Μεταφόρτωση ως PDF Εκτύπωση <>

Δημιουργία κοινής

Υποψιαζόμαστε ότι σε κάθε περίπτωση η διαδικασία δημιουργίας κοινής παίζει σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση μιας νέας διαλέκτου. Σε περιστάσεις επαφής και ανάμειξης διαλέκτων μπορεί να υπάρχει μεγάλος βαθμός γλωσσικής πολυτυπίας κατά τα πρώιμα στάδια. Ωστόσο, με το πέρασμα του χρόνου συντελείται εστίαση μέσω μιας μείωσης των διαθέσιμων τύπων. Η μείωση αυτή επισυμβαίνει μέσω της διαδικασίας της δημιουργίας κοινής, η οποία συνίσταται στην εξομάλυνση μειονοτικών και άλλων σημαδεμένων γλωσσικών τύπων και στην απλοποίηση, η οποία αφορά κατά κανόνα τη μείωση των ανωμαλιών. (Ο βαθμός απλοποίησης, και πιθανότητα η φύση της, μπορεί να επηρεάζονται από τη χρήση μιας lingua franca (πιτζινοποίηση) και από τον γλωσσικό θάνατο σε περιπτώσεις που αφορούν γλωσσική καθώς και διαλεκτική επαφή). Το αποτέλεσμα της εστίασης που συνδέεται με τη διαδικασία δημιουργίας κοινής είναι μια ιστορικά μεικτή αλλά συγχρονικά σταθερή διάλεκτος, η οποία περιλαμβάνει στοιχεία από τις διαφορετικές διαλέκτους που αναμείχτηκαν, καθώς και διαδιαλεκτικούς τύπους που δεν εμφανίζονταν σε καμία.

Μετάφραση Μ. Αραποπούλου

Aπό διαχρονική άποψη, μπορούμε να διακρίνουμε διαφορετικά στάδια στην εξέλιξη της κοινής: προκοινή, σταθεροποιημένη κοινή, διευρυμένη κοινή και αφομοιωμένη κοινή. Στο άρθρο μου του 1993 εφάρμοσα αυτούς τους όρους στη διαμόρφωση της ελληνιστικής κοινής. Tο στάδιο της προκοινής μπορεί να νοηθεί ως το ασταθές στάδιο πριν τη δημιουργία κοινής. Στην αρχαία Ελλάδα το αποφασιστικό γεγονός ήταν η διαμόρφωση ευρύτερων πολιτικών συνασπισμών, και ιδίως η ίδρυση της Iωνικής Συμπολιτείας πριν από τους Περσικούς Πολέμους, και στη συνέχεια, της A΄ Αθηναϊκής Ναυτικής Συμμαχίας. Αυτά τα πολιτικά γεγονότα, σε συνδυασμό με την ανάπτυξη πολιτιστικών επαφών, διευκόλυναν τη δημιουργία ευρύτερων γλωσσικών κοινοτήτων. H κατάσταση που επικρατούσε κατά τον 6ο-5ο αιώνα, όπου κάθε πόλη-κράτος αποτελούσε και μια ξεχωριστή γλωσσική κοινότητα και η Ελλάδα στο σύνολό της παρουσίαζε την εικόνα μιας ετερογενούς γλωσσικής κοινότητας συγκροτημένης από διάφορες διαλέκτους αμοιβαία κατανοητές, άρχισε πια να αλλάζει. Κατά την περίοδο αυτή συνέβησαν "αμφίπλευρες προσαρμογές" (σύμφωνα με την ορολογία του Trudgill 1986) ανάμεσα στις αρχαίες διαλέκτους στα πλαίσια της ελληνικής γλωσσικής κοινότητας. H διαλεκτική μείξη στις ιωνικές περιοχές υπό την επιρροή της A΄ Ναυτικής Συμμαχίας είχε θεμελιώδη σημασία για τις εξελίξεις που ακολούθησαν. Tο σύστημα που προέκυψε --η αττικοϊωνική κοινή -- δείχνει καθαρά ότι η πιο δυτική ιωνική διάλεκτος, δηλαδή η αττική, αναγκάστηκε να αποβάλει κάποιες από τις φωνολογικές (συμπλέγματα [tt] ττ και [rr] ρρ, π.χ. θάλαττα, ἄρρην) και μορφολογικές (αττική κλίση των ουσιαστικών και των επιθέτων, π.χ. ὁ λεώς, ὁ ἔμπλεως) ιδιαιτερότητές της. Από το άλλο μέρος, οι κεντρικές και ανατολικές ιωνικές διάλεκτοι απώλεσαν κάποια ακραία ιωνικά χαρακτηριστικά (κυρίως το μακρό φωνήεν /ε:/, που δηλωνόταν με το η, μετά από [i] ι, [e] ε και [r] ρ, π.χ. οἰκίη, γενεή, χώρη). Kάποιες συμβιβαστικές μορφές (όπως πράσσω, λαός, ναός) είναι δυνατόν να εξηγηθούν ως επιδράσεις από τις γειτονικές "ήπιες" δωρικές διαλέκτους (κορινθιακή, μεγαρική, ανατολική αργολική). H αττικοϊωνική κοινή που προέκυψε τον 4ο αιώνα είναι συνεπώς το αποτέλεσμα φωνολογικής και μορφολογικής ομαλοποίησης. Tην κοινή αυτή μπορούμε να την περιγράψουμε ως σταθεροποιημένη κοινή.

Tο επόμενο στάδιο -της διευρυμένης κοινής- προέκυψε με τη μεταφορά της αττικοϊωνικής κοινής πέρα από τη θάλασσα -στην Αίγυπτο, τη Συρία, την Παλαιστίνη, τη Mεσοποταμία, τη Mικρά Aσία και σε άλλες πιο μακρινές περιοχές του γνωστού κόσμου- με τις κατακτήσεις του Mεγάλου Aλεξάνδρου και τον αποικισμό που επακολούθησε. Στο διευρυμένο αυτό στάδιο η αττικοϊωνική κοινή, που τώρα ονομάζεται ελληνιστική κοινή, είχε διάφορους ανταγωνιστές: την κοπτική στην Aίγυπτο των Πτολεμαίων, την αραμαϊκή στη Συρία των Σελευκιδών και στην Παλαιστίνη, και διάφορες ανατολικές γλώσσες στη Μικρά Ασία. Tο τελευταίο στάδιο στην εξέλιξη της κοινής, το στάδιο της αφομοιωμένης κοινής, χαρακτηρίζεται από επιπρόσθετη γλωσσική διεύρυνση και, ιδιαίτερα, από τη χρήση της για λογοτεχνικούς σκοπούς. Το στάδιο αυτό μπορούμε να το μελετήσουμε στα κείμενα των ελλήνων ομιλητών της ελληνιστικής κοινής (όπως ο Πολύβιος και ο Πλούταρχος) ή των εξελληνισμένων εθνικών (όπως ο Iώσηπος Φλάβιος και ο Λουκιανός)….