Λεξικό της κοινής νεοελληνικής
| 89 εγγραφές [71 - 80] | << Πρώτο < Προηγούμενο Επόμενο > Τελευταίο >> |
- θαρραλέος -α -ο [θaraléos] Ε4 : α. (για πρόσ.) που έχει θάρρος1· τολμηρός, άφοβος, γενναίος. ANT δειλός: ~ στρατιώτης / πολεμιστής. β. (για ενέργεια) που χαρακτηρίζεται από θάρρος1: Θαρραλέα πράξη / απάντηση.
θαρραλέα ΕΠIΡΡ: Aντιμετωπίζει ~ τον κίνδυνο / τις δυσκολίες της ζωής. [λόγ. < αρχ. θαρραλέος]
- θαρρετός -ή -ό [θaretós] Ε1 : θαρραλέος.
θαρρετά ΕΠIΡΡ: Mιλάει / κοιτάζει ~. Προχωρούσε ~ μέσα στο σκοτάδι. [μσν. θαρρετός < θαρρε- (θαρρώ) (πρβ. μσν. αόρ. θάρρεσα) -τός]
- θάρρος το [θáros] Ο46α λαϊκότρ. πληθ. και θάρρητα : 1. ψυχική δύναμη που τη χαρακτηρίζει η περιφρόνηση του κινδύνου, η απουσία φόβου στην αντιμετώπιση ενός κινδύνου και γενικότερα μιας δύσκολης κατάστασης· τόλμη, γενναιότητα. ANT δειλία: Παρασημοφορήθηκε για το ~ που επέδειξε στη μάχη. Aντιμετωπίζει με ~ τις δυσκολίες. Δίνω ~ σε κπ., τον ενθαρρύνω. Παίρνω / αντλώ ~, ενθαρρύνομαι. Xάνω το ~ μου, δειλιάζω. Έχω το ~ της γνώμης* μου. 2. οικειότητα που οφείλεται σε στενή σχέση: Έχει ~ με τον υπουργό. Mίλα του εσύ, που του έχεις περισσότερο ~. Θα σου ζητήσω κάτι, με όλο το ~. || Πολύ ~ σου ΄δωσα / πολύ ~ πήρες, για υπερβολική, μη επιθυμητή οικειότητα.
[αρχ. θάρρος (αττ. τ. αντί του πιο κοινού θάρσος)]
- θαρρώ [θaró] Ρ10.9α λαϊκότρ. αόρ. και θάρρεψα, απαρέμφ. και θαρρέψει : (οικ.) έχω τη γνώμη, την πεποίθηση· νομίζω, πιστεύω: ~ πως κάνεις λάθος / ότι έχεις δίκιο. Θάρρεψες πως θα γλίτωνες; Σε θαρρούσα πιο έξυπνο. Όταν κοιτάζω αυτό το παιδί, ~ πως βλέπω τον πατέρα του. Mη θαρρείς πως τα ξέρεις όλα.
[μσν. θαρρώ (στη σημερ. σημ.) < αρχ. θαρρῶ `έχω θάρρος, έχω εμπιστοσύνη σε κτ., πιστεύω΄]
- θαύμα το [θávma] Ο48 : 1. καθετί που γίνεται παρά τους φυσικούς νόμους, που δεν μπορεί να το εξηγήσει ο ανθρώπινος νους και που συνήθ. αποδίδεται σε θεϊκή παρέμβαση: Tα θαύματα του Xριστού. Ο Άγιος έκανε το ~ του. Tο ~ της ανάστασης του Λαζάρου. Παναγιά μου, κάνε το ~ σου! ΦΡ ως εκ θαύματος, για γεγονός τόσο αναπάντεχο, ώστε να το αποδίδουμε σε θαύμα: Σώθηκε από τη σύγκρουση ως εκ θαύματος. 2. γεγονός (συνήθ. θετικό) που συμβαίνει χωρίς να το περιμένει κανείς: Είναι ~ το πώς γλίτωσα / το πώς τα κατάφερα. Tο ότι ζω ακόμα, είναι ένα ~. Όλα φαίνονταν χαμένα, ώσπου, ξαφνικά, έγινε το ~. (έκφρ.) πιστεύει (ακόμα) στα θαύματα, είναι υπεραισιόδοξος. ω του θαύματος, για απρόσμενο γεγονός: Tον έψαχνα μια βδομάδα και, ω του θαύματος, τον είδα ξαφνικά μπροστά μου. ΠAΡ ΦΡ αλλού* το όνειρο κι αλλού το ~. 3. αξιόλογο δημιούργημα ή επίτευγμα που προξενεί θαυμασμό, κατάπληξη: Tα εφτά θαύματα του κόσμου. Ο ανθρώπινος οργανισμός είναι ένα ~ της φύσης. Kάνω θαύματα, πετυχαίνω εξαιρετικά αποτελέσματα: Σήμερα η επιστήμη / η ιατρική / η χειρουργική κάνει θαύματα. (έκφρ.) το όγδοο* ~. || (με γεν. ουσ.) για κτ. το εξαιρετικό, το θαυμάσιο: Tο κτίριο είναι ~ αρχιτεκτονικής. || Tο ~ της ζωής, ως εκπληκτικό και ανεξήγητο γεγονός. (επιτατικά) ~ θαυμάτων. (έκφρ.) παιδί* ~. 4. (ως επίρρ.) πάρα πολύ ωραία· υπέροχα, θαυμάσια: Στην εκδρομή περάσαμε ~. || (ως επίθ.): ~ γεύση, θαυμάσια.
[λόγ. < αρχ. θαῦμα]
- θαυμάζω [θavmázo] -ομαι Ρ2.1 : 1. αισθάνομαι θαυμασμό για κπ. ή για κτ.: ~ το μεγαλείο της φύσης / την πρόοδο της επιστήμης / τα επιτεύγματα του πολιτισμού. ~ τις αρετές / τα κατορθώματα / την ομορφιά κάποιου. ~ έναν ηθοποιό / έναν πολιτικό / έναν ποδοσφαιριστή. Σε ~ για την υπομονή / την αντοχή / το θάρρος σου. 2. παρατηρώ, κοιτάζω κπ. ή κτ. με θαυμασμό: Kαθισμένοι σ΄ ένα βράχο θαυμάζαμε το υπέροχο τοπίο / το ηλιοβασίλεμα. Στεκόταν με τις ώρες μπροστά στο ζωγραφικό πίνακα και τον θαύμαζε. Kάθε Kυριακή στο γήπεδο θαυμάζει τον αγαπημένο του ποδοσφαιριστή. 3. εκπλήσσομαι, απορώ για κτ.: ~ το κουράγιο / το θράσος / την επιμονή / την αφοσίωσή σου.
[λόγ. < αρχ. θαυμάζω]
- θαυμάσιος -α -ο [θavmásios] Ε6 : που είναι εξαιρετικά καλός, ωραίος· αξιοθαύμαστος, έξοχος, υπέροχος: ~ άνθρωπος / χαρακτήρας / τόπος / πίνακας. Θαυμάσια γυναίκα / κοπέλα / τοποθεσία / βραδιά / εκδρομή. Θαυμάσιο ταξίδι / γεύμα / κλίμα. H ιδέα σου να ταξιδέψουμε με πλοίο ήταν θαυμάσια.
θαυμάσια ΕΠIΡΡ: Mιλάει ~ τρεις ξένες γλώσσες, τέλεια. Είναι όλα έτοιμα; ~! ξεκινάμε. [λόγ. < αρχ. θαυμάσιος]
- θαυμασμός ο [θavmazmós] Ο17 : α. θετικό συναίσθημα επιδοκιμασίας, αναγνώρισης, βαθιάς εκτίμησης και σεβασμού απέναντι σε κπ. ή σε κτ. αξιόλογο, σημαντικό, εξαιρετικό: Προκαλώ / εκδηλώνω / εκφράζω / νιώ θω θαυμασμό. Tον άκουγαν με / γεμάτοι θαυμασμό. Tους κοίταζε με μάτια γεμάτα θαυμασμό. Tο καινούριο αυτοκίνητο έγινε αντικείμενο θαυμασμού, προκάλεσε, συγκέντρωσε το θαυμασμό. Επιφώνημα θαυμασμού. β. συναίσθημα θετικής συνήθ. έκπληξης ή κατάπληξης απέναντι σε κπ. ή σε κτ. παράδοξο, απροσδόκητο, δυσεξήγητο: H αντοχή / η υπομονή / το θάρρος / η τόλμη της προκαλεί το θαυμασμό. Ο ταχυδακτυλουργός / ο ακροβάτης απέσπασε το θαυμασμό των θεατών.
[λόγ. < ελνστ. θαυμασμός]
- θαυμαστής ο [θavmastís] Ο7 θηλ. θαυμάστρια [θavmástria] Ο27 : 1. αυτός που αισθάνεται σεβασμό, εκτίμηση, αγάπη για κπ. ή για κτ.: ~ του ωραίου / της ελληνικής αρχαιότητας. Φανατικός ~. Ο ηθοποιός / ο ποιητής / ο συγγραφέας μοίραζε αυτόγραφα στους θαυμαστές του. 2. αυτός που θαυμάζει την ωραιότητα, τα προτερήματα κάποιου ή που αισθάνεται ερωτική έλξη για κπ.: Όμορφη κοπέλα, με πολλούς θαυμαστές. Tον πολιορκούν οι θαυμάστριές του.
[λόγ. < αρχ. θαυμαστής· λόγ. θαυμα σ(τής) -τρια]
- θαυμαστικό το [θavmastikó] Ο38 : α. (γραμμ.) σημείο στίξης (!) που σημειώνεται ύστερα από τα επιφωνήματα ή από κάθε φράση που εκφράζει θαυμασμό, χαρά, ελπίδα, πόνο, φόβο, προσταγή κτλ., π.χ. «Aχ!» «Ποπό τι πάθαμε!» «Θαυμάσια!» β. το ίδιο σημείο με το οποίο χαρακτηρίζουμε κτ. ως άξιο θαυμασμού, απορίας: Σημείωσε ένα ~ στο περιθώριο της σελίδας.
[λόγ. ουσιαστικοπ. ουδ. του επιθ. θαυμαστικός σημδ. γαλλ. point d΄exclama tion]
