Μεταφόρτωση ως PDF Εκτύπωση <>

ΠΑΡΑΜΕΡΙΣΜΑ ΤΩΝ ΔΙΑΛΕΚΤΩΝ

Η κοινή γλώσσα παραμερίζει πρώτα στις πόλεις (στους πρώτους αιώνες της μεταχριστιανικής εποχής) και με τον καιρό και στο ύπαιθρο τις αρχαίες διαλέκτους, που ζούσαν ακόμη στις παλιές τους κοιτίδες (ως τον 4ο αι. μ.Χ.). Ο τύπος που υψώθηκε σε κοινό έγινε το πρότυπο που επηρεάζει άμεσα ή έμμεσα τον καθένα. Ενώ πρώτα τα ιωνικά συνεξομοιώθηκαν με την κοινή, τη μεγαλύτερη αντίσταση έδειξαν τα δωρικά (από το 2ο αι. μ.Χ. σώθηκαν ακόμη επιγραφές). Και ενώ ξεπέφτουν και σβήνουν τα ιδιώματα, ανακατώνονται όλο και περισσότερο με στοιχεία της κοινή -αν και η προφορά και το λεξιλόγιο δυσκολώτερα επηρεάζονται (§ 84Α).

Έμειναν έτσι ως σήμερα στη νέα γλώσσα λιγοστά λείψανα από τις αρχαίες διαλέκτους. Λ.χ. η προφορά του η σαν ε και το κι (από το ιωνικό ουκί αντίς ουχί) στο ιδίωμα του Πόντου, η προφορά του υ σαν ου στο ιδίωμα της Μάνης, το αρχαίο αχαιοδωρικό α (που το είχαν τρέψει οι Ίωνες και οι Αθηναίοι σε η) στο μαρκιέμαι (μαρυκώμαι αντί μηρυκώμαι, αλλού σήμερα αναχαράζω), στο διχάλι (εργαλείο με δυο χηλάς, δόντια, δωρ. χαλά), σαμιά (σαμαία, σημαία, σημάδι στ' αυτιά των γιδοπροβάτων), λανός (ληνός). Ανάλογα λείψανα έμειναν και σε μερικές τοπωνυμίες καθώς Δάμος (Δήμος) και Μίλατο (Μίλητος) στη δωρική Κάλυμνο και Κρήτη, Παγά στην Κεφαλληνία, Βοίτυλο (το αρχαίο Fοίτυλος, ή Οίτυλος), οι Κορφοί, το αιολικό Άργεννος, όνομα χωριού στη Μυτιλήνη κτλ.

Έτσι η ελληνιστική κοινή απλώθηκε σε ολόκληρη την ελληνόγλωσση γη, και απ' αυτήν εξελίχτηκε αργότερα η μεσαιωνική και η νέα ελληνική γλώσσα, εκτός από μια μοναδική εξαίρεση (§ 69). Απόλυτη ενότητα κατά τόπους της έλειψε, πράμα άλλωστε δύσκολο να πραγματωθή σε γλώσσα που μιλιόταν σε τόση έκταση και από τόσα εκατομμύρια ανθρώπους (Μακεδονία, παλιά Ελλάδα, Μικρή Ασία, Αίγυπτο). Όχι μόνο κοινωνικά αλλά και τοπικά θα παρουσίαζε μερικές διαφορές (λ.χ. στη Μικρή Ασία είχε στοιχεία άγνωστα στ' άλλα μέρη, και που κάποτε κρατιούνται στα σημερινά μικρασιατικά ιδιώματα (έτσι το ουχί - ιων. ουκί στο σημερινό ποντικό κι (δεν), το ποντ. εμός). Και σήμερα ακόμη μένουν διπλοτυπίες φωνητικές καθώς ρώγα-ράγα, μολύβι-βολίμι, κρομμύδι-κρεμμύδι, βατράχι-βάθρακας βορθακός, θεμελιωμένες σε αρχαία ποικιλία (ρώξ-ραξ, μόλυβος-βόλιμος κτλ.)