Μεταφόρτωση ως PDF Εκτύπωση <^>

4. Το πεδίο επίδρασης της αναλογίας

§ 19. Το πεδίο επίδρασης της αναλογίας είναι άλλοτε στενότερο και άλλοτε ευρύτερο. Όπου δεν χρησιμοποιείται απλώς ένα έτοιμο επίθημα (§ 14), πρέπει να δεχτούμε θεωρητικά ως κανόνα ότι η αναλογία πηγαίνει από μια μεμονωμένη λέξη σε μιαν άλλη. Αν, όμως, η αναλογία περιορίζεται σε μία μεμονωμένη λέξη (όπως π.χ. μπορεί να έχει συμβεί με τα ρήματα ἐντυλίσσειν και αἱμάσσειν § 230), ή περιλαμβάνει και άλλες, και έτσι τελικά σχηματίζεται μια καινούρια κατηγορία λέξεων, ένας "τύπος", και αν αυτός ο τύπος έχει μικρές ή μεγαλύτερες διαστάσεις, εξαρτάται εκτός από την τύχη και από την ιστορία των διαλέκτων, από το γραμματειακό είδος (πρβ. § 311 για το -μα, § 334 για το -αλέος), αλλά και από τις ιδιοτυπίες των συγγραφέων. Τα επιθήματα που παράγονται κατ' αυτόν τον τρόπο αποτελούν συνήθως προεκτάσεις των παλιότερων, καθώς ένα μεγαλύτερο τελικό στοιχείο ενός ή περισσότερων λέξεων μεταφέρεται σε άλλες. Η σημασία του επιθήματος υφίσταται με αυτή τη διαδικασία μια στένωση, καθώς η προέκταση προέρχεται από μεμονωμένες λέξεις ή ομάδες λέξεων· αρκεί να αναλογιστούμε τι προέκυψε από το γενικό μετονοματικό επίθημα -i̯o-(§ 167).

§ 20. Με τη διαρκή δυνατότητα δημιουργίας καινούριων επιθημάτων είναι ευνόητο ότι το συνολικό απόθεμα των επιθημάτων της αρχαίας ελληνικής διαφέρει πολύ όχι μόνο σε σύγκριση με τα ινδοευρωπαϊκά αλλά και σε σχέση με διαφορετικές γλωσσικές περιόδους της αρχαίας ελληνικής και ανάμεσα σε διαφορετικές διαλέκτους: ἀλλες εποχές άλλα επιθήματα. Κατά συνέπεια μπορούμε να διακρίνουμε τις ακόλουθες βαθμίδες: 1. Ινδοευρωπαϊκά επιθήματα, που α) έμειναν παραγωγικά και στα αρχαία ελληνικά (-ιο- § 283), ή β) κατά την ιστορική περίοδο της ελληνικής βρίσκονταν σε στάδιο εξαφάνισης (-νάναι § 170), ή γ) κιόλας στα πιο παλιά ελληνικά επιβιώνουν μόνον ως απολιθώματα (ουσιαστικά σε -τος § 366)· 2. Μη ινδοευρωπαϊκοί τύποι, που α) κιόλας στον Όμηρο απαντούν έτοιμοι στα βασικά χαρακτηριστικά τους (-αλέος § 328 κεξ.), ή β) στον Όμηρο βρίσκονται στις αρχές τους και παίρνουν αργότερα το βασικό τους σχήμα (-ώδης § 388 κεξ.), ή γ) εμφανίζονται για πρώτη φορά μετά τον Όμηρο (-ώσσειν § 230 κεξ.). Γενικά ισχύει ο κανόνας: όσο γενικότερη είναι η έννοια ενός επιθήματος, τόσο μεγαλύτερη προοπτική έχει να εξαπλωθεί· πρβ. ως αντίθετες περιπτώσεις από τη μια τα -εῖν και -οῦν με γενικότερη σημασία (§ 191, 198) και από την άλλη το -ώσσειν (§ 230 κεξ.).