Μεταφόρτωση ως PDF Εκτύπωση <>

Κείμενο 4: Petyt, K. M. 1980. The Study of Dialect: An Introduction to Dialectology. Kεφ.1, Language, dialect and accent. Λονδίνο: André Deutsch, σελ. 25-26, © André Deutsch.

Ο ελληνικός όρος κοινή [koine] κάποιες φορές προτιμάται από την αγγλική του μετάφραση σε 'common(=κοινή)' ('κοινή ομιλία/διάλεκτος/γλώσσα' κλπ.). Έχει τις ρίζες του στο γεγονός ότι, ενώ όλες οι πόλεις-κράτη της αρχαίας Ελλάδας είχαν η κάθε μία τη δική της διάλεκτο, προς το τέλος της κλασικής περιόδου η διάλεκτος της Αθήνας (η αττική) κατέληξε να χρησιμοποιείται ευρύτερα στην επικοινωνία ως "κοινή διάλεκτος" (koinedialecte). Έτσι ο όρος κοινή έφτασε να αναφέρεται σε μια μορφή ομιλίας που τη μοιράζονται άνθρωποι με διαφορετική καθομιλούμενη γλώσσα - αν και για κάποιους από αυτούς η κοινή μπορεί να αποτελούσε τη δική τους καθομιλούμενη. Για παράδειγμα, σε κάποια μέρη της Ινδίας η hindiλειτουργεί ως κοινή για πολλούς ανθρώπους· μερικοί τη μιλάνε ως δικό τους ιδίωμα, πολλοί όμως είναι φυσικοί ομιλητές κάποιας άλλης από τις πολλές γλώσσες της Ινδίας και στρέφονται στη hindi ως μέσο ευρύτερης επικοινωνίας. Στη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία η λαϊκή λατινική λειτουργούσε ως κοινή· λαοί της Βρετανίας και της δυτικής Ευρώπης χρησιμοποιούσαν κελτικές ή γερμανικές καθομιλούμενες γλώσσες, ενώ στην ανατολική πλευρά της αυτοκρατορίας γηγενείς ήταν η ελληνική και οι σημιτικές γλώσσες· τα λατινικά όμως χρησιμοποιούνταν ευρέως ως κοινή γλώσσα σε όλη την έκταση της αυτοκρατορίας. Ο όρος κοινή μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για να περιγράψει μια κοινή μορφή που έχει πιο περιορισμένες χρήσεις· για παράδειγμα, τα λατινικά ήταν για πολλούς αιώνες η κοινή της ευρωπαϊκής διανόησης και είναι ακόμα η κοινή της ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας.

Τα παραπάνω είναι παραδείγματα "κοινών γλωσσών"· αυτές συνήθως επιλέγονται από τους ομιλητές τους, οι οποίοι αποκτούν όση επάρκεια μπορούν σε αυτές μέσα από την καθημερινή πρακτική, αλλά σε κάποιες περιπτώσεις προωθούνται και από την εκπαίδευση. Στη σύγχρονη εποχή, ειδικά σε κράτη της Δύσης, η εκπαίδευση και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και μια διαστρωματωμένη κοινωνία έχουν οδηγήσει στην ανάπτυξη μιας κοινής άλλου τύπου, της "κοινής διαλέκτου": μια διάλεκτος της εθνικής γλώσσας μεταδίδεται με μια πιο επακριβώς κωδικοποιημένη και τυποποιημένη μορφή από ό,τι ήταν ποτέ δυνατό σε προγενέστερες εποχές. Μια κοινή κωδικοποιημένη και τυποποιημένη με αυτόν τον τρόπο υπό την αιγίδα του κράτους ορίζεται ως η πρότυπη γλώσσα του.

Μέχρι πρόσφατα μια πρότυπη γλώσσα γενικά μεταδιδόταν περισσότερο με τη γραπτή παρά με την προφορική μορφή της, οπότε η τυποποίηση γινόταν κατά κύριο λόγο ως προς το λεξιλόγιο και τη γραμματική. Σήμερα, η ραδιοτηλεόραση και ο κινηματογράφος έχουν μάλλον οδηγήσει και σε ένα βαθμό τυποποίησης ως προς τη φωνολογία. Στη συζήτησή μας για την πρότυπη αγγλική, υπαινιχθήκαμε πως η τυποποίηση περιλαμβάνει μερικές πλευρές της φωνολογίας μαζί με το λεξιλόγιο και τη γραμματική: εντός της πρότυπης αγγλικής είναι επιτρεπτές κάποιες "κανονικές" διαφορές στη φωνολογία, ενώ άλλες λιγότερο προβλέψιμες αντιστοιχίες μάς οδηγούν να τις θεωρούμε ως μη πρότυπες.

Μια κοινή, συμπεριλαμβανομένης και της πρότυπης γλώσσας, μπορεί να είναι ή και να μην είναι διάλεκτος της ίδιας γλώσσας στην οποία ανήκουν οι καθομιλούμενες ποικιλίες της περιοχής όπου χρησιμοποιείται. Στη Βρετανία η πρότυπη αγγλική είναι φυσικά μια διάλεκτος που ανήκει στην ίδια γλώσσα με τις καθομιλούμενες διαλέκτους· όμως η πρότυπη αγγλική χρησιμοποιείται και σε άλλα μέρη του κόσμου όπου οι καθομιλούμενες μπορεί να είναι, ας πούμε, αφρικανικές, ινδικές ή κινεζικές. Στην Ινδία, η πρότυπη γλώσσα hindi είναι μια μορφή της ίδιας γλώσσας από την οποία προέρχονται κάποιες από τις καθομιλούμενες, όμως άλλες είναι διάλεκτοι άλλων μη συγγενικών ή συγγενικών γλωσσών.

Μετάφραση Νίκος Γεωργίου