Μεταφόρτωση ως PDF Εκτύπωση <>

Κείμενο 3: Μ. Αραποπούλου & Γ. Γιαννουλοπούλου. Είδη ορισμών.

Όπως αναφέρουν οι Wignell, Martin & Eggins (1993, 149) οι δυο πλευρές σε μια σχέση ταύτισης δίνουν τις δύο γραμματικές λειτουργίες του σημείου [token] και της αξίας [value]. Σύμφωνα με τον Halliday μέσω της αξίας πραγματώνεται "η σημασία, η λειτουργία, η υπόσταση, ο ρόλος" και μέσω του λεγομένου "το σημείο, το όνομα, η μορφή, ο κάτοχος". Γενικά, στις τεχνικές γλώσσες ο όρος κατέχει τη θέση του λεγομένου και ο ορισμός της θέση της αξίας. Tα λεγόμενα διακρίνονται γραμματικά από τις αξίες τους, καθώς είναι υποκείμενα στις ενεργητικές προτάσεις και συμπληρώματα στις παθητικές:

[Φώνημα] είναι {η μικρότερη διακριτική μονάδα του ήχου}
{H μικρότερη διακριτική μονάδα του ήχου} ονομάζεται [φώνημα].

Tα ρήματα που χρησιμοποιούνται εκτός από το είναι είναι συνήθως τα εξής: ισοδυναμεί, σημαίνει, ορίζει, υποδεικνύει, εκφράζει, υπονοεί, εννοεί, συμβολίζει, αναπαριστά, αναφέρεται κλπ.

H σχέση λεγομένου-αξίας είναι στην πραγματικότητα ένα γραμματικό μέσο για την πραγμάτωση της γενικότερης σχέσης χ = ψ ή το χ ορίζει το ψ και μπορεί να εμφανιστεί κειμενικά με ποικίλες δομές, οι οποίες έχουν ως στόχο την ανάπτυξη ενός όρου: π.χ.

με μια πρόταση του τύπου χ = ψ, όπως παραπάνω·

με μια προσδιοριστική αναφορική πρόταση· π.χ. Όταν το νερό εξατμίζεται μετατρέπεται {σε αόρατο αέριο} το οποίο ονομάζεται [υδρατμός]·

με επεξηγηματικούς ενδείκτες· π.χ. [ορισμένα πρωτόζωα] δηλαδή {μονοκύτταρα ζώα}·

ακόμα και στο πλαίσιο διαφορετικών προτάσεων, οπότε γίνεται χρήση της αναφοράς· π.χ. Mέσα στο οικοσύστημα όλα τα φυτά και τα ζώα ζουν σε [μια κατάσταση ισορροπίας]. Aυτό σημαίνει {ότι υπάρχει μεταξύ τους αλληλεξάρτηση και ζουν σε κατάσταση αρμονίας}.·Eδώ το λεγόμενο πραγματώνεται μέσω του δεικτικού αυτό και η αξία μέσω της ειδικής πρότασης.

με την παράθεση των διαδοχικών δραστηριοτήτων/ ενεργειών που οδήγησαν στην παραγωγή του τεχνικού όρου (στην ουσία του αντικειμένου ή φαινομένου που κατονομάζεται).

Ένας τύπος ορισμού που δεν στηρίζεται στην ανάπτυξη, δηλαδή στη σχέση σημείου-αξίας είναι αυτός στον οποίο ο όρος αποδίδεται μάλλον περιγραφικά μέσω του συνόλου των ιδιοτήτων του, π.χ. H έρημος χαρακτηρίζεται/ εμφανίζει/ έχει: έλλειψη νερού, πολύ χαμηλή υγρασία, πολύ ζεστές ημέρες και κρύες νύχτες…

Oι δομές αυτές εμφανίζονται συχνότατα στα σχολικά εγχειρίδια, αλλά και στον προφορικό λόγο των δασκάλων κατά τη διδασκαλία, και η αποκωδικοποίησή τους τόσο από την πλευρά του δασκάλου όσο και του μαθητή μπορεί να συμβάλει ουσιαστικά στην αποκωδικοποίηση εν γένει του επιστημονικού λόγου, των σημασιών που συνήθως είναι κρυμμένες πίσω από τεχνικούς και αφηρημένους όρους, και να οδηγήσει στη δημιουργική αξιοποίηση αυτής της γνώσης για την περαιτέρω παραγωγή -πια- κειμενικών ειδών (κυρίως γραπτών) συναφών με το εκάστοτε επιστημονικό πεδίο.