Η Πύλη για την ελληνική γλώσσα

Λεξικό της Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας 1100-1669 του Εμμανουήλ Κριαρά, Τόμος ΙΖ΄

Λεξικό της Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας 1100-1669 του Εμμανουήλ Κριαρά, Τόμος ΙΖ΄ (πνεύσις-προβίβασις). Έκδοση του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας. Θεσσαλονίκη, τυπογραφείο Ζήτη 2011, σελ. 383, ISBN 978-960-7779-48-9.

Tο Λεξικό της Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας 1100–1669 του Eμμανουήλ Kριαρά, το οποίο τιμήθηκε με δεκάδες επαινετικών κριτικών σε ελληνικά και ξένα επιστημονικά περιοδικά και με τιμητικές διακρίσεις της εμβέλειας του γαλλικού βραβείου Desrousseaux και του αυστριακού βραβείου Herder, αποτελεί σε παγκόσμια κλίμακα (από το 1968, που εκδόθηκε ο πρώτος τόμος) βασικό εργαλείο για τη μελέτη της μεσαιωνικής γραμματείας μας και της Νέας Ελληνικής γλώσσας.

Ο 17ος είναι ο τρίτος τόμος της συνέχειας του λεξικού που συντάσσεται και εκδίδεται από το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας από ομάδα συνεργατών υπό τη διεύθυνση του καθηγητή Ι.Ν. Καζάζη και περιλαμβάνει τα λήμματα πνεύσις-προβίβασις. Κατά το πρότυπο του καθηγητή Κριαρά, είναι πλήρες και προσφέρει αναλυτική τεκμηρίωση με πάμπολλα παραθέματα και αναφορές στη γραμματεία της εποχής. Είναι χάρη στην τεκμηρίωση αυτήν, που αν και λεξικό γλωσσικό, επιτρέπει μια ματιά στον συνολικό πολιτισμό των κρίσιμων αιώνων για τη διαμόρφωση του νέου ελληνισμού.

Το Λεξικό καλύπτει έξι περίπου αιώνες μεσαιωνικής γραμματείας – περίοδο κατά την οποία διαμορφώνεται αποφασιστικά η νέα ελληνική γλώσσα, μορφολογικά και σημασιολογικά. Η μετάβαση από την αρχαία και ελληνιστική στη νεοελληνική αποτυπώνεται – με τρόπο συχνά αποκαλυπτικό – στη δημώδη γλώσσα της εποχής.

Το Λεξικό Κριαρά όχι μόνο ικανοποιεί τις ανάγκες των ερευνητών των βυζαντινών δημωδών κειμένων, αλλά προωθεί και τη μελέτη των νεοελληνικών διαλέκτων και ιδιωμάτων –εφόσον το Ιστορικό Λεξικό της Ακαδημίας Αθηνών βρίσκεται ακόμη μόνον στο στοιχείο Ε. Η δημώδης βυζαντινή λογοτεχνία, η γέφυρα αρχαίων και νέων, είναι ένα ανεκτίμητο κεφάλαιο για τους ερευνητές και διδάσκοντες την ελληνική όλων των φάσεων.

Τόσο οι 16 προηγούμενοι τόμοι, όσο και η δίτομη Επιτομή των 14 τόμων, που συντάχθηκε από το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, είναι προσβάσιμα και ηλεκτρονικά: Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα (www.greek-language.gr).