ΠΡΙΑΜΟΣ

• Καταγωγή
• Παιδικά χρόνια - Βασιλεία
• Γάμοι - Απόγονοι
• Δράση στον πόλεμο
• Θάνατος του Πρίαμου

 

Καταγωγή

Οι γενεαλογίες στα ομηρικά έπη καλύπτουν συνήθως τρεις γενιές: τον ήρωα, τον πατέρα του και τον γιο του. Εξαίρεση αποτελεί το πολύ πιο εκτενές γενεαλογικό δέντρο του Αινεία, που καλύπτει έξι γενιές σε είκοσι έξι στίχους (Υ 215-241). Σε αυτό το γενεαλογικό δέντρο καλύπτεται η ιστορία της Τροίας και επιμέρους μυθικά επεισόδια (όπως του Γανυμήδη). Έτσι, δημιουργείται μια χρονολογική σειρά από τον Δία μέχρι τον Έκτορα και τον Αινεία, ενώ οι επώνυμοι ήρωες Ίλος και Τρως φαίνεται ότι επινοήθηκαν από τον ποιητή ή νωρίτερα από τους αοιδούς για να αιτιολογηθούν οι ονομασίες Ίλιο και Τροία.^[1]

 

Και μαθ', εάν το επιθυμείς, καλά να την γνωρίσεις

την ιδικήν μας γενεάν, αν και πολλοί την ξεύρουν·

πρώτον ο Ζευς τον Δάρδανον εγέννησε και κτίζει

την Δαρδανίαν, πριν εκεί στην πεδιάδα κάμουν

πάλιν οι θνητοί άνθρωποι την Ίλιον την αγίαν

και στες πολύβρυσες πλαγιές της Ίδης κατοικούσαν.

Τον Εριχθόνιον γέννησεν ο Δάρδανος εκείνον

τον βασιλέα ξακουστόν για τα πολλά του πλούτη

που τρεις χιλιάδες έβοσκαν στον βάλτον του φοράδες

περήφανες στα τρυφερά πουλάρια που εγεννήσαν.

Και κει που εβόσκαν άναψεν απ΄ έρωτα ο Βορέας

και, μαύρος ίππος στην μορφήν, εταίριασε μ' εκείνες·

και δώδεκα εγέννησαν πουλάρια του Βορέα.

Και όταν σκιρτούσαν ελαφρά στην γην την σιτοδότρα

στο στάχυ επάνω έτρεχαν χωρίς να το λυγίσουν·

και όταν εις τα διάπλατα σκιρτούσαν της θαλάσσης

στην κορυφήν του κύματος ξακρίζουν τον αφρόν της.

Και από τον Εριχθόνιον των Τρώων βασιλέας

ο Τρως γεννήθη και απ' αυτόν τρία λαμπρά βλαστάρια

ο Ίλος, ο Ασσάρακος και ο ισόθεος Γανυμήδης,

που εγεννήθη των θνητών ο πρώτος για το κάλλος,

που τον σηκώσαν οι θεοί για κείνα του τα κάλλη

να ζει μ΄ αυτούς αθάνατος και κεραστής του Δία.

Γεννά και ο Ίλος τον λαμπρόν Λαομέδοντα και τούτος

τον Τιθωνόν, τον Πρίαμον, τον Λάμπον, τον Κλυτίον,

ως και τον Ικετάονα κακό του Άρη θρέμμα·

τον Κάπυν ο Ασσάρακος, ο Κάπυς τον Αγχίσην,

τούτος εμέ [τον Αινεία] και ο Πρίαμος τον Έκτορα τον θείον·

την γενεάν, το αίμ' αυτό καυχόμ' εγώ πως έχω.

(Όμ., Ιλ. Υ 215-241, Μετ. Ι. Πολυλάς) (Εικ. 1, 2, 3, 4)

 

 

 

Ο Πρίαμος είναι ο πιο γνωστός από τους γιους του Λαομέδοντα, επειδή ο Τρωικός πόλεμος έγινε στην εποχή του, όταν ήταν ήδη πολύ γέρος. Το όνομα της μητέρας του είναι ασαφές· άλλοτε είναι η κόρη του ποταμού Σκάμανδρου Στρυμώ, άλλοτε κάποια Πλακία ή Λευκίππη.

 

Παιδικά χρόνια - Βασιλεία

Τα παιδικά χρόνια του Πρίαμου σημαδεύτηκαν από την πρώτη άλωση της Τροίας από τον Ηρακλή.

 

[…] έπλευσε [ο Ηρακλής] εναντίον του Ιλίου με δεκαοκτώ πλοία, που το καθένα είχε πενήντα κουπιά, αφού πρώτα συγκέντρωσε στρατό από άριστους άνδρες, που αποφάσισαν να συμμετάσχουν εθελοντικά στην εκστρατεία. Όταν κατέπλευσε στο Ίλιο, εμπιστεύτηκε τη φύλαξη των πλοίων στον Οϊκλή και ο ίδιος με τα υπόλοιπα παλικάρια επιτέθηκε στην πόλη. Ο Λαομέδοντας, πλησιάζοντας στα πλοία με τον στρατό του, σκότωσε πάνω στη μάχη τον Οϊκλή, εκδιώχθηκε όμως από τους άνδρες του Ηρακλή και κλείστηκε μέσα στην πολιορκημένη πόλη. Στη διάρκεια της πολιορκίας ο Τελαμώνας προκάλεσε ρήγμα στο τείχος, μπήκε πρώτος στην πόλη και μετά από αυτόν ο Ηρακλής. Μόλις εκείνος είδε πρώτον τον Τελαμώνα να μπαίνει, τράβηξε το ξίφος από τη θήκη και όρμησε εναντίον του, επειδή δεν ήθελε κανένας να θεωρείται καλύτερός του. Ο Τελαμώνας, μόλις το αντιλήφθηκε αυτό, άρχισε να μαζεύει πέτρες από εκεί κοντά και, όταν εκείνος τον ρώτησε τι κάνει, απάντησε ότι κατασκευάζει ένα βωμό για να τιμήσει τον Ηρακλή τον καλλίνικο. Εκείνος τον επαίνεσε και, μόλις κυρίευσε την πόλη, αφού σκότωσε με τα βέλη του τον Λαομέδοντα και τα παιδιά του εκτός από τον Ποδάρκη, έδωσε ως έπαθλο στον Τελαμώνα την κόρη του Λαομέδοντα Ησιόνη, και σε εκείνη επέτρεψε να πάρει μαζί της όποιον από τους αιχμαλώτους ήθελε. Όταν αυτή διάλεξε τον αδελφό της τον Ποδάρκη, είπε ότι πρώτα πρέπει να γίνει δούλος και τότε μόνο θα τον έχει, αφού δώσει κάτι για να τον εξαγοράσει. Και αυτή, την ώρα της αγοροπωλησίας, έβγαλε κεφαλομάντιλό της και την έδωσε ως αντίτιμο· από αυτό το γεγονός ο Ποδάρκης ονομάστηκε Πρίαμος^[2]. (Απολλόδ. 2.6.4) (Εικ. 5, 6)

 

Ο Ηρακλής εμπιστεύτηκε την Τροία στον μόνο γιο του Λαομέδοντα που είχε επιζήσει, τον Πρίαμο, ο οποίος σταδιακά επεξέτεινε τα όρια της εξουσίας του σε ολόκληρη την περιοχή και στα νησιά κοντά στην ασιατική γη. Παραδίδεται ακόμη ότι πολέμησε στις όχθες του Σαγγάριου τις Αμαζόνες ως σύμμαχος του Φρύγιου Οτρέα (Όμ., Ιλ. Γ 184-189).

 

Γάμοι - Απόγονοι

Από τον πρώτο του γάμο με την Αρίσβη, κόρη του Μέροπα, απέκτησε ένα γιο, τον Αίσακο. Την άφησε στον Υρταίο, για να παντρευτεί την Εκάβη με την οποία απέκτησε πολλά παιδιά, πρώτα τον Έκτορα, ύστερα τον Πάρη, μετά τις κόρες Κρέουσα, Λαοδίκη, Πολυξένη, Κασσάνδρα, τέλος τους γιους Έλενο, Πάμμονα, Πολίτη, Άντιφο, Ιππόνοο, Πολύδωρο, Τρωίλο, που θεωρούνταν και γιος του Απόλλωνα. Από άλλες παλλακίδες απέκτησε πολλά παιδιά, αγόρια και κορίτσια, πενήντα ονόματα παραδίδονται, όχι όμως από μόνο έναν συγγραφέα. Πληρέστερος είναι ο κατάλογος του Απολλόδωρου με 47 ονόματα.

 

 

Πάντως, όλα τα παιδιά με τους/τις συζύγους τους ζουν στο παλάτι, σε ιδιαίτερο θάλαμο το κάθε ζευγάρι.

 

Δράση στον πόλεμο

Ο πραγματικός ηγέτης στον πόλεμο ήταν ο Έκτορας, ο οποίος είχε διάφορους συμβουλάτορες, όχι όμως και τον ηλικιωμένο πατέρα του που δεν έπαιρνε μέρος στις μάχες, προήδρευε μόνο στις συνελεύσεις, χωρίς να ακούγεται πάντα η γνώμη του και παρακολουθούσε τον πόλεμο ψηλά από τα τείχη μαζί με άλλους συνομήλικούς του δημογέροντες (Γ 145 κ.ε.).

Μάλλον γνώριζε τα σχέδια του Πάρη για την απαγωγή της Ελένης και δεν έφερε αντιρρήσεις. Ήταν φιλικός με την Ελένη (Γ 161 κ.ε.), άτολμος σε κρίσιμες αποφάσεις, ευγενής με εξαίρεση τη στιγμή που διώχνει οργισμένος από θλίψη κάποιους Τρώες που ήλθαν να συμπαρασταθούν στη βασιλική οικογένεια για το πένθος τους. Είναι γενικά ευσεβής, αν και πατά τους όρκους που έδωσε με τον Αγαμέμνονα ως εγγύηση ότι αυτός που θα νικούσε στη μονομαχία για την Ελένη, ο Πάρης ή ο Μενέλαος, θα την κέρδιζε οριστικά και ο πόλεμος θα σταματούσε. (Εικ. 7, 8, 9, 10, 11)

Προς το τέλος της Ιλιάδας δραστηριοποιείται περισσότερο. Προστάζει να κρατηθούν οι πύλες ανοιχτές για να καταφύγουν μέσα στην πόλη οι κυνηγημένοι από τον Αχιλλέα Τρώες (Φ 526 κ.ε.). Βιώνει τον θάνατο πολλών παιδιών του, και του Έκτορα στο τέλος, τον οποίο εξόρκιζε να μην μονομαχήσει με τον Αχιλλέα. Προσπάθησε μάλιστα να τον συγκινήσει, προβλέποντας την καταστροφή της Τροίας, το μέγεθος και τις εκφάνσεις της, τις γενικότερες συνέπειες του πολέμου. Ο Έκτορας δεν πείσθηκε, και όταν σκοτώθηκε, η θεά Ίρις, σταλμένη από τον Δία, παρακίνησε τον Πρίαμο να πάει στο στρατόπεδο των Αχαιών για να ζητήσει το πτώμα του νεκρού γιου του. Αψήφησε τους φόβους της Εκάβης και τους δικούς του και πήγε νύχτα στο στρατόπεδο των Αχαιών, στη σκηνή του Αχιλλέα, για να δώσει λύτρα και να πάρει το σώμα του γενναίου παιδιού τους. Τον συνόδευε ο Ερμής μεταμφιεσμένος σε θνητό -και στην μορφήν ομοιώθη / με αγόρι γενεάς λαμπρής, πόχει το πρώτο χνούδι, / καιρός που η νιότη φαίνεται με όσην χάριν έχει (Ω 346-348). (Εικ. 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26)

Η ειρηνική αριστεία του Πριάμου, ανάμνηση της παλιάς πολεμικής του αριστείας, ξάφνιασε τον Αχιλλέα, καθώς ο γέροντας έδειξε ευγένεια και αρχοντιά, ψυχική δύναμη, εθαύμαζεν εκεί του Αχιλλέα / την πλάση και τ' ανάστημα που ωσάν θεού φαντάζαν (Ω 630-631), αναγνώρισε ότι ήταν ένας σπουδαίος αντίπαλος για τον γιο του. Εξάλλου, οι αρετές του Αχιλλέα δικαίωναν και τις αρετές του δικού του γιου που πέθανε από έναν τέτοιο εχθρό. Έτσι, οι δύο αντίπαλοι συντρώγουν σε ένα νεκρόδειπνο που περιλαμβάνει φαγητά και κρασί, ενώ ικανοποιείται και η ανάγκη για έκφραση σκέψεων και συναισθημάτων. Όλα αυτά, μαζί με τον ύπνο που επέρχεται, σηματοδοτούν επαναφορά στη σωματική κανονικότητα, δηλαδή η ικανοποίηση των σωματικών αναγκών που αναστέλλονται με το πένθος, και η επιστροφή του σώματος του Έκτορα στο στρατόπεδο των Τρώων σηματοδοτούν την επιστροφή στην τελετουργική ομαλότητα, καθώς αποκαθίστανται η ανταπόδοση, η ικεσία -τον ικέτη του θα σεβαστεί περίσσια, λέει ο Δίας για τον Αχιλλέα, και την ίδια φράση επαναλαμβάνει η Ίριδα στον Πρίαμο (Ω 158, 187· πρβ. 465-7, 478-9)- και η νεκρική τελετουργία. Κάτω από άλλες συνθήκες το γεγονός αυτό θα μπορούσε να σφυρηλατήσει ειρηνικούς δεσμούς μεταξύ των αντιμαχομένων. Κάτω από τις συγκεκριμένες συνθήκες, η νεκρική τελετουργία έβγαλε τον Αχιλλέα από την παρατεταμένη περίοδο της μεταιχμιότητάς του, Τρώες και Αχαιούς από μια παρατεταμένη περίοδο στασιμότητας και αμηχανίας και ωθεί το δράμα στη λύση του. (Εικ. 27, 28, 29, 30)

 

Θάνατος του Πρίαμου

Με τον εχθρό μέσα στο παλάτι, ο Πρίαμος θέλησε να υπερασπιστεί τους δικούς του και ξαναπήρε ο ηλικιωμένος πολεμιστής τα όπλα που του ενεχείρισε η κόρη του Λαοδίκη. Όμως η Εκάβη τον τράβηξε πίσω στο παλάτι, για να προσπέσουν ικέτες σε βωμό των θεών δαφνοστεφανωμένοι. Εκεί βιώθηκε η μεγαλύτερη αγριότητα του πολέμου, καθώς καταπατήθηκαν όλοι οι νόμοι της ικεσίας και επαληθεύθηκαν οι προβλέψεις που είχε κάνει ο Πρίαμος (Χ 58-76). Είδε τον γιο του Πολίτη να σκοτώνεται στον βωμό από τον Νεοπτόλεμο, που έπιασε και τον γέροντα από τα μαλλιά, τον τράβηξε από τον βωμό και τον αποκεφάλισε. Το σώμα έμεινε άταφο. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή τον έσυρε μέχρι τον τάφο του Αχιλλέα έξω από την πόλη και εκεί τον σκότωσε. Στην Ιλιάδα Μικρά ο Πρίαμος φονεύεται από τον Νεοπτόλεμο «στην πόρτα του σπιτιού του» (πρβ. Χ 66), στην Ιλίου Πέρσιν πεθαίνει στον βωμό του ερκείου Διός, ενώ μυθολογείται και ο θάνατός του με όπλο το νεκρό σώμα του εγγονού του. Αλλά πώς θα ήταν δυνατόν οι θνητοί να μη φτάσουν σε μια τέτοια κατάσταση τη στιγμή που ο Δίας είχε κατηγορήσει την Ήρα ότι ευχαρίστως θα έτρωγε τον Πρίαμο ωμό (Δ 34-6); (Εικ. 31, 32, 33, 34, 35, 36, 37, 38, 39, 40, 41, 42, 43, 44)