ΕΠΙΛΟΓΕΣ
Albert Debrunner
O Σχηματισμός των λέξεων στην Αρχαία Ελληνική
5. -ῖνος (-ιᾱνός, -ηνός)
§ 320. Το -ῖνος, που η προέλευσή του είναι σκοτεινή, σχηματίζει, κυρίως χρησιμοποιούμενο ως ουσιαστικό, μερικές ονομασίες ζώων και άλλα παρόμοια (πατρωνυμικά σε -ίνη δες § 314): ἐρυθρῖνος 'ένα κόκκινο μπαρμπούνι'[144] (Αριστοτ.) από το ἐρυθρός, κορακῖνος 'νεαρό κοράκι' (Αριστοφ.) από το κόραξ, γελασῖνος, -ίνη 'γελαστός (-ή)' (κωμωδιογράφοι και μεταγενέστεροι) από το γελᾶν γελάσαι [145]· παλιότερο το ἀγχιστῖνος 'κοντινός' (Όμ.) από το ἄγχιστος 'ο επόμενος'. Τα εθνικά (και μαζί τα δηλωτικά υπηκοότητας επίθετα) σε -ῖνος όπως για παράδειγμα σχηματίζονται από κατωιταλικές και σικελικές ελληνικές πόλεις, έχουν λατινική προέλευση: Ἀκραγαντῖνος, Ταραντῖνος από τα Ἀκραγαντ-, Ταραντ-.
§ 321. Και το -ᾱνός -ηνός, που στη βορειοδυτική Μικρά Ασία και στη γύρω περιοχή, μετά τον Αλέξανδρο σε όλη την Εγγύς Ανατολή, σχηματίζει εθνικά και λειτουργεί ταυτόχρονα ως επίθετο δηλωτικό υπηκοότητας, έχει μη ελληνική προέλευση: Ἀσία - Ἀσιανός, Σάρδεις - Σαρδιανός, Φᾶσις - Φασιανός (ως προσηγορικό ενν. ὄρνις 'φασιανός'), Ἄβυδος - Ἀβυδηνός, Πέργαμον - Περγαμηνός, Δαμασκός - Δαμασκηνός, Φίλιπποι - Φιλιππηνός.
§ 322. Το -ιανός σε ελληνιστικούς και μεταγενέστερους σχηματισμούς, όπως Χριστιανός από το Χριστός, Ἡρῳδιανοί 'οπαδοί του Ἡρῴδου ', Σαβελλιανοί 'οπαδοί του Σαβελλίου ' και άλλες ονομασίες αιρέσεων είναι δάνειο από τα λατινικά, όπου το - i ā ni αφαιρέθηκε από τα Mari - ani Pompej - ani κτλ. και μεταφέρθηκε παραπέρα: Caesar - iani .
144 Σ.τ.ε. Το ἐρυθρῖνος είναι ο ετυμολογικός πρόδρομος του νεοελληνικού λυθρίνι (με αποβολή του αρχικού άτονου φωνήεντος και ανομοίωση των υγρών συμφώνων [r-r > lr-l]. (Δες την ετυμολογία στο ΛΚΝ.)
145 Πρβ. γέλασος "τσαλαπετεινός" (Ησύχιος) από το γελάσαι κατά την § 164.
