Ψηφίδες για την ελληνική γλώσσα

21. Γραπτή επιγραφή στην εξωτερική επιφάνεια θραύσματος Αττικού αγγείου.

Βρέθηκε στην αρχαία Αγορά των Αθηνών. Φυλάσσεται στο Μουσείο της Στοάς του Αττάλου.

Έκδ. Τ. L. Shear, Ηesperia 8 (1939) 246. M. Lang, Τhe Αthenian Αgora, ΧΧV. Οstraka, Princeton 1990, 308. R. Μeiggs & D. Lewis, A Selection of Greek Historical Inscriptions, Oxford 1988 (rev. ed.), 21.

418/7-416/5 π.Χ.

Ο Υπέρβολος ήταν ένας από τους πολιτικούς διαδόχους του Κλέωνος, δημαγωγός που έμεινε στην ιστορία κυρίως, διότι ήταν ο τελευταίος Αθηναίος που οστρακίστηκε (μεταξύ των ετών 418/7 και 416/5 π.Χ.). Σύμφωνα με τον Αθηναίο Ατθιδογράφο του 4ου αι. π.Χ. Φιλόχορο (fr. 30):

Μόνος ἐκ τῶν ἀδόξων ἐξωστρακίσθη διὰ μοχθηρίαν τρόπων, οὐ δι᾿ ὑποψίαν τυραννίδος· μετὰ τοῦτον δὲ κατελύθη τὸ ἔθος, ἀρξάμενον νομοθετήσαντος Κλεισθένους, ὅτε τοὺς τυράννους κατέλυσεν, ὅπως συνεκβάλοι καὶ τοὺς φίλους αὐτῶν.

[(Μετ.) Μόνος αυτός (δηλ. ο Υπέρβολος) από τους άσημους πολιτικούς εξορίστηκε για τη μοχθηρία του, και όχι από φόβο μήπως επιχειρήσει να εγκαταστήσει τυραννικό πολίτευμα στην πόλη· μετά από αυτόν καταργήθηκε ο θεσμός του οστρακισμού, ο οποίος θεσπίστηκε με νόμο του Κλεισθένους, όταν ανέτρεψε την τυραννίδα (των Πεισιστρατιδών), για να εκδιώξει επίσης και τους φίλους αυτών.]

Η κρίση του Φιλοχόρου για τον χαρακτήρα του Υπερβόλου στηρίζεται ευθέως στο ακόλουθο κείμενο του Θουκυδίδου (8, 73.3):

καὶ Ὑπέρβολόν τέ τινα τῶν Ἀθηναίων, μοχθηρὸν ἄνθρωπον, ὠστρακισμένον οὐ διὰ δυνάμεως καὶ ἀξιώματος φόβον, ἀλλὰ διὰ πονηρίαν καὶ αἰσχύνην τῆς πόλεως, ἀποκτείνουσι …

[(Μετ.) Και κάποιον Υπέρβολον, Αθηναίο, άνθρωπο μοχθηρό, που οστρακίστηκε όχι από φόβο για την πολιτική του δύναμη και το κύρος του, αλλά για την πονηρία του και διότι η πολιτική του συμπεριφορά υπήρξε όνειδος για την πόλη, τον σκότωσαν μαζί με τον Χαρμίνο, ένα από τους στρατηγούς και μερικούς άλλους Αθηναίους που ήταν εκεί …].