ΒΑΣΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
ΒΟΗΘΗΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
- Μαργαρίτη-Ρόγκα, Μ. Εισαγωγή και ταξινόμηση, σελ. 25.
- α. Hodot, R. Aρχαίες ελληνικές διάλεκτοι και νεοελληνικές διάλεκτοι, σελ. 29-34, β. Καραλή, Μ. Η ταξινόμηση των αρχαίων ελληνικών διαλέκτων, σελ. 288-289, γ. Κοπιδάκης, Μ. Ζ. Αρχαιότητα, δ. Chadwick, J. Μυκηναϊκή ελληνική, σελ. 6.
- Μαγουλάς, Γ. Αρχαίες ελληνικές διάλεκτοι, σελ. 79-80.
- α. Καρβούνης, Χ. Η ελληνική γλώσσα κατά τη δεύτερη χιλιετία, σελ. 102-103, β. Καραλή, Μ. Η ταξινόμηση των αρχαίων ελληνικών διαλέκτων, σελ. 288, 289-290.
- α. Hoffmann, O. & A. Scherer Ιστορία της ελληνικής γλώσσας, σελ. 36-37, β. Χόρροκς, Τζ. Ιστορία της γλώσσας και των ομιλητών της, σελ. 75, 78-79.
- α. Μαγουλάς, Γ. Αρχαίες ελληνικές διάλεκτοι, σελ. 71, β. Παναγιώτου, Α. Ιωνική και αττική, σελ. 302 και 305.
- Μéndez-Dosuna, J. Αιολικές διάλεκτοι, σελ. 344-345.
- Παναγιώτου, Α. Ιωνική και αττική, σελ. 299-300.
- α. Παναγιώτου, Α. Ιωνική και αττική, σελ. 302, β. Hoffmann, O. & A. Scherer. Ιστορία της ελληνικής γλώσσας, σελ. 66-67, 68.
- Χόρροκς, Τζ. Ελληνικά: Ιστορία της γλώσσας και των ομιλητών της, σελ. 66-67, 83.
- α. Καραλή, Μ. Η ταξινόμηση των αρχαίων ελληνικών διαλέκτων, σελ. 285-286, β. Hoffmann, O & A. Scherer.Ιστορία της ελληνικής γλώσσας, σελ. 38-39.
- α. Μαγουλάς, Γ. Αρχαίες ελληνικές διάλεκτοι, σελ. 72-73, β. Μαργαρίτη-Ρόγκα, Μ. Εισαγωγή και ταξινόμηση, σελ. 24-25.
- Μεταναστεύσεις Ελληνικών φυλών μεταξύ 1125 - 800 π.Χ.
- Χόρροκς, Τζ. Ελληνικά: Ιστορία της γλώσσας και των ομιλητών της, σελ. 82.
- Κοπιδάκης, Μ.Ζ. Ιστορία της ελληνικής γλώσσας, σελ. 37.
- α. Hoffmann, Ο. & Α. Scherer. Ιστορία της ελληνικής γλώσσας, σελ. 51, β. Παναγιώτου, Α. Ιωνική και Αττική, σελ. 302, 304, 307.
- Παναγιώτου, Α. Αρκαδοκυπριακή, σελ. 308, 313.
- Παναγιώτου, Α. Αρκαδοκυπριακή, σελ. 308, 309, 311, 313.
- α. Παναγιώτου, Α. Αρκαδοκυπριακή, σελ. 312-313, β. Hoffmann, O. & A. Scherer Ιστορία της ελληνικής γλώσσας, σελ. 36-37.
- α. Παναγιώτου, Α. Παμφυλιακή, σελ. 315, β. Hoffmann, O. & A. Scherer. Ιστορία της ελληνικής γλώσσας, σελ. 62-64.
- α. Χόρροκς, Τζ. Ελληνικά: Ιστορία της γλώσσας και των ομιλητών της, σελ. 80-81, β.Méndez-Dosuna, J. Αιολικές διάλεκτοι, σελ. 348, 349.
- Hoffmann, O. - A. Scherer. Ιστορία της ελληνικής γλώσσας, σελ. 40-41.
- α. Καραλή, Μ. Η ταξινόμηση των αρχαίων ελληνικών διαλέκτων, σελ. 286, β. Hoffmann, O. & A. Scherer. Ιστορία της ελληνικής γλώσσας, σελ. 53-54, 57, γ. Méndez-Dosuna, J. Αιολικές διάλεκτοι, σελ. 345.
- Καραλή, Μ. Η ταξινόμηση των αρχαίων ελληνικών διαλέκτων, σελ. 287.
- Méndez-Dosuna, J. Δωρικές διάλεκτοι, σελ. 336.
- α.Méndez-Dosuna, J. Δωρικές διάλεκτοι, σελ. 327, β. Μαργαρίτη-Ρόγκα, Μ. Βορειοδυτικές διάλεκτοι, σελ. 30-31.
- Méndez-Dosuna, J. Δωρικές διάλεκτοι, σελ. 337-338
- Méndez-Dosuna, J. Δωρικές διάλεκτοι, σελ. 337.
- Hoffmann, O. & A. Scherer Ιστορία της ελληνικής γλώσσας, σελ. 58-59.
- Παναγιώτου, Α. Η θέση της Μακεδονικής, σελ. 319-325.
- Καραλή, Μ. Η ταξινόμηση των αρχαίων ελληνικών διαλέκτων, σελ. 285.
- α. Χόρροκς, Τζ. Ελληνικά: Ιστορία της γλώσσας και των ομιλητών της, σελ. 83-84, β. Καραλή, Μ. Η χρήση των διαλέκτων στη λογοτεχνία, σελ. 721.
- Hoffmann, O. & A. Scherer Ιστορία της ελληνικής γλώσσας, σελ. 72-73.
- Méndez-Dosuna, J. Δωρικές διάλεκτοι, σελ. 330.
- α. Hodot, R. Aρχαίες ελληνικές διάλεκτοι και νεοελληνικές διάλεκτοι, σελ. 29-34, β. Παναγιώτου, Α. Ιωνική και αττική, σελ. 304-305.
- Χόρροκς, Τζ. Ελληνικά: Ιστορία της γλώσσας και των ομιλητών της, σελ. 106.
- α. Χριστίδης, Α.-Φ. Εισαγωγή. Στο Ιστορία της ελληνικής γλώσσας: Από τις αρχές έως την ύστερη αρχαιότητα, σελ. 283, β. Hodot, R. Αρχαίες ελληνικές διάλεκτοι και νεοελληνικές διάλεκτοι, σελ. 30-31.
Θέματα ιστορίας της ελληνικής γλώσσας
Αρχαίες ελληνικές διάλεκτοι
Νίκος Παντελίδης (2007)
α. Παναγιώτου, Α. 2001.
Ιωνική και αττική. Στο Ιστορία της ελληνικής γλώσσας: Από τις αρχές έως την ύστερη αρχαιότητα, 299-307. Θεσσαλονίκη: Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας & Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών [Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη], σελ. 302.
© Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας & Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών [Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη]Στην Αττική, η αφθονία (απολύτως, αλλά και σε σχέση με άλλες περιοχές) επιγραφικού υλικού έδωσε τη δυνατότητα πολύ λεπτών γλωσσικών αναλύσεων, κυρίως τα τελευταία είκοσι χρόνια· οι αναλύσεις αυτές έχουν σκοπό την περιγραφή της εξέλιξης του προφορικού λόγου, όπως αυτός διαγράφεται από τα «λάθη» στον γραπτό, καθώς και την παρακολούθηση της γλωσσικής εξέλιξης: ταχύτερης στις κοινωνιολέκτους των λαϊκών στρωμάτων, βραδύτερης, συντηρητικότερης και σχετικά ομοιογενούς στις κοινωνιολέκτους των πιο εύρωστων οικονομικά στρωμάτων, που έχουν εκπαιδευτεί για μακρότερα χρονικά διαστήματα στο σχολείο και επομένως έχουν υποστεί μονιμότερα τη διορθωτική του επίδραση στον λόγο τους (βλ. Teodorsson 1974, 29-32 κ.α.).
β. Hoffmann, O. & A. Scherer. 1994.
Ιστορία της ελληνικής γλώσσας, 1ος τόμ.: Ως το τέλος της κλασικής εποχής. Μτφρ. Χ. Π. Συμεωνίδης. Θεσσαλονίκη: Αφοί Κυριακίδη, σελ. 66-67, 68.
© Αφοί ΚυριακίδηΟι μορφωμένες τάξεις -ο ευγενής, ο υπάλληλος, ο έμπορος- ήταν κυρίως στις μεγαλύτερες πόλεις μόνον ένα λεπτό υπέρστρωμα επάνω από τη μάζα του εργαζόμενου πληθυσμού. Το χάσμα που χώριζε τη γλώσσα των κατώτερων τάξεων από τη γλώσσα των μορφωμένων ήταν τόσο μεγαλύτερο όσο πιο έντονες παρουσιάζονταν οι κοινωνικές και πολιτιστικές διαφορές και όσο πιο ανόμοιες ήταν σε ένα κράτος. Στις μεγάλες πόλεις με τα ποικίλα τους επαγγέλματα και τους ποικιλόχρωμα ανακατωμένους κατοίκους τους διαμορφώνονταν σαφείς αντιθέσεις ανάμεσα στις γλώσσες των διαφόρων τάξεων. Ιδιαίτερα έντονα διέφερε η λαϊκή διάλεκτος από την επίσημη γλώσσα εκεί όπου ελληνικός πολιτισμός φυτεύτηκε επάνω σε ξένο υπόστρωμα, δηλαδή στις ελληνικές αποικίες με την ευρύτερη έννοια, αλλά και στις πόλεις με τον μεγάλο αριθμό ξένων εποίκων και σκλάβων. Κλασικός μάρτυρας τούτου είναι ο Ηρόδοτος (1, 142, 3.4), που διαιρεί τις ιωνικές πόλεις της ιωνικής δωδεκάπολης σύμφωνα με τη διάλεκτό τους σε τέσσερις ομάδες (Μίλητος, Μυούς, Πριήνη-Έφεσος, Κολοφών, Λέβηδος, Τέως, Κλαζομενές, Φώκαια-Χίος, Ερυθρές-Σάμος) και παρατηρεί για τη δεύτερη ομάδα: αὗται δὲ αἱ πόλιες τῇσι πρότερον λεχθείσῃσι ὁμολογέουσι κατὰ γλῶσσαν οὐδέν, σφίσι δὲ ὁμοφωνέουσι. Ότι μ' αυτό ο Ηρόδοτος δεν μπορεί να εννοεί την ιωνική επίσημη γλώσσα το δείχνουν σαφώς οι επιγραφές, γιατί σε αυτές δεν εμφανίζονται κατά κάποιο τρόπο εντυπωσιακές διαφορές. Έχει λοιπόν στο νου του χωρίς αμφιβολία τη γλώσσα της πλατιάς λαϊκής μάζας, που όχι μόνον διέφερε στην κάθε πόλη, αλλά ήταν και διαφορετική από την επίσημη γλώσσα.
[…]
Τα μνημεία της ανεπηρέαστης λαϊκής γλώσσας στην κλασική εποχή είναι δυστυχώς σπάνια. Η κωμωδία περιγράφει πότε πότε τον τρόπο με τον οποίο εκφραζόταν ο άνδρας από τον λαό. Αλλά οι περιπτώσεις αυτές αποτελούν πάντοτε μεμονωμένα ειδικά τοποθετημένα φώτα, για να υπηρετήσουν τα χαρακτηριστικά του ρόλου. Στον ζωηρό και αβίαστο εκφραστικό τρόπο του αριστοφανικού διαλόγου μίλησε βέβαια η τάξη των αστών στην αγορά και στον δρόμο, όχι όμως, ας πούμε, ο χαμάλης, ο σκλάβος του πλοίου και ο χτίστης.
Για την Αθήνα μας δίνουν «οι αττικές επιγραφές αγγείων μία, και ακόμη τόσο ελλιπή, ιδέα του τρόπου ομιλίας των κατώτερων και λιγότερο μορφωμένων τάξεων του πληθυσμού της Αθήνας, μιας αττικής λαϊκής γλώσσας» (Kretschmer στο εξαιρετικό του βιβλίο για τις ελληνικές επιγραφές αγγείων, σ. 73).