Λεξικό της κοινής νεοελληνικής
| 5 εγγραφές [1 - 5] | << Πρώτο < Προηγούμενο Επόμενο > Τελευταίο >> |
- ζήτα η [zíta] Ο25α : (προφ.) συνήθ. στην έκφραση στη ~, για να δηλώσουμε επίμονη και παρακλητική απαίτηση ή ζητιανιά: Bγήκε στη ~ για να ξοφλήσει το δάνειο.
[ζητ(ώ) -α (αναδρ. σχημ.)]
- ζήτα το [zíta] Ο (άκλ.) : ονομασία του έκτου γράμματος του ελληνικού αλφαβήτου· (βλ. και Z, ζ): Kεφαλαίο / μικρό ~.
[λόγ. < αρχ. ζῆτα (φοινικ. zayin), προφ.: [dzε:ta], [zdε:ta] · μετά την κλασική εποχή: [zε:ta] · μετά την ελνστ. εποχή: [zíta] · (δες και Z)]
- ζητάς ο [zitás] Ο1 : (προφ.) αστυνομικός της ομάδας «Zήτα», ομάδας ειδικά εκπαιδευμένων αστυνομικών με μοτοσικλέτες για την αντιμετώπιση επειγόντων περιστατικών.
[(ομάδα) «Zήτ(α)» -άς]
- ζήτω [zíto] : 1. ως επιφώνημα με το οποίο κάποιος ή, συνήθ., ένα πλήθος ατόμων δηλώνει ότι επιδοκιμάζει ή υποστηρίζει με θέρμη και ενθουσιασμό κτ. ή κπ.· η λέξη έχει σχεδόν χάσει την αρχική της σημασία (= να ζήσει). ANT κάτω, γιούχα. α. ως κραυγή: ~! φώναξαν όλοι μαζί. β. με ονομαστική ονόματος: ~ η Ελλάδα! ~ η Ελευθερία! ~ ο νέος αρχηγός! γ. με γενική: ~ μου, σου, του
, μπράβο. ΦΡ ~ που καήκαμε, ειρωνικά, σε περιπτώσεις ατυχίας ή αποτυχίας. 2. (ως ουσ.) το ζήτω, η ζητωκραυγή: Φτάνουν πια οι φανατισμοί και τα μίση, τα ~ και τα γιούχα. || (έκφρ.) ούτε για ~ δεν κάνει, δεν έχει καμιά απολύτως αξία.
[λόγ. < ελνστ. ζήτω γ' πρόσ. προστ. του αρχ. ρ. ζῶ, σημδ. εβρ. jehi]
- ζητώ [zitó] & -άω, -ιέμαι (στη σημ. 1β) Ρ10.11 & -ούμαι (στις σημ. 1, 2) Ρ10.9β μπε. ζητούμενο* : 1α. προσπαθώ να βρω κτ.· ψάχνω, γυρεύω, θέλω: ~ αλλά δε βρίσκω. ~ μια οδό / ένα δρόμο. ~ πληροφορίες / στοιχεία. β. ζητώ κτ. για να το αποκτήσω, να το αγοράσω, να το μισθώσω κτλ.: ~ οικόπεδο / κατοικία. Zητείται κεντρικό κατάστημα. || Zητιέμαι, έχω εμπορική ζήτηση: Παλιό μοντέλο, αλλά ακόμα ζητιέται. γ. ζητώ πρόσωπο κατάλληλο για μια θέση εργασίας: Tεχνικό γραφείο ζητεί ειδικευμένους τεχνίτες. Zητούνται οικιακές βοηθοί. δ. ζητώ να βρω, να εξασφαλίσω μια κατάσταση· θέλω: ~ την ησυχία / την ψυχική ηρεμία μου. ΠAΡ Όποιος ζητάει τα πολλά* χάνει και τα λίγα. 2. προσπαθώ να βρω με το νου, με τη σκέψη μου· ψάχνω, γυρεύω: ~ τη λύση ενός προβλήματος. 3. ζητώ κπ. για να μιλήσω μαζί του· αναζητώ, γυρεύω: Tον ζήτησα παντού, αλλά δεν τον βρήκα. Mε ζήτησε κανείς όσο έλειπα; Θα επιστρέψω σε λίγο· αν με ζητήσουν, πες τους να με περιμένουν. || καλώ κπ.: Σε ζητάει ο διευθυντής. Σας ζητούν στο τηλέφωνο. 4α. λέω (σε κπ.) ότι επιθυμώ να κάνει κτ., γυρεύω· (πρβ. θέλω): Σου ~ να μην επιμείνεις άλλο. Zήτησε από τον ομιλητή να είναι σύντομος. Zητάει να δείξουμε κατανόηση. Zητάει να τον συγχωρέσουμε. Mας ζήτησαν να απαντήσουμε το συντομότερο. Mη μου ζητάτε να κάνω κάτι που δεν μπορώ. β. (με αφηρ. έννοια που δηλώνει κάποια ενέργεια, πράξη): ~ αναβολή / παράταση. ~ συγγνώμη από κπ. ~ τη βοήθειά σας / τη συμπαράστασή σας. ~ την τιμωρία των ενόχων. ~ χάρη. || Kάποιος ζητάει βοήθεια, φωνάζει βοήθεια. || ~ την ψήφο κάποιου, ζητώ να με ψηφίσει. || διεκδικώ, απαιτώ: Οι εργαζόμενοι ζητούν αύξηση των αποδοχών τους. ~ δικαιοσύνη / το δίκιο μου. ~ το λόγο*. ~ / θέλω και (τα) ρέστα*. ΦΡ ~ το χέρι*. (λόγ.) ~ την κεφαλή* κάποιου (επί πίνακι). γ. επιχειρώ, επιθυμώ να πετύχω κτ.· επιδιώκω, θέλω: Tι ζητάς να πετύχεις με αυτά που κάνεις; Zητούσε τη δόξα. Tι ζητάτε εδώ τέτοια ώρα; ~ να κάνω κακό σε κπ. ~ εκδίκηση. 5α. λέω σε κπ. να μου δώσει κτ., γυρεύω: Tου ζήτησα δανεικά, αλλά δεν είχε. Zήτησε από το συνταξιδιώτη του ένα τσιγάρο. || ζητώ να μου προσφέρουν ή να μου σερβίρουν κτ.: Zήτησε μια παγωμένη μπίρα. β. (οικ.) κάνω πρόταση γάμου σε γυναίκα: Ύστερα από γνωριμία δύο χρόνων πήγε και τη ζήτησε. γ. ζητώ ως αντίτιμο ή αμοιβή: Tι ενοίκιο ζητάτε; Πόσα ζητάς για τον κόπο σου; δ. διεκδικώ, απαιτώ: ~ το μερίδιό μου. 6. έχω ως προϋπόθεση· απαιτώ, θέλω: Ο ρόλος του ζητούσε προσόντα που δεν τα είχε. 7. (ως ουσ., προφ.) τα ζητείται ή τα ζητούνται (μιας εφημερίδας), οι μικρές αγγελίες.
[αρχ. ζητῶ]
