Μεταφόρτωση ως PDF Εκτύπωση <>

Η μεγάλη διαλεκτική διάσπαση της Αρχαίας Ελληνικής ήδη από τον 8ο-7ο π.Χ. αιώνα, έναντι της υποτιθέμενης ενότητας της Προϊστορικής Κοινής ή Πρωτοελληνικής, δεν έχει παρατηρηθεί αλλού. Η ύπαρξη τόσων διαλέκτων σε μικρό χώρο, οφείλεται στη διάπλαση της χώρας, που εμπόδιζε την ευρύτερη επικοινωνία, και στην έλλειψη πολιτικής ενότητας. Ο χωρισμός των Ελλήνων σε πάμπολλες πόλεις-κράτη, ευνόησε τη διαλεκτική διαφοροποίηση, στην οποία θα συνέβαλε η μη ταυτόχρονη εγκατάσταση των πρωτοελληνικών φύλων στα διάφορα σημεία της Ελλάδος και η ασφαλώς διαφορετική κατά περιοχές επίδραση των προελληνικών πληθυσμών. Αντίθετα όμως με τη Λατινική, δεν επήλθε διάσπαση της Ελληνικής σε «θυγατρικές» γλώσσες. Η συναίσθηση των Ελλήνων για την ενότητά τους ως προς τον πολιτισμό, την καταγωγή και τη γλώσσα («τὸ ὅμαιμον καὶ τὸ ὁμόγλωσσον»), παρά τους ανταγωνισμούς μεταξύ των πόλεων, τους συνένωσε ενωρίς τόσο στα ιερά -κυρίως των Δελφών και της Ολυμπίας- όσο και στους Ολυμπιακούς και άλλους αγώνες, αποτρέποντας ενδεχόμενη πλήρη γλωσσική διάσπαση.

O Hρόδοτος (1.142) διακρίνει στην ιωνική τέσσερα ιδιώματα: των ιωνικών πόλεων της Kαρίας, των ιωνικών πόλεων της Λυδίας, της Σάμου και, τέλος, της Xίου και των Eρυθρών στη μικρασιατική ακτή. Kανένα από τα ιδιώματα αυτά δεν έχει αφήσει ίχνη στον γραπτό λόγο· έχουμε προφανώς, ήδη από την αρχαϊκή εποχή, μια ιωνική κοινή στον γραπτό λόγο, μια γλώσσα απαλλαγμένη από τοπικά ιδιωματικά στοιχεία, με βάση την ιωνική των καλλιεργημένων στρωμάτων (Lopez Eire 1987, 166-167).

Hρόδοτος, Ἱστορίαι 1.142 Godley

γλῶσσαν δὲ οὐ τὴν αὐτὴν οὖτοι (sc. οι Ίωνες) νενομίκασι, ἀλλὰ τρόπους τέσσερας παραγωγέων. Mίλητος μὲν αὐτέων πρώτη κέεται πόλις πρὸς μεσαμβρίην, μετὰ δὲ Mυοῦς τε καὶ Πριήνη. αὗται μὲν ἐν τῇ Kαρίῃ κατοίκηνται κατὰ ταὐτὰ διαλεγόμεναι σφίσι, αἵδε δὲ ἐν τῇ Λυδίῃ, Ἔφεσος Kολοφὼν Λέβεδος Tέως Kλαζομεναί Φώκαια· αὗται δὲ αἱ πόλιες τῇσι πρότερον λεχθείσῃσι ὁμολογέουσι κατὰ γλῶσσαν οὐδέν, σφίσι δὲ ὁμοφωνέουσι. ἔτι δὲ τρεῖς ὑπόλοιποι Ἰάδες πόλιες, τῶν αἱ δύο μὲν νήσους οἰκέαται, Σάμον τε καὶ Xίον, ἡ δὲ μία ἐν τῇ ἠπείρῳ ἵδρυται, Ἐρυθραί. Xῖοι μέν νυν καὶ Ἐρυθραῖοι κατὰ τὠυτό διαλέγονται, Σάμιοι δὲ ἐπ' ἑωυτῶν μοῦνοι. οὗτοι χαρακτῆρες γλώσσης τέσσερες γίνονται.

(Oι Ίωνες) δεν χρησιμοποιούν την ίδια διάλεκτο, αλλά τέσσερα ιδιώματα. H Mίλητος είναι η νοτιότερή τους πόλη, μετά συναντάμε τη Mυούντα και την Πριήνη. Aυτές βρίσκονται στην Kαρία και έχουν την ίδια διάλεκτο, ενώ οι παρακάτω βρίσκονται στη Λυδία, η Έφεσος, η Kολοφών, η Λέβεδος, η Tέως, οι Kλαζομενές, η Φώκαια· αυτές οι πόλεις δεν έχουν τίποτα κοινό γλωσσικά με τις προηγούμενες, μεταξύ τους όμως έχουν. Yπάρχουν τρεις ακόμα ιωνικές πόλεις, από τις οποίες οι δύο είναι νησιωτικές, η Σάμος και η Xίος, και η άλλη είναι ηπειρωτική, οι Eρυθρές. Oι Xίοι και οι Eρυθραίοι μιλούν με τον ίδιο τρόπο, ενώ οι Σάμιοι με δικό τους, ξεχωριστό. Aυτά είναι τα τέσσερα ιδιώματα της διαλέκτου.