ΜΙΝΩΑΣ

• Καταγωγή
• Ανάληψη της εξουσίας
• Οι έρωτες του Μίνωα
• Μίνωας και Πασιφάη
• Οι απόγονοι του Μίνωα
• Τα αδέλφια του Μίνωα
• Άσκηση της εξουσίας
• Ο Μίνωας στην Αθήνα
• Ο Μίνωας στην Κέα
• Ο Μίνωας στη Σικελία
• Θάνατος του Μίνωα
• Ο Μίνωας στις πηγές

Για τη διαμόρφωση του μύθου ενός ήρωα απαιτούνται σπουδαίοι γονείς, ξεχωριστή ανατροφή, έρωτες και συμπαράσταση των γυναικών, πόλεμοι, εύνοια των θεών αλλά και την ύβρη απέναντί τους· τέλος, έναν πολύ ξεχωριστό θάνατο. Αυτά τα στοιχεία θα παρακολουθήσουμε ξετυλίγοντας την ιστορία του Μίνωα.

 

Καταγωγή

Θεωρείται γιος του Δία και της Ευρώπης, με θνητό πατέρα τον άκληρο Αστέριο ή Αστερίωνα, βασιλιά της Κρήτης, ή γιος της Ευρώπης και του ίδιου του Αστερίωνα. Αδέλφια του ήταν ο Σαρπηδόνας και ο Ραδάμανθυς. Μεταγενέστεροι μυθογράφοι του απέδωσαν ως πατέρα τον πρίγκιπα της Κνωσού Ταύρο, ο οποίος, ύστερα από εκστρατεία στην Τύρο, έφερε την κόρη του βασιλιά, την Ευρώπη, αιχμάλωτη στην Κρήτη. Αυτός ο Ταύρος ίδρυσε και τη Γόρτυνα.

 

 

 

 

Ανάληψη της εξουσίας

Σύμφωνα με μια, μάλλον μεταγενέστερη, εκδοχή του μύθου η διαδοχή της εξουσία στα τρία αδέλφια έγινε ειρηνικά με κατανομή που είχε προαποφασίσει ο Αστέριος. Άλλοι πάλι λένε ότι η διαδοχή υπήρξε ταραχώδης. Ο Μίνωας θεωρούσε και υποστήριζε ότι οι θεοί τον προόριζαν για βασιλιά της Κρήτης. Απέδειξε την υπεροχή του και την προτίμηση που του είχαν οι θεοί, όταν εκείνοι πράγματι του έστειλαν ό,τι ζήτησε, όπως είχε προείπει ο Μίνωας στα αδέλφια του. Όταν δεήθηκε και προσέφερε θυσία στον Ποσειδώνα, του ζήτησε να στείλει ταύρο από τη θάλασσα, που θα τον θυσίαζε προς τιμή του. (Εικ. 71) Και ενώ η πράξη αυτή του Ποσειδώνα του εξασφάλισε αναίμακτα και αναντίρρητα την εξουσία, ο Μίνωας δε θυσίασε το ζώο· αντίθετα, το έστειλε στα κοπάδια του και λόγω της ομορφιάς του και για να διατηρήσει τη ράτσα του. Για την πράξη αυτή της υπέρβασης της θεϊκής εντολής, ο Μίνωας και η Κρήτη τιμωρήθηκαν, καθώς ο Ποσειδώνας ενέβαλε μανία στον ταύρο. Αυτόν τον ταύρο πρέπει να ερωτεύτηκε η Πασιφάη αργότερα και αυτόν τον ταύρο σκότωσε ο Ηρακλής ύστερα από εντολή του Μίνωα ή ως έναν από τους άθλους που του επέβαλε ο Ευρυσθέας.

Σύμφωνα με άλλη εκδοχή του μύθου μεταγενέστερων μυθογράφων ο Μίνωας πήρε χρησμό να περιμένει από τη θάλασσα σημάδι. Με πλοία και στρατό ήρθε από το Κρητικό πέλαγος ένας στρατηγός, ο Ταύρος, που ένωσε τις δυνάμεις του με του Μίνωα, ο οποίος με αυτόν τον τρόπο βρέθηκε με μεγαλύτερη ισχύ και ανέλαβε την εξουσία.

 

Οι έρωτες του Μίνωα

• Από την ένωση του Μίνωα με την Πασιφάη (κόρη του Ήλιου και της Περσιήδας ή της Κρήτης) ή την Κρήτη (κόρη του Αστέριου) προέκυψαν τα εξής παιδιά: Δευκαλίων, Γλαύκος, Ανδρόγεος (ή Ευρυγύης), Κατρέας, Αριάδνη, Φαίδρα, Ακάλλη (ή Ακακαλλίδα), Ξενοδίκη. Έκανε όμως και πολλά νόθα παιδιά με διάφορες γυναίκες. Από τη Νύμφη Παρία (ή μια κοπέλα από την Πάρο) απέκτησε τον Ευρυμέδοντα, τον Χρύση, τον Νηφαλίωνα, τον Φιλόλαο.
• Από τη Νύμφη ή βασίλισσα της Κέας Δεξιθέα απέκτησε τον Ευξάνθιο (ή Ευξάντιο).
• Από άλλες γυναίκες απέκτησε άλλα παιδιά τα οποία γίνονταν ιδρυτές πόλεων έξω από την Κρήτη ή καταλάμβαναν διάφορες περιοχές. (Η ευγονία του Μίνωα ήταν η μυθική εξήγηση της εξάπλωσης της αυτοκρατορίας).
• Μαρτυρείται ακόμη ο έρωτας του Μίνωα για τη Βριτόμαρτι, εγγονή της Δήμητρας. (Εικ. 72, 73) Της άρεζαν το κυνήγι και οι πορείες στα δάση και είχε επινοήσει το κυνηγετικό δίχτυ. Την ερωτεύτηκε ο Μίνωας που την κυνήγησε για εννιά μήνες. Την πρόφτασε σε ένα ακρωτήρι, όπου σε μυρτιά μπλέχτηκε το ρούχο της. Για να αποφύγει τον Μίνωα, έπεσε στη θάλασσα αλλά σώθηκε στα δίχτυα ψαράδων. (Εικ. 74, 75, 76) Τότε οι Κύδωνες, οι πιο παλιοί κάτοικοι της Κρήτης, την ονόμασαν Δίκτυννα, της αφιέρωσαν το Δικταίο όρος και τη λάτρεψαν σαν θεά. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, η κοπέλα ήταν κόρη του Δία. Από τη Φοινίκη έφτασε στο Άργος και ύστερα στην Κεφαλληνία, όπου οι ντόπιοι την ονόμασαν Λαφρία. Από εκεί πήγε στην Κρήτη. Για να σωθεί από τον Μίνωα κρύφτηκε σε δίχτυα ψαράδων. Ένας από τους ψαράδες, ο Ανδρομήδης, την πήγε στην Αίγινα. Όταν θέλησε να ενωθεί μαζί της, αυτή έτρεξε στο δάσος και χάθηκε. Αντί γι' αυτήν βρήκαν ένα άγαλμά της. Κήρυξαν τον τόπο ιερό, την ονόμασαν Αφαία = άφαντη και τη λάτρεψαν σαν θεά. Στην ουσία έχουμε δύο θεότητες με κοινά χαρακτηριστικά και κοινό πρότυπο την Αστάρτη της Γάζας. Η Βριτόμαρτις και η Δίκτυννα στην ανατολική και δυτική Κρήτη αντίστοιχα ταυτίστηκαν σε ενιαία μινωική θεότητα. Η ζωή στο δάσος, τα τρεχάματα και τα κυνήγια, το πήδημα και το λουτρό στη θάλασσα ταιριάζουν στην Άρτεμη, τη Σελήνη και τις φάσεις της τη νύχτα. Επιπλέον, το δίχτυ ως όργανο μαγείας ανήκει στη Σελήνη. Αφαία, Λαφρία, Βριτόμαρτις, Δίκτυννα είναι τα επίθετα με τα οποία λατρευόταν η Άρτεμη σε διάφορα μέρη και η οποία απορρόφησε στην επίσημη λατρεία τις τοπικές λατρείες, μετατρέποντας τις τοπικές θεότητες σε νύμφες ακόλουθες της ολυμπιακής Αρτέμιδος (Ευρ., Ιφ. εν Ταύροις 126-131).
• Οι Κρήτες δεν πίστευαν όσα καταμαρτυρούνταν για τον δίκαιο βασιλιά νομοθέτη Μίνωα, ούτε και ότι μια θεά θα σωζόταν ποτέ από τους ανθρώπους (Διόδωρος Σ., 5.76.4).
• Ερωτεύτηκε, ή προσποιήθηκε και ξελόγιασε τη Σκύλλα, κόρη του βασιλιά των Μεγάρων Νίσου, χάρη στην οποία στάθηκε δυνατή η πολιορκία της πόλης. (Εικ. 77, 78, 79, 80, 81, 82, 83, 84, 85, 86, 87)
• Ερωτεύτηκε την Περίβοια, μία από τις πρώτες Αθηναίες υποψήφια θύματα του Μινώταυρου.
• Του αποδίδεται και η ανακάλυψη της παιδεραστίας και ότι αυτός είχε απαγάγει τον Γανυμήδη, όχι ο Δίας. Την κρητική καταγωγή του μύθου μαρτυρούν ανάμεσα σε άλλους ο Πλάτωνας και ο Αθήναιος (Δειπν. 13.77.7), ενώ η ιστορία της αρπαγής του Γανυμήδη από τον Μίνωα στην Τροία και η αυτοκτονία του νέου στην Κρήτη από νοσταλγία για τους δικούς του και τον τόπο του διασώζεται στο λεξικό Σούδα. Σύμφωνα με τον Πλάτωνα, ο μύθος αποτελεί δικαιολογία για την απόλαυση των ηδονών από τους Κρήτες (ό.π.). Επιπλέον, στα ιστορικά χρόνια η μυητική ομοφυλοφιλία, με παιδευτικό περιεχόμενο και απώτερο σκοπό την κοινωνική ένταξη του νέου στους θεσμούς, πολιτικούς, στρατιωτικούς, θρησκευτικούς, θεωρούνταν κρητικό εφεύρημα του Μίνωα.
• Λεγόταν και εραστής του Θησέα. Συμφιλιώθηκε μαζί του μετά την απαγωγή της Αριάδνης και σε ένδειξη ειλικρινούς συμφιλίωσης του έδωσε για σύζυγο τη δεύτερη κόρη του, τη Φαίδρα.
• Στην αρχή της βασιλείας του ο Μίνωας δεν έκαμνε παιδιά, γιατί υπέφερε από αφροδίσιο νόσημα: έβγαιναν από το σώμα του ερπετά που έτρωγαν τα σπλάχνα κάθε γυναίκας που ξάπλωνε μαζί του (μνημειωμένη φρίκη από τη μετάδοση δερματικής ασθένειας που σε παρωχημένους χρόνους εξολόθρευσε φυλές). Μόνο η Πασιφάη δεν έπαθε τίποτε, γιατί ήταν κόρη του Ήλιου. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή του μύθου η Πασιφάη του έκανε μάγια, γιατί ο Μίνωας είχε πολλές ερωμένες. Έτσι, οι γυναίκες που πήγαιναν μαζί του τις καταβρόχθιζαν σκορπιοί και φίδια που έβγαιναν από το σώμα του. Τον γιάτρεψε η Πρόκρις, κόρη του βασιλιά της Αθήνας Ερεχθέα, που είχε καταφύγει στην Κρήτη για να γλυτώσει από την εκδίκηση του άνδρα της. Ο Μίνωας την ερωτεύτηκε και η Πρόκρις δέχτηκε να πάει μαζί του με αντάλλαγμα ένα κοντάρι που δεν έχανε ποτέ τον στόχο κι ένα σκύλο που δεν του ξέφευγε αγρίμι. Ύστερα τον θεράπεψε με ένα βότανο, το λεγόμενο «ρίζα της Κίρκης». Άλλες μαρτυρίες θέλουν την Πρόκριδα να χρησιμοποιεί δέρμα ή κύστη από αίγα, με το οποία έφτιαξε μια κύστη που την έβαλε στον κόλπο μιας γυναίκας και την προφύλαξε, καθώς φίδια και άλλα ερπετά κρατήθηκαν εκεί και δεν διαχύθηκαν στον οργανισμό της. Ύστερα από αυτό ενώθηκε με την Πασιφάη και απέκτησαν παιδιά.

 

Μίνωας και Πασιφάη

Ο γάμος του με την Πασιφάη σημαδεύεται από δύο επεισόδια. Το ένα έχει να κάνει με την ασθένεια του Μίνωα, στην οποία αναφερθήκαμε πιο πάνω, το άλλο με τον αφύσικο έρωτα της Πασιφάης για τον ταύρο, καρπός του οποίου υπήρξε ο Μινώταυρος.

Πρόκειται για τον ταύρο που ανέδυσε ο Ποσειδώνας από τη θάλασσα, σημάδι της προτίμησης των θεών για τον Μίνωα στη διαμάχη που είχε με τους αδελφούς του Ραδάμανθυ και Σαρπηδόνα για την εξουσία. Όμως, ενώ η πράξη αυτή του Ποσειδώνα εξασφάλισε στον Μίνωα αναίμακτα και αναντίρρητα την εξουσία, ο Μίνωας δε θυσίασε το ζώο, όπως είχε υποσχεθεί· αντίθετα, το έστειλε στα κοπάδια του και λόγω της ομορφιάς του και για να διατηρήσει τη ράτσα του. Για την πράξη αυτή της υπέρβασης της θεϊκής εντολής, ο θεός εξαγρίωσε τον ταύρο, προκαλώντας καταστροφές, και αργότερα ενέβαλε έρωτα στην Πασιφάη για τον ταύρο. Λεγόταν ακόμη ότι ο έρωτας αυτός ήταν έργο της Αφροδίτης, που έτσι τιμώρησε την Πασιφάη, γιατί είχε περιφρονήσει τη λατρεία της θεάς, όπως ο Ιππόλυτος για τον οποίο ενέβαλε έρωτα στην κόρη της Πασιφάης Φαίδρα, αν και ήταν προγονός της. Κατά άλλους ο ασυγκράτητος έρωτας της Πασιφάης για τον ταύρο ήταν στην ουσία μια τιμωρία προς τον πατέρα της Ήλιο, καθώς αυτός αποκάλυψε στον Ήφαιστο τον παράνομο έρωτα της θεάς με τον Άρη.

Η Πασιφάη, στην απελπισία της για τον ανεκπλήρωτο έρωτά της, παρακάλεσε τον Δαίδαλο να τη βοηθήσει να ικανοποιήσει τον πόθο της. Ο Δαίδαλος κατασκεύασε ομοίωμα ξύλινης αγελάδας, κούφιας εσωτερικά, τόσο τέλειας και όμοιας με δαμάλα πραγματική που ο ταύρος ξεγελάστηκε. Από την παράδοξη αυτή ένωση του ταύρου και της Πασιφάης, γεννήθηκε ο Μινώταυρος, μισός ταύρος μισός άνθρωπος, που κατοικούσε στο Λαβύρινθο, έργο επίσης του Δαίδαλου, και τρεφόταν με ανθρώπινη σάρκα. (Εικ. 88, 89, 90, 91, 92, 93, 94, 95, 96, 97, 98, 99, 100, 101, 102, 103, 104, 105, 106, 107, 108)

 

Οι απόγονοι του Μίνωα

Από τη σύζυγό του Πασιφάη ο Μίνωας απέκτησε πολλά παιδιά. Αναφέρονται οι εξής: Δευκαλίων, Γλαύκος, Ανδρόγεος (ή Ευρυγύης), Κατρέας, Αριάδνη, Φαίδρα, Ακάλλη (ή Ακακαλλίδα), Ξενοδίκη. Τα παιδιά του του έδωσαν εγγόνια και εκείνα άλλα παιδιά. Οι σημαντικότεροι είναι οι: Ιδομενέας, Μηριόνης, Απημοσύνη, Αλθαιμένης, Κλυμένη, Αερόπη, Καύνος, Βυβλίς, Κύδων, Ευλιμένη.

 

Τα αδέλφια του Μίνωα

Αδέλφια του Μίνωα ήταν ο Ραδάμανθυς και ο Σαρπηδών. Ενίοτε και ο Τάλος συγκαταλέγεται στα αδέλφια του.

 

Άσκηση της εξουσίας

Ο Μίνωας παρέλαβε από τον Δία το χρυσό σκήπτρο και τους νόμους με τους οποίους κυβέρνησε, αναθέτοντας την εφαρμογή τους στον Ραδάμανθυ στην πρωτεύουσα του κράτους και στον Τάλο στα χωριά. Κάθε εννιά χρόνια ο Μίνωας αποσυρόταν μόνος στην Ίδα, το σπήλαιο όπου γεννήθηκε και διασώθηκε ο Δίας στον Ψηλορείτη, στο κέντρο ακριβώς της Κρήτης σε υψόμετρο 1500μ. Εκεί συμβουλευόταν τον θεό ή άκουγε από τον ίδιο τους νόμους και τους έγραφε. (Εικ. 109) Το επίθετο εννέωρος που αποδόθηκε στον Μίνωα εξηγείται από την κάθε εννέα χρόνια ανανέωση του δικαίου ή γιατί ο Δίας υπήρξε ο δάσκαλός του από τότε που ο Μίνωας ήταν εννιά χρονών και για εννιά χρόνια του δίδαξε την τέχνη του κυβερνάν.^[10] Η δικαιοσύνη του στη ζωή τον έβαλε πιο πάνω από τους άλλους δύο δικαστές του κάτω κόσμου, τον Ραδάμανθυ και τον Αιακό, για τους νεκρούς της Ασίας και της Ευρώπης αντίστοιχα. (Εικ. 110, 111, 112, 113, 114, 115, 116, 117, 118, 119, 120, 121, 122)

Η θαλασσοκρατία της Κρήτης στο Αιγαίο από τη δεύτερη χιλιετία συγκεντρώνεται όλη γύρω από τον Μίνωα και αποδίδεται σε αυτόν. Θεωρούνταν εφευρέτης της επακτηρίδας, ενός μικρού και ευκίνητου πλοίου, με το οποίο απάλλαξε το Αιγαίο από τους πειρατές, κατέστησε ευκολότερα τα ταξίδια και τις εμπορικές ανταλλαγές, καθιέρωσε την κυριαρχία των Κρητών στα πελάγη και επέβαλλε την ειρήνη. Παράλληλα, και εσωτερικές μεταρρυθμίσεις κατέστησαν δυνατή την επέκταση μέχρι την Καρία στην Ασία. Θεωρούνταν λοιπόν ότι ένωσε τους Κρήτες και τις 90 ή 100 πολιτείες της Κρήτης κάτω από το σκήπτρο του, έκτισε νέες, έκανε κέντρο την Κνωσό, εκπολίτισε τους Κρήτες. Με στόλο, ταχύτατο για την εποχή του, επεκτάθηκε στα νησιά του Αιγαίου και στα παράλια της Μ. Ασίας, απάλλαξε τις θάλασσες από τους πειρατές και τις άγριες φυλές τις έδιωξε προς το εσωτερικό της Ασίας· οι υπόλοιπες δέχτηκαν να κυβερνηθούν υπό τον Μίνωα. Εποίκισε έρημα νησιά, έχτισε πόλεις στις Κυκλάδες, όρισε σε αυτές τα παιδιά του ως ηγεμόνες, ίδρυσε αποικίες και εμπορικούς σταθμούς, τους Μινώες ή Μινωίδες. Ο Μίνωας, νομοθέτης, κυβερνήτης, θαλασσοκράτορας, κατακτητής, ήταν τελικά ο ιδρυτής ενός ιστορικού μορφώματος.

Το αποκεντρωμένο σύστημα απονομής της δικαιοσύνης και διατήρησης της τάξης, όπως περιγράφεται στον διάλογο Μίνως, με τον Ραδάμανθυ να εποπτεύει την απονομή της δικαιοσύνης στις πόλεις, τον Τάλο στην ύπαιθρο και τον Μίνωα γενικό επόπτη, βασιλιάς με δύο παρέδρους, αποτελεί δημιούργημα της κλασικής εποχής. Εξάλλου, κύρος αποκτούσαν νόμοι και συνήθειες που ανάγονταν σε ένα τιμημένο παρελθόν. Έτσι, ο Σχολιαστής Εις τον Πλάτωνος Γοργίαν (189, 28) σημειώνει: «Δι' εὐλάβειαν τὴν περἰ τοὺς θεοὺς, οὐ μόνον τὸν κύνα καὶ ἓτερα ζῶα, ἀλλὰ καὶ φυτὰ, ὢμνυον, Ῥαδαμάνθυος τοῦτο καθηγησαμένου, ὥς φησι Σουΐδας· «Ῥαδαμάνθυος ὅρκος» ὁ κατὰ χηνὸς ἢ κυνὸς ἢ πλατάνου ἢ κριοῦ ἢ τινός ἄλλου τοιούτου… Τοιοῦτοι δὲ καὶ οἱ Σωκράτους ὅρκοι.

 

Ο Μίνωας στην Αθήνα

Όταν βασιλιάς της Αθήνας ήταν ο Αιγέας, ο Μίνωας έφτασε στον Σαρωνικό και πολιόρκησε Μέγαρα και Αθήνα για να εκδικηθεί τον φόνο του γιου του Ανδρόγεου.

Σε μεγάλες γιορτές με αγώνες που οργάνωσε ο Αιγέας (Παναθήναια) ο Ανδρόγεος πρώτευσε. Τότε ο βασιλιάς τον έστειλε να σκοτώσει τον άγριο ταύρο του Μαραθώνα, τον ταύρο που ο Ποσειδώνας έστειλε στον Μίνωα κι εκείνος δεν θυσίασε. Τον ταύρο έφερε δεμένο στον Ευρυσθέα ο Ηρακλής, κι εκείνος τον άφησε ελεύθερο, μέχρι που έγινε ο φόβος και ο τρόμος της περιοχής. (Εικ. 123, 124, 125, 126, 127) Ο Αδρόγεος δεν μπόρεσε να τον αντιμετωπίσει κι έχασε τη ζωή του στην Αττική. Άλλοι λένε ότι ο Ανδρόγεος υπήρξε θύμα συνωμοσίας του Αιγέα και του αδελφού του Νίσου, βασιλιά των Μεγάρων, στην Οινόη της Αττικής, στον δρόμο του Ανδρόγεου προς τη Θήβα. Άλλοι πάλι τον θέλουν θύμα του φθόνου των συναγωνιστών του στους αγώνες στη μνήμη του Λάιου. Οι Αθηναίοι πρόβαλαν αυτή την τελευταία εκδοχή της μη ενοχής τους στον φόνο, για να δείξουν ότι ο Μίνωας χτύπησε την πόλη χωρίς να είναι βέβαιος για την ενοχή τους.

Το νέο του θανάτου του γιου του βρήκε τον Μίνωα στην Πάρο, όπου θυσίαζε στις Χάριτες. Έφερε σε πέρας την τελετή πετώντας το στεφάνι και ζητώντας να σταματήσει ο αυλός (έτσι αιτιολογείται το τοπικό λατρευτικό έθιμο να θυσιάζουν στις Χάριτες χωρίς στεφάνια στα κεφάλια και χωρίς αυλό). Από εκεί ο Μίνωας έβαλε πλώρη για τον Σαρωνικό και κατάφερε να κυριεύσει τα Μέγαρα μόνο χάρη στον έρωτα που ενέπνευσε στην κόρη του Νίσου Σκύλλα ή επειδή τη δελέασε με κοσμήματα (υπαινιγμός στον πλούτο και την αισθητική της Κρήτης). Και την Αθήνα μπόρεσε να την κυριεύσει μόνο ύστερα από παρέμβαση του Δία που έστειλε λοιμό στην πόλη. (Εικ. 77, 78, 79, 80, 81, 82, 83, 84, 85, 86, 87, 128) Το μαντείο που ρώτησαν είπε να πληρώσουν για τον φόνο του Ανδρόγεου την ποινή που θα όριζε ο Μίνωας. Κι εκείνος όρισε κάθε εννιά χρόνια, εφτά αγόρια και εφτά κορίτσια, τροφή για τον Μινώταυρο για όσο θα ζούσε το τέρας.

Την τρίτη φορά που οι Αθηναίοι έπρεπε να καταβάλουν τον φόρο, επειδή οι Αθηναίοι ήταν δυσαρεστημένοι με τον βασιλιά τους Αιγέα, ο γιος του Θησέας ζήτησε ο ίδιος να σταλεί στο νησί, ώστε να κατευνάσει τα πλήθη. Λεγόταν όμως ότι ο ίδιος ο Μίνωας επέλεγε τα θύματα και εκείνη τη φορά συμπεριέλαβε και τον Θησέα. Σε περίπτωση που κατάφερναν να μείνουν σώοι και να σωθούν από τον μειξογενή και περίεργο γιο του, όντας άοπλοι, θα τους επέτρεπε να γυρίσουν πίσω στην Αθήνα. Πάντως, η αδυναμία του Μίνωα να υποτάξει την Αθήνα μόνο με τις δικές του δυνάμεις, καθώς και η σκληρότητα που επέδειξε ως κατακτητής με την επιβολή τόσο αυστηρής ποινής υποβάλλουν το μεγαλείο του ηττημένου και τη δύναμη της πόλης ακόμη και στους πιο μακρινούς καιρούς της υπόστασής της. (Εικ. 129, 130, 131, 132, 133, 134, 135, 136, 137, 138, 139, 140, 141, 142, 143, 144, 145, 146, 147, 148, 149, 150, 151)

 

Ο Μίνωας στην Κέα

Στη συνέχεια ο Μίνωας κατευθύνθηκε στην Κέα. Τρεις μέρες νωρίτερα ο Δίας έκαψε τους ανθρώπους του νησιού, και τον βασιλιά Δάμωνα, εκτός από την κόρη του Δεξιθέα, γιατί, όταν κάποτε ο Δίας επισκέφθηκε το νησί, μόνο η βασιλοπούλα τον φιλοξένησε πρόθυμα. Οι παλιοί κάτοικοι ήταν οι Τελχίνες, άγριοι άνθρωποι που έκαναν μαγείες και κατέστρεφαν με το κακό τους μάτι τα σπαρτά (η ασέβεια ως αιτία καταστροφής είναι στοιχείο προωθημένο από κάποιο θρησκευτικό κέντρο). Οι εκ των νήσων κακούργοι ανέστησαν υπ' αυτού [του Μίνωος], λέει ο Θουκυδίδης. Από την ένωση του Μίνωα με τη Δεξιθέα γεννήθηκε ο Ευξάντιος ή Ευξάνθιος, ιδρυτής της Κορησού, της πρώτης πολιτείας πάνω στο νησί, και πατέρας του Μίλητου. Ο Σοφοκλής, που εισήγαγε τη λατρεία του Ασκληπιού στην Αθήνα, μετά τον θάνατό του λατρεύτηκε ως Δεξίων, επειδή δέχθηκε ή δεξιώθηκε τον θεό. Η Δεξιθέα λοιπόν μπορεί να είναι η τοπική βασίλισσα του προμινωικού πληθυσμού που πρώτη ασπάστηκε τη μινωική λατρεία. Ο Μίνωας άφησε εκεί τον μισό στρατό και στόλο του, κάτι που υποδηλώνει την πολιτική του εποικισμού του: όριζε προφυλακές στα έσχατα όρια της επικράτειάς του. Η ίδια τακτική βέβαια μπορεί να υποδηλώνει και την αρχή της αποδυνάμωσής του.

 

Ο Μίνωας στη Σικελία

Όταν ο τεχνίτης Δαίδαλος αναγκάστηκε να φύγει από την πατρίδα του Αθήνα και να καταφύγει στην Κρήτη, με την τέχνη του συνέβαλε στην τεχνολογική πρόοδο και την πολιτιστική ανάπτυξη που συνόδευε την πολιτική ακμή του νησιού. Κατασκεύασε παλάτια με πολυτελείς αίθουσες, αγάλματα, βωμούς, λουτρά, τον λαβύρινθο, (Εικ. 152, 153, 154) μαρμάρινο χοροστάσι όπου η Αριάδνη με τις φίλες της χόρευαν στις μεγάλες γιορτές του χρόνου^[11].

Όταν η Πασιφάη βοήθησε τον Δαίδαλο να δραπετεύσει από την Κρήτη, αυτός κατέφυγε στη Σικελία, που τότε ονομαζόταν Σικανία, στην πόλη Κάμικο ή Ίνικο, όπου αργότερα κτίστηκε ο Ακράγας, κοντά στον βασιλιά Κώκαλο που τον φιλοξένησε και τον προστάτεψε.^[12] Με στόλο και στρατό ο Μίνωας τον κυνήγησε από τόπο σε τόπο δείχνοντας ένα σαλιγκάρι και μια κλωστή και υποσχόμενος χρυσάφι σε αυτόν που θα περνούσε την κλωστή μέσα από το σαλιγκάρι. Ο βασιλιάς της Σικελίας Κώκαλος μέσω του Δαίδαλου τα κατάφερε, και αυτό αποκάλυψε τον τόπο όπου κρυβόταν ο τεχνίτης. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή η πρόκληση του Μίνωα προκάλεσε την αποκάλυψη της ταυτότητας του Δαίδαλου, καθώς ο τεχνίτης δεν άντεξε στον πειρασμό και μπήκε στη διαδικασία της επίλυσης του γρίφου. Πάντως, ο Κώκαλος, με προτροπή του Δαίδαλου, δέχτηκε να τον παραδώσει, αφού πρώτα φιλοξενούσε τον Μίνωα στο σπίτι του.

 

Θάνατος του Μίνωα

Μέσα στο λουτρό ο Μίνωας έπεσε νεκρός από τα χέρια των θυγατέρων του βασιλιά ύστερα από προτροπή του Δαίδαλου ή γιατί το αποφάσισαν μόνες τους. Στην πρώτη εκδοχή, ο Δαίδαλος τις συμβούλευσε ή να κρατήσουν τον Μίνωα περισσότερο στο ζεστό νερό ή να τον λούσουν με καυτό νερό ή με ζεματιστή πίσσα. Άλλη παραλλαγή θέλει τον Δαίδαλο, σε συνεννόηση με τις κόρες, να τρυπά την οροφή του λουτρού και από εκεί να χώνει ένα σωλήνα που έβγαινε πάνω ακριβώς από τον λουτήρα. Σε αυτόν διοχέτευσε καυτό νερό. Έτσι πέθανε ο Μίνωας. ^[13] Ο Κώκαλος παρέδωσε το πτώμα στους Κρήτες, λέγοντας ότι ο βασιλιάς γλίστρησε στο λουτρό. Εκείνοι τον έθαψαν επί τόπου σε διπλό τάφο: στον εσωτερικό χώρο τοποθέτησαν τη στάχτη του Μίνωα, ενώ μια δεύτερη αίθουσα ήταν ιερό της Αφροδίτης.^[14] Οι ντόπιοι έκαναν προσφορές στον τάφο χωρίς να ξέρουν ποιος ήταν θαμμένος εκεί. Τα οστά αποκαλύφθηκαν, όταν κτιζόταν ο Ακράγας και ο Θήρων γκρέμισε τον τάφο, αναγνωρίστηκαν από μια επιγραφή και στάλθηκαν στην Κρήτη.

Μετά τον θάνατο του Μίνωα τα παλικάρια του συγκρούστηκαν για την εξουσία και οι ντόπιοι έκαψαν τον στόλο τους. Μη μπορώντας να γυρίσουν στην Κρήτη έμειναν στη Σικελία. Κάποιοι έκτισαν κοντά στην Κάμικο την πόλη Ηράκλεια Μινώα (Εικ. 155, 156, 157), κάποιοι άλλοι την Εγγύιο, που αναπτύχθηκε περισσότερο, όταν έφτασαν εκεί άλλοι Κρητικοί μετά τον Τρωικό πόλεμο, με αρχηγό τον Μηριόνη. Όταν μαθεύτηκε ο θάνατος του Μίνωα στην Κρήτη, στάλθηκε μεγάλος στόλος για να πολιορκήσει την Κάμικο. Πέντε χρόνια κράτησε η πολιορκία χωρίς η πόλη να πέσει. Έπεσε και λοιμός και οι Κρητικοί έφυγαν, σκόρπισαν από την κακοκαιρία εδώ κι εκεί. Όσοι σώθηκαν, έφτασαν, ύστερα από θύελλα, στην Ιαπυγία, όπου ίδρυσαν την Υρία, ξέχασαν την πατρίδα τους κι έγιναν στεριανοί. Εσωτερικές διαμάχες υποχρέωσαν κάποιους να φύγουν. Αυτοί ζήτησαν χρησμό πού να εγκατασταθούν και το μαντείο όρισε τον τόπο όπου θα τους πρόσφεραν να φάνε χώμα και νερό. Στο Βοττία της Μακεδονίας παιδιά που έπαιζαν τους προσέφεραν «πλακούντια» με λάσπη. Εκεί και εγκαταστάθηκαν ύστερα από άδεια που πήραν από τον βασιλιά για να τους το επιτρέψει χωρίς να χρειαστεί να συγκρουστούν.

 

Ο μύθος εξασφάλισε ένα βολικό για τον βασιλιά Μίνωα θάνατο, που δεν θα μπορούσε να πεθάνει στο κρεβάτι του ούτε και να νικηθεί από κάποιον. Επιπλέον, ο θάνατός του μακριά από το νησί εξηγεί μυθολογικά τους κρητικούς εποικισμούς στη Σικελία.

 

Ο Μίνωας στις πηγές

Ηρόδοτος και Θουκυδίδης τόνισαν τη συμβολή του Μίνωα στη θαλασσοκρατία της Κρήτης. Όμως, η εικόνα αυτή διαφοροποιείται από τον 6ο αι. π.Χ. Οι τραγικοί ποιητές τον παρουσιάζουν άξεστο και βάρβαρο. Ο Πλούταρχος επεσήμανε το γεγονός:

 

Είναι όμως αληθινά βαρύ να μισείται κάποιος από μια πόλη που διαθέτει φωνή και έχει ποιητές. Και πράγματι, ο Μίνωας διαρκώς εξυβριζόταν και κακολογούνταν στα αττικά θέατρα και ούτε ο Ησίοδος που τον είπε «βασιλεύτατον» [ισχυρότατο βασιλιά] τον ωφέλησε, ούτε ο Όμηρος που τον αποκάλεσε «ὀαριστήν Διός» [συνομιλητή του Δία], αλλά επικράτησαν οι τραγικοί ποιητές που πέτυχαν ευρύτατα να διαδώσουν την κακή φήμη γι' αυτόν από την εξέδρα και τη σκηνή, διακηρύσσοντας πως ήταν βίαιος και σκληρός. Ωστόσο, λεγόταν ότι ο Μίνωας υπήρξε βασιλιάς και νομοθέτης, ενώ ο Ραδάμανθυς δικαστής και επιτηρητής των νόμων που είχαν καθοριστεί από εκείνον [τον Μίνωα]. (Πλούτ., Βίος Θησέως 16)

 

Στον πλατωνικό διάλογο Μίνως ο Σωκράτης αναλύει αυτή την κακή φήμη του Μίνωα στα αττικά θέατρα, καθώς τις ύβρεις που εξακόντιζαν οι τραγικοί εναντίον του κρήτα βασιλιά:

ΕΤ. Γιατί, λοιπόν, Σωκράτη, έχει επικρατήσει αυτή η φήμη για τον Μίνωα, ως απαίδευτου και αγροίκου;

ΣΩ. Για τον λόγο που και συ, αν σωστά συλλογάσαι, θα παρατηρήσεις πως αν θέλεις να κερδίσεις καλή φήμη, όπως και κάθε άνθρωπος πρέπει να μη σε μισήσει κανένας ποιητής. Οι ποιητές μπορούν να επηρεάσουν τη φήμη κάποιου, οτιδήποτε κι αν πουν, είτε τον επαινέσουν είτε τον κατηγορήσουν. Το σφάλμα του Μίνωα ήταν ότι πολέμησε εναντίον αυτής της πόλης, όπου υπάρχει πολύ σοφία και κάθε λογής ποιητές που ασχολούνται και με τα άλλα είδη της ποίησης και με την τραγωδία.

[…] Απ' όλα τα είδη της ποίησης η τραγωδία είναι το πιο ψυχαγωγικό και το πιο αγαπητό στον κόσμο. Με όργανο αυτήν, λοιπόν, επιτεθήκαμε εναντίον του Μίνωα και τον εκδικηθήκαμε για τους φόρους που μας είχε αναγκάσει να του πληρώνουμε. Αυτό ήταν το σφάλμα του Μίνωα· έγινε μισητός σε μας και γι' αυτό του αποδώσαμε μια τόσο κακή φήμη. (Πλ. Μίνως 320e-321b)