σύνορα είναι σταθερά, όπως συμβαίνει στην Ελβετία.

Ο εθνικισμός τείνει επίσης να ενθαρρύνει τους εξωτερικούς διαχωρισμούς, όπως σημειώθηκε πιο πάνω. Στον χώρο της γλώσσας αυτό σημαίνει την επιθυμία όχι μόνο για μία γλώσσα, αλλά για την ιδιαίτερη γλώσσα της κάθε ομάδας. Αυτό αυτομάτως απομονώνει τον πληθυσμό από άλλους πληθυσμούς που θα μπορούσαν ενδεχόμενα να υπονομεύσουν τους ιδιαίτερους δεσμούς του. Εδώ, η παρόρμηση για αυτονομισμό συγκρούεται έντονα με την τάση για διεθνή επαφή, με τα πλεονεκτήματα που προσφέρει μια τέτοια επαφή τόσο στο έθνος όσο και στο άτομο. Η Ελβετία αποτελεί ακραία περίπτωση, καθώς έχει τρεις γλώσσες, καμία από τις οποίες δεν είναι δική της· το Βέλγιο έχει δύο, αλλά και οι δύο ανήκουν στους γείτονές του. Το κίνημα της ιρλανδικής έχει υποχωρήσει σε μεγάλο βαθμό κάτω από την επίδραση της συντριπτικής ισχύος της αγγλικής ως γλώσσας διεθνών επαφών. Η αδυναμία του κινήματος της νέας νορβηγικής γλώσσας οφείλεται στη διείσδυση της δανικής στην εθνική ζωή κατά την περίοδο τεσσάρων αιώνων ένωσης· η όποια δύναμη διέθετε το κίνημα αυτό οφειλόταν στο γεγονός ότι η δανική δεν ήταν μία από τις μεγάλες διεθνείς γλώσσες.

Οποτεδήποτε κάποια σημαντική μερίδα του πληθυσμού, μια ελίτ, είναι εξοικειωμένη με τη γλώσσα ενός άλλου έθνους, δελεάζεται να τη χρησιμοποιήσει ως γλωσσικό μέσο της διοίκησης, απλά και μόνο γιατί αυτό είναι βολικό. Αν η γλώσσα είναι ταυτόχρονα και γλώσσα της πλειοψηφίας, όπως συνέβαινε όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες αποσπάστηκαν από την Αγγλία, το πρόβλημα λύνεται εύκολα· το πολύ πολύ να τεθεί το ζήτημα αν οι τοπικισμοί θα πρέπει να γίνουν αποδεκτοί. Αλλά όπου δε συμβαίνει αυτό, υπάρχει η ανάγκη γλωσσικής επανεκπαίδευσης του πληθυσμού, με όλη την προσπάθεια και την αναστάτωση της πολιτισμικής ενότητας που αυτό συνεπάγεται. Αυτό είναι το πρόβλημα που αντιμετωπίζουν πολλά από τα αναδυόμενα αφρικανικά και ασιατικά έθνη σήμερα […]. Η γαλλική και η αγγλική έχουν συντριπτικά πλεονεκτήματα, αλλά συμβολίζουν την καταπίεση και μεταδίδουν έναν ξένο πολιτισμό. Το κόστος της επανεκπαίδευσης δεν έγκειται μόνο στα έξοδα που ορίζονται με δολάρια και σεντς, αλλά και στη δυσφορία που γεννά η ανάγκη εκπαίδευσης μέσω ξένων κωδίκων επικοινωνίας, κάτι που συνεπάγεται αποξένωση από την ιδιαίτερη τοπική παράδοση.

Η εναλλακτική λύση είναι να αναπτύξει κανείς τη δική του γλώσσα, όπως έκανε η Φινλανδία στον δέκατο ένατο αιώνα, ή το Ισραήλ στον εικοστό. Διαφορετικές γλώσσες ξεκινούν από διαφορετικά σημεία: για τη Φινλανδία αφετηρία ήταν μια μη γραπτή καθομιλούμενη, για το Ισραήλ μια μη ομιλούμενη πρότυπη. Σήμερα και οι δυο είναι πρότυπες γλώσσες, ικανές να μεταφέρουν κάθε έννοια της σύγχρονης παιδείας και κάθε απόχρωση της σύγχρονης λογοτεχνίας. Οποιαδήποτε ενδεχόμενη έλλειψή τους συμπληρώνεται μετά από προμελετημένο σχεδιασμό, ο οποίος στα σύγχρονα κράτη αποτελεί συχνά ένα σημαντικό τμήμα της διαδικασίας ανάπτυξης.