Μεταφόρτωση ως PDF Εκτύπωση <>

Και το σύμβολο; Το σύμβολο -το γλωσσικό σημείο κατά την ορολογία του Saussure- είναι η σύνθεση και ταυτόχρονα η υπέρβαση του δείκτη και της εικόνας. «Το σύμβολο», λέει ο Pierce, «είναι ένα σημείο που οδηγεί στο αντικείμενο του μέσω ενός νόμου, μέσω μιας σύνδεσης γενικών εννοιών, που καθορίζει την ερμηνεία του συμβόλου εν σχέσει με το αντικείμενο αυτό». «Είναι το ίδιο ένας γενικός τύπος, ένας νόμος». «Δηλώνει ένα είδος πράγματος· είναι το ίδιο ένα είδος και όχι ένα μεμονωμένο πράγμα». Και αυτός ο γενικευτικός χαρακτήρας του συμβόλου το διαφοροποιεί από τον δείκτη και την εικόνα που συνδέονται άμεσα -μέσω της φυσικής συμμετοχής ή ομοιότητας- με το αντικείμενο αναφοράς τους. Το γενικευτικό σύμβολο συνδέεται έμμεσα με το αντικείμενο αναφοράς του· δεν παραπέμπει άμεσα σε αυτό. «Μεσολαβεί» πάντα ένα άλλο σημείο που λειτουργεί ως ερμηνεία - ως «ερμηνευτής» [interpretant], κατά την ορολογία του Pierce. Το πιο προφανές παράδειγμα αυτής της διαδικασίας είναι το ερμηνευτικό λεξικό της καθημερινής μας ζωής.

Αλλά αυτή η συστατική διαφορά δείκτη/εικόνας από τη μία και συμβόλου από την άλλη ως προς τις παραμέτρους αμεσότητα/εμμεσότητα σήμανσης δεν σημαίνει ότι το σύμβολο είναι άμοιρο -ή «στεγανό»- δεικτικών/εικονικών συστατικών. Το σύμβολο έχει ανάγκη -για να εκπληρώσει τη σημειωτική του λειτουργία- του δείκτη και της εικόνας. Η εικόνα και ο δείκτης είναι συστατικά στοιχεία του συμβόλου (Peirce 1931-1934, 2ος τόμ., 279, 293). Το σύμβολο, λέει ο Pierce (ό.π., 295), είναι ένα σημείο που δηλώνει μέσω των δεικτικών στοιχείων που είναι προσαρτημένα σε αυτό και μέσω της εικόνας με την οποία συνδέεται. Με την ορολογία της συζήτησης που προηγήθηκε, στο ψηφιακό σύμβολο δεν παύουν να συμμετέχουν ως συστατικά του ο δείκτης και η εικόνα ή, ακριβέστερα, οι γλωσσικοί κληρονόμοι της αρχαιότερης αναλογικής σήμανσης. Και η συμμετοχή αυτή δεν έχει πάντα τις ίδιες αναλογίες. Υπάρχουν γλωσσικά σημεία (οι δεικτικές εκφράσεις λ.χ.) όπου υπερτερεί η δεικτική διάσταση και «υστερεί» η συμβολική. Έτσι η δεικτική έκφραση «νά!» δεν εκφράζει μια «γενική έννοια» (κατά την έκφραση του Peirce) και υστερεί -αν έχει, καν- σε συμβολικό περιεχόμενο.