Μεταφόρτωση ως PDF Εκτύπωση <^>

(iii) Οριστική και επαναληπτική αντωνυμία

§2.44.Η αντωνυμία αὐτὸς έχει δύο διακριτές λειτουργίες και σημασίες: είναι οριστική όταν χρησιμοποιείται ως επίθετο και προσδιορίζει εμφατικά ένα ουσιαστικό, ενώ είναι επαναλητπική, όταν στις πλάγιες μόνο πτώσεις χρησιμοποιείται στη θέση της προσωπικής αντωνυμίας του τρίτου προσώπου.

§2.45. Η οριστική αντωνυμία αὐτὸςδιαφοροποιείται ως προς τη συντακτική λειτουργία της, ανάλογα με το αν συνοδεύεται ή όχι από άρθρο: (α) χωρίς άρθρο λειτουργεί ως κατηγορηματικός προσδιορισμός, ορίζοντας εμφατικά το ουσιαστικό που προσδιορίζει και διακρίνοντάς το από άλλα (ν.ε. ο ίδιος, λατ. ipse, αγγλ. self)· (β) με το άρθρο λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός και δηλώνει ότι το ουσιαστικό που προσδιορίζει ταυτίζεται με κάτι άλλο (ν.ε. ο ίδιος, λατ. idem, αγγλ. same).

(α) άναρθρο εμφατικό χωρίς άρθρο αὐτός:

ΞΕΝ ΚΠαιδ 3.3.43 παρέταττε δὲ αὐτοὺς αὐτὸς ὁ βασιλεύς || παρέτασσε τους στρατιώτες ο ίδιος ο Βασιλιάς.

ΔΗΜ 21.95 κάλει δὴ καὶ τὸν Στράτων' αὐτὸν τὸν τὰ τοιαῦτα πεπονθότα || κάλεσε λοιπόν ως μάρτυρα και τον ίδιο τον Στράτωνα που ήταν το θύμα αυτών των πράξεων.

ΘΟΥΚ 1.48.4 εὐώνυμον δὲ κέρας αὐτοὶ οἱ Κορίνθιοι […] εἶχον || την αριστερή πλευρά της παραταξης την κατείχαν οι ίδιοι οι Κορίνθιοι.

ΞΕΝ Απομν 4.3.14 καὶ ἄνεμοι αὐτοὶ μὲν οὐχ ὁρῶνται, ἃ δὲ ποιοῦσι φανερὰ ἡμῖν ἐστι || οι άνεμοι οι ίδιοι δεν είναι ορατοί, τα αποτελέσματα όμως που προκαλούν μας είναι ορατά.

Πολύ συχνά το ουσιαστικό που προσδιορίζει η αντωνυμία αὐτὸς παραλείπεται, επειδή μπορεί να εννοηθεί εύκολα από τα συμφραζόμενα. Το ίδιο συμβαίνει και στην περίπτωση που η αντωνυμία αὐτὸς προσδιορίζει την προσωπική αντωνυμία του πρώτου ή δευτέρου προσώπου, οι οποίες επίσης, κατά κανόνα, παραλείπονται.

ΘΟΥΚ 2.65.8 κατεῖχε τὸ πλῆθος ἐλευθέρως, καὶ οὐκ ἤγετο μᾶλλον ὑπ' αὐτοῦ ἢ αὐτὸς ἦγε (ενν. αὐτὸς Περικλῆς) || συσκρατούσε τον λαό χωρίς να περιορίζει την ελευθερία του, και δεν παρασυρόταν από αυτόν, αλλά ο ίδιος μάλλον τον καθοδηγούσε.

ΘΟΥΚ 2.54.4 ἐπερωτῶσιν αὐτοῖς τὸν θεὸν εἰ χρὴ πολεμεῖν ἀνεῖλε κατὰ κράτος πολεμοῦσι νίκην ἔσεσθαι, καὶ αὐτὸς ἔφη ξυλλήψεσθαι (ενν. αὐτὸς ὁ θεός) || όταν ρώτησαν οι Λακεδαιμόνιοι τον θεό αν πρέπει να κάνουν πόλεμο, τους απάντησε ότι αν πολεμήσουν με όλες τους τις δυνάμεις θα νικήσουν, κι ο ίδιος, είπε, θα τους βοηθήσει.

ΛΥΣ 16.14 καὶ οὐ μόνον τοῦτο συνεβούλευον τοῖς ἄλλοις, ἀλλὰ καὶ αὐτὸς ἔδωκα δυοῖν ἀνδροῖν τριάκοντα δραχμὰς ἑκατέρῳ (ενν. αὐτὸς ἐγώ) || και όχι μόνο έδινα αυτή τη συμβουλή στους άλλους, αλλά κι ο ίδιος έδωσα σε δύο άντρες τριάντα δραχμές στον καθένα.

ΛΥΣ 24.6 τέχνην δὲ κέκτημαι βραχέα δυναμένην ὠφελεῖν, ἣν αὐτὸς μὲν ἤδη χαλεπῶς ἐργάζομαι (ενν. αὐτὸς ἐγώ) || και κατέχω μια τέχνη η οποία μπορεί να μου αποφέρει μικρό οικονομικό όφελος και την οποία με δυσκολία τώρα πια ασκώ ο ίδιος μόνος μου (ενν. χωρίς κάποιον βοηθό).

ΙΣΟΚΡ 5.114 ἔστι δέ σοι πεισθέντι τοῖς ὑπ' ἐμοῦ λεγομένοις τυχεῖν δόξης, οἵας ἂν αὐτὸς βουληθῇς (ενν. αὐτὸς σύ) || αν ακούσεις τις συμβουλές μου, θα είναι στο χέρι σου να κερδίσεις όποια δόξα κι αν επιθυμείς.

ΘΟΥΚ 2.37.1 παράδειγμα δὲ μᾶλλον αὐτοὶ ὄντες τισὶν ἢ μιμούμενοι ἑτέρους (ενν. αὐτοὶ ἡμεῖς) || περισσότερο είμαστε παράδειγμα εμείς οι ίδιοι για κάποιους παρά μιμούμαστε άλλους.

Ανάλογα με τα συμφραζόμενα η άναρθρη οριστική αντωνυμία μπορεί να αποκτήσει και ειδικότερες σημασίες, όπως: από μόνος του, οικειοθελώς, αυτοβούλως, ακριβώς κλπ.

ΘΟΥΚ 4.4.3 τὸ γὰρ πλέον τοῦ χωρίου αὐτὸ καρτερὸν ὑπῆρχε καὶ οὐδὲν ἔδει τείχους || γιατί η τοποθεσία, στο μεγαλύτερο μέρος της, ήταν από μόνη της οχυρή και δεν χρειαζόταν καθόλου τείχος.

ΞΕΝ Ελλ 2.4.37 ἔπεμπον […] λέγοντας ὅτι αὐτοὶ μὲν παραδιδόασι καὶ τὰ τείχη ἃ ἔχουσι καὶ σφᾶς αὐτοὺς Λακεδαιμονίοις || έστειλαν πρέσβεις που ανακοίνωσαν ότι αυτοβούλως παραδίδουν τα τείχη τους και τους εαυτούς τους στους Λακεδαιμόνιους.

ΘΟΥΚ 1.7.1 τῶν δὲ πόλεων ὅσαι μὲν νεώτατα ᾠκίσθησαν […] ἐπ᾽ αὐτοῖς τοῖς αἰγιαλοῖς τείχεσιν ἐκτίζοντο || όσες πόλεις ιδρύθηκαν στα νεότερα χρόνια χτίζονταν τειχισμένες ακριβώς πάνω στην ακροθαλασσιά.

ΘΟΥΚ 1.21.1 χαλεπὸν τὴν ἀκρίβειαν αὐτὴν τῶν λεχθέντων διαμνημονεῦσαι ἦν ἐμοί || μου ήταν δύσκολο να απομνημονεύσω με απόλυτη ακρίβεια όσα λέχθηκαν.

ΑΝΔΟΚ 3.3 Μιλτιάδην τὸν Κίμωνος ὠστρακισμένον καὶ ὄντα ἐν Χερρονήσῳ κατεδεξάμεθα δι' αὐτὸ τοῦτο || τον Μιλτιάδη, τον γιο του Κίμωνα, που ήταν εξοστρακισμένος και ζούσε στη Χερσόνησο, τον επαναφέραμε από την εξορία γι' αυτόν ακριβώς τον λόγο.

ΠΛ Συμπ 211d ἐνταῦθα τοῦ βίου, […] εἴπερ που ἄλλοθι, βιωτὸν ἀνθρώπῳ, θεωμένῳ αὐτὸ τὸ καλόν || σ' αυτό το στάδιο της ζωής, παρά οπουδήποτε αλλού, αξίζει η ζωή του ανθρώπου, όταν φτάνει στη θέα της απόλυτης ομορφιάς.

ΑΡΙΣΤΟΦ Νεφ 218-219―φέρε τίς γὰρ οὗτος οὑπὶ τῆς κρεμάθρας ἀνήρ; ―αὐτός. ―τίς αὐτός; ―Σωκράτης. || ―Ποιός είναι αυτός εκεί στο κρεμασμένο καλάθι; ―Ο δάσκαλος. ―Ποιός δάσκαλος; ―Ο Σωκράτης. (Έκφραση συνηθισμένη από τους μαθητές για τον δάσκαλό τους.)

ΞΕΝ Ελλ 2.2.17 ᾑρέθη πρεσβευτὴς εἰς Λακεδαίμονα αὐτοκράτωρ δέκατος αὐτός || εκλέχτηκε πρεσβευτής με απόλυτη πληρεξουσιότητα, για να πάει στη Σπάρτη μαζί με άλλους εννιά.

Για την οριστική αντωνυμία που συνοδεύει τη δοτική προσωπική της συνοδίας βλ. §2.28.

(β) έναρθρο αὐτὸς που δηλώνει ταυτότητα:

ΛΥΣ 24.21 δέομαι πάντων τὴν αὐτὴν ἔχειν περὶ ἐμοῦ διάνοιαν, ἥνπερ καὶ πρότερον || σας παρακαλώ όλους σας να έχετε για μένα την ίδια γνώμη που είχατε και στο παρελθόν.

ΘΟΥΚ 1.2.5 τὴν γοῦν Ἀττικὴν […] ἄνθρωποι ᾤκουν οἱ αὐτοὶ αἰεί την Αττική λοιπόν την κατοικούσαν πάντοτε οι ίδιοι άνθρωποι.

ΘΟΥΚ 2.34.1 ἐν δὲ τῷ αὐτῷ χειμῶνι Ἀθηναῖοι […] δημοσίᾳ ταφὰς ἐποιήσαντο τῶν ἐν τῷδε τῷ πολέμῳ πρώτων ἀποθανόντων || τον ίδιο χειμώνα οι Αθηναίοι έθαψαν με δημόσια δαπάνη τους πρώτους νεκρούς αυτού του πολέμου.

ΔΗΜ 20.105 Θηβαῖοι καὶ Λακεδαιμόνιοι καὶ ἡμεῖς οὔτε νόμοις οὔτ' ἔθεσιν χρώμεθα τοῖς αὐτοῖς || οι Θηβαίοι και οι Λακεδαιμόνιοι και εμείς δεν έχουμε ούτε τους ίδιους νόμους, ούτε τα ίδια ήθη.

ΘΟΥΚ 8.75.3 ξυνώμνυσαν δὲ καὶ Σαμίων πάντες τὸν αὐτὸν ὅρκον οἱ ἐν τῇ ἡλικίᾳ || ορκίστηκαν συγχρόνως κάνοντας τον ίδιο όρκο και όλοι οι Σάμιοι που βρίσκονταν σε ηλικία στράτευσης.

ΠΛ Γοργ 491b σὺ μὲν γὰρ ἐμὲ φῂς ἀεὶ ταὐτὰ λέγειν, καὶ μέμφῃ μοι· ἐγὼ δὲ σοῦ τοὐναντίον (κατηγορῶ), ὅτι οὐδέποτε ταὐτὰ λέγεις περὶ τῶν αὐτῶν || εσύ ισχυρίζεσαι ότι λέω πάντοτε τα ίδια πράγματα και με κατηγορείς γι' αυτό, εγώ όμως σε κατηγορώ για το ακριβώς αντίθετο, ότι ποτέ δεν διατυπώνεις για το ίδιο θέμα την ίδια άποψη.

Η έναρθρη οριστική αντωνυμία μπορεί να λειτουργεί και ως κατηγορούμενο:

ΘΟΥΚ 2.61.2 ἐγὼ μὲν ὁ αὐτός εἰμι || εγώ παραμένω ο ίδιος.

§2.46.Επαναληπτική η αντωνυμία αὐτὸς είναι μόνο στις πλάγιες πτώσεις και χρησιμοποιείται στη θέση της προσωπικής αντωνυμίας του τρίτου προσώπου. Ως επαναλητπική η λειτουργία της είναι να ανακαλεί κάποια λέξη από τα προηγούμενα συμφραζόμενα, προκειμένου αυτή να μην επαναληφθεί.

ΛΥΣ 3.1πολλὰ καὶ δεινὰ συνειδὼς Σίμωνι, ὦ βουλή, οὐκ ἄν ποτ' αὐτὸν εἰς τοσοῦτον τόλμης ἡγησάμην ἀφικέσθαι || αν και ξέρω, βουλευτές, ότι ο Σίμωνας έχει κάνει πολλά και φοβερά πράγματα, δεν πίστευα όμως ότι θα έφτανε ποτέ αυτός σε τέτοιο σημείο θράσους.

ΛΥΣ 31.16 καί μοι κάλει Διότιμον τὸν Ἀχαρνέα καὶ τοὺς αἱρεθέντας μετ' αὐτοῦ || κάλεσε ως μάρτυρα, σε παρακαλώ, τον Διότιμο τον Αχαρνέα και αυτούς που εκλέχθηκαν μαζί του.

ΞΕΝ Ελλ 3.4.25 ὅτε δ' αὕτη ἡ μάχη ἐγένετο, Τισσαφέρνης ἐν Σάρδεσιν ἔτυχεν ὤν· ὥστε ᾐτιῶντο οἱ Πέρσαι προδεδόσθαι ὑπ' αὐτοῦ || όταν έγινε αυτή η μάχη ο Τισσαφέρνης έτυχε να βρίσκεται στις Σάρδεις· γι' αυτό κι οι Πέρσες τον κατηγορούσαν ότι τους είχε προδώσει.

ΛΥΣ 10.1 Λυσίθεος Θεόμνηστον εἰσήγγελλε τὰ ὅπλα ἀποβεβληκότα, οὐκ ἐξὸν αὐτῷ, δημηγορεῖν || ο Λυσίθεος έκανε καταγγελία εναντίον του Θεόμνηστου ότι αγορεύει στην εκκλησία του δήμου, παρότι του απαγορεύεται από τον νόμο, επειδή πέταξε τα όπλα στο πεδίο της μάχης.

ΘΟΥΚ 1.25.1 τὸν θεὸν ἐπήροντο εἰ παραδοῖεν Κορινθίοις τὴν πόλιν ὡς οἰκισταῖς καὶ τιμωρίαν τινὰ πειρῷντ' ἀπ' αὐτῶν ποιεῖσθαι || ρώτησαν τον θεό αν έπρεπε να παραδώσουν την πόλη τους στους Κορίνθιους που την είχαν ιδρύσει και να προσπαθήσουν να πετύχουν από αυτούς κάποια στρατιωτική βοήθεια.

§2.47. Για την αυτοπαθή χρήση της αντωνυμίας αὐτός, βλ. §2.50.