Μεταφόρτωση ως PDF Εκτύπωση <>

Το ενδιαφέρον της νεοελληνικής ιστορικής σκέψης για το πολιτικό στοιχείο της αρχαίας γραμματείας, που είχε ήδη εκδηλωθεί με την επιστροφή στο κείμενο του Θουκυδίδη, μπορούσε να βρει ριζοσπαστικές εφαρμογές στη νεοελληνική παιδεία. Αυτή η δυνατότητα διαφαίνεται από τη συμπερίληψη του Επιταφίου, του πιο γνωστού τμήματος της Ιστορίας του Θουκυδίδη, σ' ένα από τα πιο επαναστατικά βιβλία του νεοελληνικού Διαφωτισμού. Το έργο αυτό ήταν Η Ρομέηκη γλόσα του Ιωάννη Βηλαρά, μία μικρή μελέτη δημοσιευμένη στα 1814, η οποία παρουσίαζε δημόσια μια ριζοσπαστική πρόταση για τη δραστική αναμόρφωση της γραμματικής της ομιλούμενης νεοελληνικής. Ο Βηλαράς δεν καλούσε απλώς τους αναγνώστες του να αναγνωρίσουν την καθομιλουμένη ως τη μόνη ενδεδειγμένη γλώσσα της πνευματικής ζωής και της φιλολογικής παραγωγής, αλλά παράλληλα υποστήριζε την εγκατάλειψη της ελληνικής ιστορικής ορθογραφίας, που διέσωζε τη γραμματική της αρχαίας ελληνικής, και πρότεινε την αντικατάστασή της από ένα καθαρά φωνητικό ορθογραφικό σύστημα. Για να υποστηρίξει τη λειτουργικότητα της πρότασής του, ο Βηλαράς περιέλαβε στο βιβλίο του μερικά εξαιρετικά ευαίσθητα λυρικά ποιήματα, τα οποία συνέθεσε χρησιμοποιώντας το νέο ορθογραφικό σύστημα, καθώς και δύο μεταφράσεις από κλασικά ελληνικά κείμενα: Τον Κρίτωνα του Πλάτωνα και τον Επιτάφιο του Θουκυδίδη. Η επιλογή αυτών των δύο κειμένων θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι ισοδυναμούσε με απερίφραστη δήλωση των πολιτικών του πεποιθήσεων. Κανένα από τα δύο δεν περιλαμβανόταν στον παραδεδεγμένο κανόνα των αρχαίων κειμένων, που συνιστούσε τον πυρήνα του σχολικού προγράμματος της παραδοσιακής ελληνικής εκπαίδευσης. Ο κανόνας αυτός περιλάμβανε κατά μέγα μέρος ηθοπλαστικά κείμενα του τέταρτου π.Χ. αιώνα και επιλογές από την ελληνιστική φιλολογία και τη χριστιανική πατερική σκέψη. Εγκαταλείποντας όλα αυτά ο Βηλαράς επέλεξε δύο παλαιότερα κλασικά κείμενα, χαρακτηριστικά για τη δημοκρατική πολιτική φιλοσοφία που τα διαπνέει. Τόσο ο Κρίτων όσο και ο Επιτάφιος εξήραν την ένταξη του ατόμου στην κοινότητα και την ταύτισή του με τις κοινωνικές και πολιτικές επιλογές της πόλης ως την ύψιστη πραγμάτωση της ηθικής του ελευθέριας. Η προβολή του προτύπου του αρχαίου δημοκρατικού πολίτη προκαλούσε οπωσδήποτε ένα σημαντικό ρήγμα στην ιδεολογία της χριστιανικής μοναρχίας, που διαπότιζε την παραδοσιακή ελληνική πολιτική σκέψη. Παράλληλα, αποτελούσε εύγλωττη ένδειξη των ανατρεπτικών πολιτικών επιπτώσεων που ενυπήρχαν στην ανασύνδεση με την κλασική κληρονομιά του ελληνισμού. Οι φιλολογικές επιλογές του Βηλαρά απεικόνιζαν τις επιπλέον πολιτικές προθέσεις της γλωσσικής αναμόρφωσης που πρότεινε.