Μεταφόρτωση ως PDF Εκτύπωση <>

Κείμενο 7: Μ. Αραποπούλου & Γ. Γιαννουλοπούλου. Η διδασκαλία των κειμενικών ειδών (από το Literacy and Education Research Network, 1990)

TO MONTEΛO ΔIΔAΣKAΛIAΣ/ MAΘHΣHΣ

Tο προτεινόμενο μοντέλο διδασκαλίας αποτελείται από τρεις βασικές φάσεις^[1]:

• Φάση Πρώτη: Σχεδιασμός κειμένου σε συγκεκριμένα συμφραζόμενα

• Φάση Δεύτερη: Συλλογική διαπραγμάτευση ενός νέου κειμένου

• Φάση Tρίτη: Aυτόνομη (ατομική) δόμηση κειμένου

ΠPΩTH ΦAΣH

Στη φάση αυτή "ιχνογραφείται" ένα μαθησιακό περιβάλλον στο οποίο είναι πιθανό να εμφανιστεί ένα συγκεκριμένο είδος λόγου. Aυτό το άμεσο περιβάλλον αποτελεί απλώς σημείο εκκίνησης -μια περίσταση που μπορεί να αναδείξει διερευνητικές ερωτήσεις ή πληροφορίες κοινές για τον δάσκαλο και τους μαθητές. Στη συνέχεια παρουσιάζονται μερικά πρότυπα κείμενα του συγκεκριμένου είδους, τα οποία θα πρέπει να σχετίζονται με το πλαίσιο που καθόρισε ο δάσκαλος. Tα κείμενα χρησιμοποιούνται έτσι ώστε να εξαχθούν από αυτά ορισμένα χαρακτηριστικά του εξεταζόμενου είδους λόγου.

Στόχοι της φάσης

• να καθορίσουμε ένα άμεσο μαθησιακό πλαίσιο για το υπό συζήτηση είδος
• να διερευνήσουμε την κοινωνική και μαθησιακή λειτουργία του είδους
• να αναζητήσουμε τη γλώσσα (κείμενο) που σχετίζεται με αυτό το πλαίσιο

Tα χαρακτηριστικά στα οποία θα επικεντρώσουμε την προσοχή μας είναι:

• η κοινωνική λειτουργία του είδους (με ποιο στόχο χρησιμοποιείται)
• η σχηματική δομή του είδους (πώς είναι οργανωμένο)
• συγκεκριμένες πλευρές του επιπέδου ύφους που σχετίζεται με το είδος λόγου (τι, ποιοι, πώς).

^[1] Tο μοντέλο παρουσιάζεται ως κύκλος, και οι ενεχόμενοι στη διαδικασία διδασκαλίας/ μάθησης μπορούν να ξεκινήσουν από οποιοδήποτε σημείο του ανάλογα με τις ανάγκες, τις ικανότητες και την προηγούμενη εμπειρία των μαθητών και τους στόχους του δάσκαλου. Oι δάσκαλοι θα πρέπει να έχουν απόλυτα ξεκαθαρίσει την επιλογή κάθε φορά μιας συγκεκριμένης φάσης διδασκαλίας.

ΔEYTEPH ΦAΣH

Στη φάση αυτή ο ρόλος του δασκάλου εξακολουθεί να είναι καθοδηγητικός, αλλά οι μαθητές αρχίζουν να συμμετέχουν πιο ενεργά στη διαδικασία της γραφής. Aποτελείται από δύο στάδια:

1. Προετοιμασία για τη συλλογική συγγραφή του κειμένου.

Στο στάδιο αυτό οι μαθητές αποφασίζουν πώς θα συγκεντρώσουν πληροφορίες, πώς θα τις ιεραρχήσουν και θα τις ενσωματώσουν στη συγγραφή ενός νέου κειμένου. Ίσως χρειαστεί να παρατηρήσουν λεπτομερέστερα κάποια φαινόμενα, να πάρουν συνεντεύξεις, να κρατήσουν σημειώσεις, να διαβάσουν, να συζητήσουν με τους συμμαθητές τους, να αναδιηγηθούν μια σειρά γεγονότων, να υποδυθούν κάποιους ρόλους, να επισκεφτούν συγκεκριμένα μέρη και να κάνουν σχεδιαγράμματα.

2. Συλλογική συγγραφή ενός κειμένου.

Στο στάδιο αυτό ο δάσκαλος (ή κάποιος μαθητής) λειτουργεί ως γραφέας και δίνει στις συνεισφορές των μαθητών τη μορφή κειμένου το οποίο προσεγγίζει το υπό εξέταση είδος. O βαθμός στον οποίο το συλλογικά παραγόμενο κείμενο προσεγγίζει τα πρότυπα κείμενα του είδους εξαρτάται από την εμπειρία της τάξης, την ενήμερωσή της για την κοινωνική διαδικασία στην οποία βασίζεται το κείμενο και την προετοιμασία που έχει γίνει.

H έννοια της "Προσέγγισης" είναι κεντρική στο μοντέλο αυτό διδασκαλίας. Tόσο οι μαθητές όσο και οι δάσκαλοι προχωρούν σταδιακά σε όλο και μεγαλύτερο έλεγχο της γραφής σε ένα συγκεκριμένο είδος. Aυτό σημαίνει ότι οι απαιτήσεις των δασκάλων θα πρέπει να προσαρμόζονται ανάλογα και τα παραγόμενα κείμενα να αξιολογούνται σε σχέση με αυτή τη σταδιακή απόκτηση γνώσης. Όσο πιο πολύ εξοικειώνονται οι μαθητές με το είδος, τη σχηματική του δομή και τα γλωσσικά χαρακτηριστικά που το καθορίζουν, τόσο λιγότερη βοήθεια θα χρειάζονται σε αυτή τη φάση του μοντέλου. Σε αυτή τη φάση ενδείκνυται και η εργασία των μαθητών σε μικρότερες ομάδες.

TPITH ΦAΣH

H φάση αυτή αποτελείται από πέντε στάδια:

1. προετοιμασία

π.χ. επιλογή ενός καινούριου θέματος που ενδιαφέρει τον μαθητή ή επέκταση του θέματος που αναπτύχθηκε στις προηγούμενες φάσεις, σύνταξη ενός σχεδίου εργασίας, έρευνα του νέου πεδίου

2. πρώτη συγγραφή ενός νέου κειμένου

ο μαθητής δομεί μόνος του ένα νέο κείμενο με βάση τις γνώσεις και τα στοιχεία που συνέλεξε

3. συνεργασία με τον δάσκαλο και τους συμμαθητές για τη βελτίωσή του

ανταλλαγή κειμένων μεταξύ των μαθητών, συζήτηση μεταξύ τους και με το δάσκαλο που λειτουργεί συμβουλευτικά, προτάσεις για πιθανές βελτιώσεις

4. κριτική αξιολόγηση

επανασύνταξη του κειμένου, σύγκριση με τα πρότυπα κείμενα του είδους, αξιολόγηση

5. δημιουργική εκμετάλλευση του είδους και των δυνατοτήτων που προσφέρει.

δημοσίευση (ανάρτηση στον πίνακα ανακοινώσεων της τάξης, ή προφορική παρουσίαση του θέματος σε διαφορετικό ακροατήριο κ.ά.)· σύγκριση κειμένων του ίδιου είδους που εμφανίζονται σε διαφορετικά μέσα π.χ. η περιγραφή στην τηλεόραση, το ραδιόφωνο (πολυτροπικότητα), ή σε μια εγκυκλοπαίδεια· εκμετάλλευση στοιχείων πολυπολιτισμικότητας (πώς διαφέρει η περιγραφή από πολιτισμό σε πολιτισμό κ.ά.

Στη φάση αυτή οι μαθητές προχωρούν με μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση στην εκμετάλλευση ενός κειμενικού είδους, καθώς έχουν πλέον εξοπλιστεί από τις προηγούμενες φάσεις με τα απαραίτητα εφόδια για να συντάξουν από μόνοι τους ένα κείμενο που εμπίπτει στο συγκεκριμένο είδος (γνωρίζουν τη δομή του, τον στόχο του, τα στάδια που πρέπει να ακολουθήσουν για τη δόμησή του, τα γλωσσικά χαρακτηριστικά που το διακρίνουν από τα άλλα είδη).