Μεταφόρτωση ως PDF Εκτύπωση <>

Κείμενο 17: Παπανούτσος, Ε. Π 1982. Απομνημονεύματα. Αθήνα:. Φιλιππότης, σελ. 107-109, © Φιλιππότης.

…Με την Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση του 1964 έχει συνδεθεί το όνομα όχι μόνο του Γ. Παπανδρέου που της έδωσε καίρια θέση μέσα στο κυβερνητικό πρόγραμμα, αλλά και του υφυπουργού της Παιδείας Λουκή Ακρίτα. Ο Ακρίτας, Κύπριος την καταγωγή λογοτέχνης και δημοσιογράφος, της Δημοκρατίας μαχητής (που είχε σταθεί άλλοτε στο πλευρό του στρατηγού Πλαστήρα), ενστερνίστηκε τις ιδέες της Μεταρρύθμισης και τις διακήρυξε με ενθουσιασμό και ευγλωττία τόσο από τις στήλες του ημερήσιου Τύπου όσο και από το βήμα της Βουλής. Η συνεργασία μας, κατά την προετοιμασία και τη διεξαγωγή της κοινοβουλευτικής μάχης για την ψήφιση των νέων νομοθετικών μέτρων από την "Επιτροπή Νομοθ. Εξουσιοδοτήσεως" (του άρθρου 35 του τότε Ελληνικού Συντάγματος), υπήρξε στενή και γόνιμη. Είχε βαθιά αισθανθεί την εύνοια της πολιτικής του τύχης να βρίσκεται την ώρα εκείνη σε μια κορυφαία και υπεύθυνη θέση, απ' όπου η προσφορά του μπορούσε να έχει αποφασιστική σημασία για την εθνική μας ιστορία (όπως και για την προσωπική του σταδιοδρομία) και επειδή του παραστεκόμουν με αγάπη και ειλικρίνεια, έδειχνε στο πρόσωπό μου (μιά και ήμουν πρεσβύτερός του) πολύ σεβασμό. Όταν μαινότανε η θύελλα εναντίον μου, υποκινούμενη από δυνάμεις σκοτεινές, είχε το θάρρος να με υπερασπίσει απέναντι σε υψηλά στεκόμενους και γερά οχυρωμένους αντιπάλους, και πολλές φορές, στα συνέδρια των Εκπαιδευτικών και στην αίθουσα της Βουλής, έπλεξε το εγκώμιό του. Δεν εφθόνησε, ακόμη και τότε που ο αντιπολιτευόμενος Τύπος και οι κομματικοί του ανταγωνιστές, για να πληγώσουν τη φιλοτιμία του, υπογράμμιζαν με κακεντρέχεια ότι όχι αυτός αλλά εγώ διηύθυνα το Υπουργείο της Παιδείας απεναντίας ο ίδιος ετόνιζε την προσωπική συμβολή μου στο κυβερνητικό εκπαιδευτικό έργο. Τα ίδια ακριβώς είμαι υποχρεωμένος να γράψω και για τον διάδοχο του Ακρίτα στη θέση του υφυπουργού της Παιδείας, τον κ.Γεώργιο Μυλωνά, άνθρωπο καλλιεργημένο και με λεπτούς τρόπους (γιο του παλαίμαχου δημοκράτη πολιτευτή Αλέξανδρου Μυλωνά) και με αυτόν, κατά τη συνυπηρεσία μας στο Υπουργείο εκείνους τους δύσκολους καιρούς, συνεργάστηκα φιλικότατα, μέσα σε ατμόσφαιραν αμοιβαίας και εγκάρδιας εκτίμησης και εμπιστοσύνης. Δυστυχώς ο θάνατος επήρε πρόωρα τον Λουκή Ακρίτα (τον Ιανουάριο του 1965) και με τον Γεώργιο Μυλωνά διακόπηκε απότομα η συνεργασία μας με την πτώση της Κυβέρνησης Παπανδρέου (τον Ιούλιο του 1965). Οι καλές καταστάσεις, αντίθετα προς τις κακές, είναι σχεδόν κατά κανόνα βραχύβιες στον τόπο μας…

Η στάση των αντιφρονούντων πολιτικών και πνευματικών κύκλων απέναντι στην Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση υπήρξε αληθινά αξιοθρήνητη. Όταν ξαναφέρνω στο νου μου το οικτρό θέαμα που παρουσίασε τότε η λεγόμενη επίλεκτη μερίδα ή ηγετική τάξη της κοινωνίας μας, με τα δημοσιογραφικά της όργανα τους ακαδημαϊκούς και τους κοινοβουλευτικούς εκπροσώπους της, ντρέπομαι και σαν Έλληνας και σαν γραμματισμένος άνθρωπος. Πριν ακόμα δοθεί στη δημοσιότητα το νομοθέτημα με την εισηγητική του έκθεση (πράγμα που έγινε αμέσως με την κατάθεσή του στη Γραμματεία της Βουλής) είχεν αρχίσει η πολεμική εναντίον μου με κακοπιστία, εμπάθεια και βιαιότητα που δεν έχουν τα προηγούμενά τους στην πρόσφατη τουλάχιστον ιστορία μας. Όταν δημοσιεύτηκαν στις εφημερίδες τα κείμενα και φάνηκε ότι η Κοινή Γνώμη υποδέχτηκε τα προτεινόμενα μέτρα με χαρά και ελπίδες, η επίθεση έφτασε πια στην αγριότητα και ξεπέρασε τα όρια της ντροπής. Δεν ήσαν μόνο οι βάναυσοι αρθρογράφοι και οι κατά σύστημα συκοφάντες του κίτρινου Τύπου που έχυναν κάθε μέρα το σιχαμερό δηλητήριό τους, αλλά και πολλοί μεγαλόσχημοι πανεπιστημιακοί εκπαιδευτικοί και κληρικοί. Αυτοί ιδίως ήσαν οι εξοργιστικότεροι" αντί να καθοδηγήσουν με το παράδειγμά τους την κριτική, ακόμη και τη δυσμενή, στον ορθό δρόμο, που είναι ο αντικειμενικός έλεγχος και η ευπρεπής διατύπωση των αντιρρήσεων με σκοπό να γίνουν φανερά τα χάσματα, τα αβλεπτήματα, ακόμη και τα λάθη του συζητούμενου νομοθετήματος, εκείνοι πρώτοι μεταχειρίστηκαν τα αθέμιτα μέσα της πολεμικής: τη σοφιστεία, τη διαστροφή, τους κακεντρεχείς υπαινιγμούς, το ψεύδος, τον διασυρμό. Και προπάντων την κατασυκοφάντηση του υποτιθέμενου πρωτεργάτη (ή "αρχιτέκτονα", όπως τον είπαν) της Εκπαιδευτικής Μεταρρύθμισης - εμένα προσωπικά. Πύρινα άρθρα, με παχείς, εντυπωσιακούς τίτλους, δημοσιεύονταν κάθεμέρα στις αντιπολιτευόμενες εφημερίδες ("Καθημερινή", "Εστία", "Ακρόπολη", "Βραδινή", "Ημέρα", και στις επαρχιακές ακόμη, όπως στον "Ελληνικό Βορρά" της Θεσσαλονίκης) εναντίον της "αντεθνικής και ανίερης συνωμοσίας των απάτριδων και άθεων ανατροπέων της Εθνικής μας Παιδείας". Μερικοί (έξαλλοι κληρικοί και στενοκέφαλοι πιστοί) υπέβαλαν και καταγγελίες στην Ιερά Σύνοδο ζητώντας να αφοριστώ και να απαγορευτεί η κυκλοφορία των αντιθρησκευτικών συγγραμμάτων μου. Το εχθρικό τούτο μένος μεταδόθηκε στους … δρόμους της πρωτεύουσας (όπου έγιναν διαδηλώσεις παραεκκλησιαστικών σωματείων με σύνθημα: "Έξω από το Υπουργείο ο άθεος Παπανούτσος"), καθώς και στην αίθουσα της Βουλής.

Εκεί η ατμόσφαιρα έγινε ανυπόφορη. Την ημέρα που επρόκειτο να αρχίσει η συζ'ητηση του νoμoσχεδίου της Εκπαιδευτικής Μεταρρύθμισης, επλησίασα τον κ.Κωνστ.Τσάτσο, τότε επιτελικό στέλεχος του αντιπολιτευόμενου την Κυβέρνηση κόμματος "Ε(θνικής) Ρ(ιζοσπαστικής) Έ(νωσης)", που τον είδα να μπαίνει στην αδειανή ακόμη αίθουσα της Βουλής, και με όλο που είχαν ψυχρανθεί οι σχέσεις μας (εξαιτίας ενος λιβέλλου του για την αρνητική στάση μου στο ζήτημα: αν θα είναι ή όχι συμφέρουσα στην Ελλάδα η είσοδος της στην "Ευρωπαϊκή Κοινήν Αγορά") και του είπα να προσπαθήσει η συζήτηση του νόμου από το κόμμα του να κρατηθεί σε υψηλό επίπεδο νηφαλιότητας και ευπρέπειας. Με διαβεβαίωσε ότι θα το κάνει, αλλά φαίνεται ότι δεν επέτυχε να πείσει τους συναδέλφους του. Γιατί οι "εθνικόφρονες' βουλευτές επετέθηκαν λαύροι κατά της κυβερνητικής πολιτικής στην Εκπαίδευση και διακήρυτταν σε όλους τους τόνους ότι, αν εφαρμοστεί το "καταχθόνιο" τούτο πρόγραμμα, το Έθνος θα αποκοπεί από… την "ελληνοχριστιανική" του παράδοση και τον δυτικό πολιτισμό, θα αλλαξοπιστήσει και θα εκβαρβαρωθεί. Στους λόγους των δεν άφηναν ευκαιρία να μην εκτοξεύουν εναντίον μου τις πιο απίθανες κατηγορίες.