ΕΙΣΑΓΩΓΗ

1. Η Κρήτη, όπως η Σαμοθράκη και η Δήλος θεωρούνταν μία από τις αναγνωρίσιμες μήτρες των θεογονικών παραδόσεων και του ολυμπιακού πανθέου. Παραδίδει σχετικά ο Διόδωρος:

Περὶ μὲν οὖν τῶν θεῶν οἱ Κρῆτες τῶν παρ᾽ αὐτοῖς λεγομένων γεννηθῆναι τοιαῦτα μυθολογοῦσι· τὰς δὲ τιμὰς καὶ θυσίας καὶ τὰς περὶ τὰ μυστήρια τελετὰς ἐκ Κρήτης εἰς τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους παραδεδόσθαι λέγοντες τοῦτο φέρουσιν, ὡς οἴονται, μέγιστον τεκμήριον· τήν τε γὰρ παρ᾽ Ἀθηναίοις ἐν Ἐλευσῖνι γινομένην τελετήν, ἐπιφανεστάτην σχεδὸν οὖσαν ἁπασῶν, καὶ τὴν ἐν Σαμοθρᾴκῃ καὶ τὴν ἐν Θρᾴκῃ ἐν τοῖς Κίκοσιν, ὅθεν ὁ καταδείξας Ὀρφεὺς ἦν, μυστικῶς παραδίδοσθαι, κατὰ δὲ τὴν Κρήτην ἐν Κνωσῷ νόμιμον ἐξ ἀρχαίων εἶναι φανερῶς τὰς τελετὰς ταύτας πᾶσι παραδίδοσθαι, καὶ τὰ παρὰ τοῖς ἄλλοις ἐν ἀπορρήτῳ παραδιδόμενα παρ᾽ αὐτοῖςμηδένα κρύπτειν τῶν βουλομένων τὰ τοιαῦτα γινώσκειν· τῶν γὰρ θεῶν φασι τοὺς πλείστους ἐκ τῆς Κρήτης ὁρμηθέντας ἐπιέναι πολλὰ μέρη τῆς οἰκουμένης, εὐεργετοῦντας τὰ γένη τῶν ἀνθρώπων καὶ μεταδιδόντας ἑκάστοις τῆς ἐκ τῶν ἰδίων εὑρημάτων ὠφελείας. (Διόδωρος 5.77.3-4)

[Μετάφραση]

Αυτοί λοιπόν είναι οι μύθοι των Κρητών σύμφωνα με τους οποίους οι θεοί γεννήθηκαν στον τόπο τους· και για τους ισχυρισμούς τους ότι αυτοί παρέδωσαν στους άλλους ανθρώπους τις τιμές προς τους θεούς και τις θυσίες προς αυτούς και τα τελετουργικά που τελούνται στη διάρκεια των μυστηρίων, προβάλλουν αυτό το πολύ σπουδαίο, όπως νομίζουν, τεκμήριο· και τα τελετουργικά που τελούν οι Αθηναίοι στην Ελευσίνα και που είναι σχεδόν η πιο λαμπρή γιορτή απ' όλες, και όσα τελούνται στη Σαμοθράκη και στη Θράκη από τους Κίκονες, απ' όπου καταγόταν ο Ορφέας που τα εισήγαγε, όλα αυτά παραδόθηκαν με τη μορφή των μυστηρίων, ενώ στην Κνωσό της Κρήτης συνηθίζεται να παραδίδονται φανερά οι τελετές αυτές σε όλους, και όσα στους άλλους παραδίδονται κρυφά σ' αυτούς δεν αποκρύπτονται από κανέναν που θα θελήσει να τα γνωρίσει. Γιατί ισχυρίζονται ότι οι περισσότεροι θεοί ξεκίνησαν από την Κρήτη και επισκέφθηκαν πολλά μέρη της γης, ευεργετώντας τους λαούς και παρέχοντας στον καθένα την ωφέλεια που προέκυπτε από τις εφευρέσεις τους.

2. Ό,τι γνωρίζαμε για την Κρήτη μέχρι τον 19ο αι. ήταν από τους μύθους που μας πληροφορούσαν για τη σοφή οργάνωση και τους θεόδοτους νόμους, τη δύναμη και την εξάπλωσή της σε μεγάλη ακτίνα, τον πλούτο και την τεχνική ανάπτυξη, πρόσωπα με υπέρμετρες ικανότητες ή ιδιότητες.

3. Ό,τι γνωρίζαμε για τον κρητικό μυθόκοσμο είναι από αθηναϊκές πηγές. Σημαντικό ρόλο παίζουν Αθηναίοι ήρωες στην Κρήτη (Δαίδαλος, Θησέας, Πρόκρις) και Κρήτες ήρωες στην αθηναϊκή επικράτεια (Μίνωας, Ανδρόγεως, Αριάδνη, Φαίδρα, Δευκαλίων, Πανδίων-Πανδάρεος).

4. Και στην κρητική μυθολογία θεοί και άνθρωποι μετακινούνται. Οι πορείες τους αντανακλούν πορείες ανθρώπων που φέρουν μαζί τους έναν τρόπο ζωής και τις λατρείες τους.

5. Αναπόφευκτα, και ως συνέπεια του προηγούμενου, στην κρητική μυθολογία συνενώνονται ή γεφυρώνονται παραδόσεις παλαιές και νεότερες σε ένα ενιαίο σύνθετο σύστημα, αυστηρά δομημένο, όπου όλοι συνδέονται με δεσμούς συγγένειας.

6. Πυρήνας των μύθων είναι δύο ιστορικά στοιχεία: α) μια ισχυρή λατρευτική παράδοση με μια Μεγάλη Μητέρα Θεά της φύσης και της γονιμότητας, β) η ακμή του μινωικού πολιτισμού με κεντρικό φορέα εξουσίας τον Μίνωα. Έτσι σε κάθε μύθο συμπλέκονται λατρευτικά και ηρωικά στοιχεία.