Μεταφόρτωση ως PDF Εκτύπωση <^>

(vi) Δεικτικές αντωνυμίες

§2.54. Οι δεικτικές αντωνυμίες χρησιμοποιούνται είτε ως επίθετα που προσδιορίζουν ουσιαστικά είτε ουσιαστικοποιημένες στη θέση κάποιου ουσιαστικού.

ΛΥΣ 24.22 ἡ πόλις ἡμῖν ἐψηφίσατο τοῦτο τὸ ἀργύριον || η πόλη, με ψήφισμά της, μας παραχώρησε αυτό το χρηματικό βοήθημα.

ΛΥΣ 14.16 οὐκ ἂν ἐγένοντο συμφοραὶ τοσαῦται τῇ πόλει || δεν θα συνέβαιναν τόσες συμφορές στην πόλη.

ΙΣΟΚΡ 7.64ἐπειδὴ γὰρ […] ταῖς συμφοραῖς ἐκείναις ἡ πόλις περιέπεσεν || όταν η πόλη μας έπεσε σε εκείνες τις συμφορές.

ΛΥΣ 2.11ἀφικόμενοι εἰς τήνδε τὴν πόλιν ἱκέται ἐπὶ τῶν βωμῶν ἐκαθέζοντο || μόλις έφτασαν σε αυτήν εδώ την πόλη, κάθισαν ως ικέτες στους βωμούς.

ΛΥΣ 25.16 καὶ τοῦτο μὲν οὐκ ἄξιον θαυμάζειν || και δεν πρέπει να απορεί κανείς γι' αυτό.

ΛΥΣ 14.9 οὗτος τοίνυν εἰς τοῦτ' ἦλθε πονηρίας || αυτός, λοιπόν, έφτασε σε αυτό το βαθμό κακίας.

ΔΗΜ 27.65 οὗτοι δὲ τοσοῦτον διαφέρουσιν ὑμῶν || αυτοί είναι τόσο διαφορετικοί από εσάς.

ΘΟΥΚ 2.36.2 καὶ ἐκεῖνοί τε ἄξιοι ἐπαίνου καὶ ἔτι μᾶλλον οἱ πατέρες ἡμῶν || και εκείνοι είναι άξιοι επαίνου, κι ακόμη περισσότερο οι πατέρες μας.

ΛΥΣ 31.26 ἄξιον δὲ καὶ τόδε ἐνθυμηθῆναι || πρέπει να λάβετε υπόψη σας και το εξής.

§2.55. Οι αντωνυμίες οὗτος και ὅδε χρησιμοποιούνται για πρόσωπα ή πράγματα που βρίσκονται, κυριολεκτικά ή μεταφορικά, κοντα στον ομιλητή, ενώ η αντωνυμία ἐκεῖνος για πρόσωπα ή πράγματα απομακρυσμένα ή απόντα.

ΛΥΣ 25.25 ἃ μὲν οὗτοι συμβουλεύουσιν, οὐδεπώποτε ὑμῖν ἐλυσιτέλησεν || οι συμβουλές που αυτοί σας δίνουν δεν σας ωφέλησαν ποτέ.

ΘΟΥΚ 2.12.3 ἥδε ἡ ἡμέρα τοῖς Ἕλλησι μεγάλων κακῶν ἄρξει || η σημερινή μέρα θα είναι αρχή μεγάλων συμφορών για τους Έλληνες.

ΙΣΟΚΡ 7.16 ἢν ἐθελήσωμεν ἐκείνην τὴν δημοκρατίαν ἀναλαβεῖν, ἣν Σόλων […] ἐνομοθέτησε || αν θελήσουμε να επαναφέρουμε την παλιά εκείνη δημοκρατία, την οποία ο Σόλωνας θεμελίωσε με τους νόμους του.

§2.56. Διάκριση μεταξύ οὗτος και ὅδε. Η αντωνυμία ὅδε αναφέρεται εμφατικά σε πρόσωπο ή πράγμα που βρίσκεται σε άμεση γειτνίαση (κυριολεκτικά ή μεταφορικά) με τον ομιλητή. Στον προφορικό λόγο η συγκεκριμένη αντωνυμία χρησιμοποιείται για να υποδείξει κάτι που μόλις έπεσε στην αντίληψη του ομιλητή, ενώ στο δράμα σημειώνει την είσοδο ενός νέου ηθοποιού. Η αντωνυμία οὗτος χρησιμοποιείται, επίσης, για να υποδείξει κάτι που γειτνιάζει με τον ομιλητή, δεν διαθέτει όμως την εμφατική ένταση της προηγούμενης αντωνυμίας. Σε διαλογική συνομιλία επισημαίνει το πρόσωπο ή το θέμα για το οποίο μόλις έγινε λόγος από τον συνομιλητή μας.

ΠΛ Κρατ 383.aΒούλει οὖν καὶ Σωκράτει τῷδε ἀνακοινωσώμεθα τὸν λόγον; || Θες να κάνουμε γνωστό και στον Σωκράτη, που είναι εδώ κοντά μας, το θέμα της συζήτησής μας;

ΘΟΥΚ 1.5.3 καὶ μέχρι τοῦδε πολλὰ τῆς Ἑλλάδος τῷ παλαιῷ τρόπῳ νέμεται || και μέχρι σήμερα, σε πολλά μέρη της Ελλάδας, διατηρούνται ακόμη αυτές οι αρχαίες συνηθειες.

ΣΟΦ Αντ 626 ὅδε μὴν Αἵμων, παίδων τῶν σῶν νέατον γέννημα || μα νά έρχεται ο Αίμονας, το νεότερο απ' τα παιδιά σου.

ΣΟΦ Φιλ 764-765 ἕως ἀνῇ τὸ πῆμα τοῦτο τῆς νόσου τὸ νῦν παρόν || ώσπου να περάσει αυτή η κρίση της αρρώστιας που τώρα με έπιασε.

ΣΟΦ Ηλ 1743-1744ΑΙ. σὺ δέ, εἴ που κατ᾽ οἶκόν μοι Κλυταιμήστρα, κάλει. ΟΡ. αὕτη πέλας σοῦ· ΑΙ. Κι εσύ κάλεσέ μου την Κλυταιμήστρα, αν είναι κάπου μες στο παλάτι. ΟΡ. Μα νά την αυτή (που ψάχνεις), πλάι σου.

Η αντωνυμία ὅδε σχετίζεται περισσότερο με τον ομιλητή, και γι' αυτό μπορεί να χρησιμοποιείται στη θέση προσωπικής ή κτητικής αντωνυμίας πρώτου προσώπου· η αντωνυμία οὗτος σχετίζεται με τον αποδέκτη του λόγου, γι' αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί στη θέση προσωπικής ή κτητικής αντωνυμίας δευτέρου προσώπου.

ΣΟΦ ΟΤ 534 φονεὺς ὢν τοῦδε τἀνδρὸς (=ἐμοῦ) ἐμφανῶς || ενώ είσαι ολοφάνερα φονιάς μου.

ΣΟΦ Τρ 305 τῆσδέ (=ἐμοῦ) γε ζώσης ἔτι || όσο εγώ είμαι ζωντανή.

ΣΟΦ Αντ 43 (σκόπει) εἰ τὸν νεκρὸν ξὺν τῇδε (=τῇ ἐμῇ) κουφιεῖς χερί || (σκέψου) αν θα θάψεις τον νεκρό μαζί με αυτό εδώ (=το δικό μου) το χέρι.

ΛΥΣ 2.5 (Ἀμαζόνες) παραλαβοῦσαι τὰ μαχιμώτατα τῶν ἐθνῶν ἐστράτευσαν ἐπὶ τήνδε (=τὴν ἡμετέραν) τὴν πόλιν || (οι Αμαζόνες) έκαναν εκστρατεία ενάντια σε αυτήν εδώ (=τη δική μας) την πόλη, παίρνοντας μαζί τους τα πιο ετοιμοπόλεμα έθνη.

ΑΡΙΣΤΟΦ Βατ 171 Οὗτος, σὲ λέγω μέντοι, σὲ τὸν τεθνηκότα || έ εσύ, σε σένα μιλάω, τον νεκρό.

ΠΛ Συμπ 172.a Ὦ Φαληρεύς,ἔφη, οὗτος Ἀπολλόδωρος, οὐ περιμένεις; || ε, εσύ δημότη του Φαλήρου, είπε, Απολλόδωρε, δεν θα με περιμένεις;

ΔΗΜ 21.134 καὶ τουτουσὶ (=τοὺς σοὺς πολίτας) καὶ ὅλην τὴν πόλιν ἠδίκεις καὶ κατῄσχυνες || κι αυτούς εδώ, τους συμπολίτες σου, κι ολόκληρη την πόλη αδικούσες και ντρόπιαζες.

Η αντωνυμία οὗτος (και οι τοιοῦτος, τοσοῦτος, τηλικοῦτος και το επίρρημα οὕτως) αναφέρεται συνήθως στα προηγούμενα, ενώ η αντωνυμία ὅδε (και οι τοιόσδε, τοσόσδε, τηλικόσδε και το επίρρημα ὧδε) στα επόμενα.

ΞΕΝ ΚΠαιδ 5.2.31 καὶ ὁ Κῦρος ἀκούσας τοῦ Γωβρύα τοιαῦτα τοιάδε πρὸς

αὐτὸν ἔλεξε || κι ο Κύρος, αφού άκουσε αυτά που είπε ο Γωβρύας, του απάντησε ως εξής.

ΞΕΝ ΚΑναβ 1.9.29 τεκμήριον δὲ τούτου καὶ τόδε απόδειξη αυτού του γεγονότος είναι και το εξής.

Ωστόσο, εμφανίζεται σπανιότερα και η αντίστροφη κατανομή.

ΘΟΥΚ 4.58.1 Ἑρμοκράτης […] ἐς τὸ κοινὸν τοιούτους δὴ λόγους εἶπεν || ο Ερμοκράτης […] μίλησε στη συνέλευση ως εξής.

ΘΟΥΚ 7.78.1 τοιάδε παρακελευόμενος || αφού τους προέτρεψε με αυτόν τον τρόπο.

Όταν με τις αντωνυμίες οὗτος και ὅδε αντιδιαστέλλονται δύο πράγματα, τότε η ὅδε αναφέρεται στο σημαντικότερο ή πιο αξιόλογο στοιχείο της αντιδιαστολής, ενώ η οὗτος στο πιο ασήμαντο και υποδεέστερο.

ΠΛ Μεν 81d οὔκουν δεῖ πείθεσθαι τούτῳ τῷ ἐριστικῷ λόγῳ· οὗτος μὲν γὰρ ἂν ἡμᾶς ἀργοὺς ποιήσειεν καὶ ἔστιν τοῖς μαλακοῖς τῶν ἀνθρώπων ἡδὺς ἀκοῦσαι, ὅδε δὲ ἐργατικούς τε καὶ ζητητικοὺς ποιεῖ || δεν πρέπει, επομένως, να δώσουμε πίστη σε αυτό το σοφιστικό επιχείρημα (ότι, δηλαδή, η έρευνα δεν είναι δυνατή, αλλά να δεχτούμε τη θεωρία της ανάμνησης)· γιατί το πρώτο θα μας έκανε αδρανείς και είναι ευχάριστο στην ακοή των αργόσχολων ανθρώπων, ενώ η δεύτερη μας κάνει εργατικούς και ερευνητικούς.

§2.57. Πολύ συχνά η αντωνυμία οὗτος (και σπανιότερα οι ὅδε και ἐκεῖνος) αναφέρεται προληπτικά σε μια λέξη ή πρόταση που ακολουθεί ως επεξήγηση. Επίσης, η οὗτος (και οι τοιοῦτος, τοσοῦτος και τηλικοῦτος) είναι τα συνηθέστερα δεικτικά που προηγούνται μιας αναφορικής πρότασης και στα οποία αυτή αναφέρεται.

ΙΣΟΚΡ 8.131 οὐ γὰρ τοῦτο σκοποῦσιν, ἐξ οὗ τρόπου τοῖς δεομένοις βίον ἐκποριοῦσιν, ἀλλ' ὅπως τοὺς ἔχειν τι δοκοῦντας τοῖς ἀπόροις ἐξισώσουσιν || δεν σκέφτονται τούτο, με ποιο τρόπο, δηλαδή, θα εξασφαλίσουν πόρους για τη συντήρηση των φτωχών, αλλά, αντίθετα, πώς θα εξισώσουν με τους άπορους αυτούς που φαίνεται να έχουν κάποια περιουσία.

ΞΕΝ Ελλ 2.3.53 καὶ τοῦτο μέν, ἔφη, μὰ τοὺς θεοὺς οὐκ ἀγνοῶ, ὅτι οὐδέν μοι ἀρκέσει ὅδε ὁ βωμός || το ξέρω καλά, είπε, μα τους θεούς, ότι δεν θα με βοηθήσει καθόλου αυτός εδώ ο βωμός.

ΠΛ Απολ 35c μὴ οὖν ἀξιοῦτέ με, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τοιαῦτα δεῖν πρὸς ὑμᾶς πράττειν ἃ μήτε ἡγοῦμαι καλὰ εἶναι μήτε δίκαια μήτε ὅσια || μην μου λέτε, λοιπόν, Αθηναίοι, ότι πρέπει να συμπεριφερθώ απέναντί σας με τρόπο που θεωρώ ότι δεν είναι ούτε ωραίος, ούτε δίκαιος, ούτε αρεστός στους θεούς.

ΘΟΥΚ 2.12.3 ὁ δ' ἐπειδὴ ἐπὶ τοῖς ὁρίοις ἐγένετο καὶ ἔμελλε διαλύσεσθαι, τοσόνδε εἰπὼν ἐπορεύετο ὅτι «ἥδε ἡ ἡμέρα τοῖς Ἕλλησι μεγάλων κακῶν ἄρξει.» || κι όταν έφτασε στα σύνορα κι επρόκειτο να χωριστεί από αυτούς που τον συνόδευαν, είπε μόνο την εξής φράση προτού φύγει, ότι «η σημερινή μέρα θα είναι αρχή μεγάλων συμφορών για τους Έλληνες».

ΠΛ Πολ 606b ἐκεῖνο κερδαίνειν ἡγεῖται, τὴν ἡδονήν || θεωρεί ότι κερδίζει εκείνο, την ευχαρίστηση.

Σε περίπτωση έμφασης, η παραπάνω σειρά αντιστρέφεται και η δεικτική αντωνυμία επιτάσσεται, επαναλαμβάνοντας εμφατικά μια λέξη ή πρόταση που προηγήθηκε.

ΛΥΚΟΥΡ Λεωκρ 117 ποιήσαντες στήλην, ἐψηφίσαντο εἰς ταύτην ἀναγράφειν τοὺς ἀλιτηρίους καὶ τοὺς προδότας || έφτιαξαν μια στήλη και αποφάσισαν να γράφουν σε αυτήν τα ονόματα των εγκληματιών και των προδοτών.

ΛΥΣ 18.16 οὕτως ἤδη οἱ τὰ τῆς πόλεως πράττοντες διάκεινται, ὥστ' οὐχ ὅ τι ἂν τῇ πόλει βέλτιστον ᾖ, τοῦτο οἱ ῥήτορες λέγουσιν, ἀλλ' ἀφ' ὧν ἂν αὐτοὶ κερδαίνειν μέλλωσι, ταῦτα ὑμεῖς ψηφίζεσθε || οι πολιτικοί συμπεριφέρονται πλέον με τέτοιον τρόπο, ώστε δεν είναι το συμφέρον της πόλης αυτό που κατευθύνει τους λόγους των ρητόρων, αλλά, αντιθέτως, το μελλοντικό κέρδος των ρητόρων είναι αυτό που καθορίζει τις δικές σας αποφάσεις.

ΠΛ Πολ 345b ἃ ἂν εἴπῃς, ἔμμενε τούτοις || όταν λες κάτι, να μένεις σταθερός σε αυτό.

Στην εμφατική της λειτουργία, η αντωνυμία οὗτος συνοδεύεται συχνά από τον σύνδεσμο καί. Η έκφραση καὶ ταῦτα κατέληξε επιρρηματική φράση, η οποία επαναλαμβάνει εμφατικά το νόημα της προηγούμενης πρότασης.

ΘΟΥΚ 4.26.2 οὐ γὰρ ἦν κρήνη ὅτι μὴ μία […] καὶ αὕτη οὐ μεγάλη || δεν υπήρχε παρά μία μόνο πηγή, κι αυτή ασήμαντη.

ΞΕΝ Οικ 2.5 ξένους προσήκει σοι πολλοὺς δέχεσθαι, καὶ τούτους μεγαλοπρεπῶς || είσαι υποχρεωμένος να φιλοξενείς στο σπίτι σου αρκετούς ξένους, και μάλιστα με κάθε πολυτέλεια.

ΞΕΝ Αγ 1.38 (οἱ ἐν τῇ Ἀσίᾳ Ἕλληνες) ἐθελούσιοι γοῦν αὐτῷ (= Ἀγησιλάῳ) συνεβοήθησαν τῇ Λακεδαίμονι, καὶ ταῦτα εἰδότες ὅτι οὐ χείροσιν ἑαυτῶν δεήσοι μάχεσθαι || (οι Έλληνες της Ασίας), λοιπόν, πρόθυμα βοήθησαν τη Σπάρτη για χάρη του Αγησίλαου, και μάλιστα παρότι γνώριζαν ότι θα πρέπει να πολεμήσουν με αντιπάλους ισάξιούς τους.

ΔΗΜ 15.23 ὑμεῖς δ' ὄντες Ἀθηναῖοι βάρβαρον ἄνθρωπον, καὶ ταῦτα γυναῖκα, φοβήσεσθε; || εσείς, που είστε Αθηναίοι, θα φοβηθείτε έναν βάρβαρο άνθρωπο, και μάλιστα γυναίκα;

§2.58. Οι αντωνυμίες οὗτος και ἐκεῖνος, όταν προσδιορίζουν ονόματα προσώπων, δηλώνουν ότι πρόκειται για πρόσωπα γνωστά ή φημισμένα.

ΔΗΜ 3.21 τὸν Ἀριστείδην ἐκεῖνον || τον περίφημο Αριστείδη.

ΠΛ ΙππΜ 282bΓοργίας […] οὗτος ὁ Λεοντῖνος σοφιστής || ο Γοργίας, ο φημισμένος σοφιστής από τους Λεοντίνους.

ΠΛ Κριτ 45a οὐχ ὁρᾷς τούτους τοὺς συκοφάντας || δεν βλέπεις αυτούς τους γνωστούς συκοφάντες.

§2.59. Η αντωνυμία ἐκεῖνος μπορεί, όπως και η οὗτος, να αναφέρεται στα προηγούμενα, προϋποθέτει όμως, συνήθως, κάποια απόσταση, κυριολεκτική ή μεταφορική.

ΞΕΝ ΚΑναβ 1.8.26 (Κῦρος) καθορᾷ βασιλέα καὶ τὸ ἀμφ᾽ ἐκεῖνον στῖφος || (ο Κύρος) διέκρινε (από μακριά) τον Βασιλιά και το πλήθος των στρατιωτών που ήταν ολόγυρά του.

ΘΟΥΚ 1.51.2 τοῖς δὲ Κερκυραίοις […] οὐχ ἑωρῶντο (αἱ Ἀθηναίων νῆες), καὶ ἐθαύμαζον τοὺς Κορινθίους πρύμναν κρουομένους, πρίν τινες ἰδόντες εἶπον ὅτι νῆες ἐκεῖναι ἐπιπλέουσιν || οι Κερκυραίοι δεν μπορούσαν να δουν (τα αθηναϊκά πλοία), και απορούσαν που οι Κορίνθιοι υποχωρούσαν, ώσπου κάποιοι τα είδαν και είπαν ότι πλησιάζουν εκείνα εκεί τα πλοία.

Σε κάποιες περιπτώσεις, όμως, η αντωνυμία ἐκεῖνος αντικαθιστά απλώς την επαναληπτική αντωνυμία αὐτός, συχνά μάλιστα σε συνδυασμό μαζί της.

ΞΕΝ ΚΠαιδ 3.2.12 ἔπειτα δὲ ἔλεξε τοῖς Χαλδαίοις ὅτι ἥκοι οὔτε ἀπολέσαι ἐπιθυμῶν ἐκείνους (=αὐτοὺς) οὔτε πολεμεῖν δεόμενος || έπειτα είπε στους Χαλδαίους ότι έχει έρθει χωρίς να επιθυμεί ούτε να τους καταστρέψει, ούτε να πολεμήσει μαζί τους.

ΠΛ Πρωτ 310d ἂν αὐτῷ διδῷς ἀργύριον καὶ πείθῃς ἐκεῖνον (=αὐτόν), ποιήσει καὶ σὲ σοφόν || αν του δώσεις χρήματα και καταφέρεις να τον πείσεις, θα σε κάνει και σένα σοφό.

ΘΟΥΚ 1.132.5 ἀνὴρ Ἀργίλιος, παιδικά ποτε ὢν αὐτοῦ καὶ πιστότατος ἐκείνῳ (=αὐτῷ, sc. Παυσανίᾳ) || κάποιος Αργίλιος, που ήταν κάποτε ερωμένος του Παυσανία και πολύ πιστός του φίλος.

Σπανιότερα, η αντωνυμία ἐκεῖνος βρίσκεται στη θέση αυτοπαθούς αντωνυμίας τρίτου προσώπου.

ΘΟΥΚ 2.11.6 ὅταν ἐν τῇ γῇ ὁρῶσιν ἡμᾶς δῃοῦντάς τε καὶ τἀκείνων(=τὰ ἑαυτῶν) φθείροντας || όταν μας δουν μέσα στην ίδια τους τη χώρα να καταστρέφουμε και να λεηλατούμε τις περιουσίες τους.

ΠΛ Πολ 558d ὑὸς ὑπὸ τῷ πατρὶ τεθραμμένος ἐν τοῖς ἐκείνου (=τοῖς ἑαυτοῦ) ἤθεσι || γιος που έχει ανατραφεί από τον πατέρα του σύμφωνα με τα δικά του ήθη.

§2.60. Διάκριση μεταξύ ἐκεῖνος και οὗτος. Όταν οι δύο αντωνυμίες χρησιμοποιούνται μαζί για να αντιδιαστείλουν δύο αντικείμενα, τότε, συνήθως, η αντωνυμία οὗτος αναφέρεται στο πλησιέστερο ή σε αυτό που μνημονεύθηκε τελευταίο.

ΞΕΝ ΚΠαιδ 5.5.29 εἰ δὲ τοῦτό σοι δοκεῖ μικρὸν εἶναι, ἐκεῖνο κατανόησον || κι αν αυτό (που μόλις ανέφερα) σου φαίνεται ασήμαντο, σκέψου και το εξής.

ΠΛ Φαιδρ 277a νῦν δὴ ἐκεῖνα ἤδη, ὦ Φαῖδρε, δυνάμεθα κρίνειν, τούτων ὡμολογημένων || τώρα πια, Φαίδρε, αφού συμφωνήσαμε σε αυτά εδώ τα θέματα, μπορούμε να κρίνουμε και εκείνα τα ζητήματα (που θίξαμε προηγουμένως).

ΛΥΣ 16.7 ὥστε πολὺ ἂν δικαιότερον ἐκείνοις τοῖς γράμμασιν ἢ τούτοις πιστεύοιτε || επομένως, θα ήταν πολύ πιο δίκαιο να εμπιστευτείτε εκείνους τους καταλόγους (των φυλάρχων), παρά αυτούς εδώ (που σας κατέθεσε ο αντίδικος).