Διδασκαλία-Εκπαίδευση

Εργαστήριο Αρχαιομάθειας 

Φύλλο εργασίας αριθμ. 18 

Σύνταξη-επιμέλεια: Ιωάννης Κονδυλόπουλος

Κείμενο: ΞΕΝΟΦΩΝ, ΕΛΛΗΝΙΚΑ 2.4.24-2.4.27
Γραμματική: Χρόνοι ιστορικοί
Συντακτικό: Εμπρόθετοι προσδιορισμοί
Λεξιλογικά: Ρήματα, απλά και σύνθετα (σημασίες) | πιστός, ή, ὸν / πιστόω (σημασίες λέξεων) | πράγματα παρέχω (σημασίες εκφράσεων) | ισο- (σημασίες συνθέτων) - Υποτακτικά σύνθετα (σημασίες) | Συνηρημένα σε -όω (σημασίες) | -δαπός (παραγωγή) | -ινος, -ιανος (παραγωγή) | Επίθημα -δε / Εγκλιτικό μόριο δὲ

Κείμενο

ΞΕΝΟΦΩΝ, ΕΛΛΗΝΙΚΑ 2.4.24-2.4.27

(Απόσπασμα από την ενότητα ΞΕΝ Ελλ 2.4.24-2.4.43)

[2.4.24] Καὶ οἱ μὲν τριάκοντα Ἐλευσῖνάδε ἀπῆλθον· οἱ δὲ δέκα
τῶν ἐν ἄστει καὶ μάλα τεταραγμένων καὶ ἀπιστούντων
ἀλλήλοις σὺν τοῖς ἱππάρχοις ἐπεμέλοντο. ἐξεκάθευδον δὲ
καὶ οἱ ἱππεῖς ἐν τῷ Ὠιδείῳ, τούς τε ἵππους καὶ τὰς ἀσπίδας
ἔχοντες, καὶ δι' ἀπιστίαν ἐφώδευον τὸ μὲν ἀφ' ἑσπέρας
σὺν ταῖς ἀσπίσι κατὰ τείχη, τὸ δὲ πρὸς ὄρθρον σὺν τοῖς
ἵπποις, ἀεὶ φοβούμενοι μὴ ἐπεισπέσοιέν τινες αὐτοῖς τῶν
ἐκ τοῦ Πειραιῶς. [2.4.25] οἱ δὲ πολλοί τε ἤδη ὄντες καὶ παντο-
δαποί, ὅπλα ἐποιοῦντο, οἱ μὲν ξύλινα, οἱ δὲ οἰσύινα, καὶ
ταῦτα ἐλευκοῦντο. πρὶν δὲ ἡμέρας δέκα γενέσθαι, πιστὰ
δόντες, οἵτινες συμπολεμήσειαν, καὶ εἰ ξένοι εἶεν, ἰσο-
τέλειαν ἔσεσθαι, ἐξῇσαν πολλοὶ μὲν ὁπλῖται, πολλοὶ δὲ
γυμνῆτες· ἐγένοντο δὲ αὐτοῖς καὶ ἱππεῖς ὡσεὶ ἑβδομήκοντα·
προνομὰς δὲ ποιούμενοι, καὶ λαμβάνοντες ξύλα καὶ ὀπώραν,
ἐκάθευδον πάλιν ἐν Πειραιεῖ. [2.4.26] τῶν δ' ἐκ τοῦ ἄστεως ἄλλος
μὲν οὐδεὶς σὺν ὅπλοις ἐξῄει, οἱ δὲ ἱππεῖς ἔστιν ὅτε καὶ
λῃστὰς ἐχειροῦντο τῶν ἐκ τοῦ Πειραιῶς, καὶ τὴν φάλαγγα
αὐτῶν ἐκακούργουν. περιέτυχον δὲ καὶ τῶν Αἰξωνέων τισὶν
εἰς τοὺς αὑτῶν ἀγροὺς ἐπὶ τὰ ἐπιτήδεια πορευομένοις· καὶ
τούτους Λυσίμαχος ὁ ἵππαρχος ἀπέσφαξε, πολλὰ λιτανεύον-
τας καὶ πολλῶν χαλεπῶς φερόντων ἱππέων. [2.4.27] ἀνταπέκτειναν
δὲ καὶ οἱ ἐν Πειραιεῖ τῶν ἱππέων ἐπ' ἀγροῦ λαβόντες
Καλλίστρατον φυλῆς Λεοντίδος. καὶ γὰρ ἤδη μέγα ἐφρό-
νουν, ὥστε καὶ πρὸς τὸ τεῖχος τοῦ ἄστεως προσέβαλλον.
εἰ δὲ καὶ τοῦτο δεῖ εἰπεῖν τοῦ μηχανοποιοῦ τοῦ ἐν τῷ ἄστει,
ὃς ἐπεὶ ἔγνω ὅτι κατὰ τὸν ἐκ Λυκείου δρ όμον μέλλοιεν τὰς
μηχανὰς προσάγειν, τὰ ζεύγη ἐκέλευσε πάντα ἁμαξιαίους
λίθους ἄγειν καὶ καταβάλλειν ὅπου ἕκαστος βούλοιτο τοῦ
δρόμου. ὡς δὲ τοῦτο ἐγένετο, πολλὰ εἷς ἕκαστος τῶν
λίθων πράγματα παρεῖχε.

Γραμματική

Χρόνοι ιστορικοί [Επίπεδο Α]

Άσκηση 1η

Να επιλέξεις από τον κατάλογο της στήλης Β τον χρόνο στον οποίο βρίσκεται κάθε ρηματικός τύπος της στήλης Α, όπως στο παράδειγμα.

ἀπῆλθον (ΞΕΝ Ελλ 2.4.24.1) αόριστος

ΑΒ
ἐπεμέλοντο (ΞΕΝ Ελλ 2.4.24.3)Έλεγχος
ἐξεκάθευδον (ΞΕΝ Ελλ 2.4.24.3)Έλεγχος
ἐφώδευον (ΞΕΝ Ελλ 2.4.24.5)Έλεγχος
ἐξῇσαν (ΞΕΝ Ελλ 2.4.25.5)Έλεγχος
περιέτυχον (ΞΕΝ Ελλ 2.4.26.4)Έλεγχος
ἀπέσφαξε (ΞΕΝ Ελλ 2.4.26.6)Έλεγχος
ἀνταπέκτειναν (ΞΕΝ Ελλ 2.4.27.1)Έλεγχος
προσέβαλλον (ΞΕΝ Ελλ 2.4.27.4)Έλεγχος
παρεῖχε (ΞΕΝ Ελλ 2.4.27.10)Έλεγχος
Απάντηση

Άσκηση 2η

Να πληκτρολογήσεις στα κενά τους αντίστοιχους τύπους της οριστικής ενεστώτα, όπως στο παράδειγμα

ἀπῆλθον (ΞΕΝ Ελλ 2.4.24.1) ἀπέρχονται

ἐπεμέλοντο (ΞΕΝ Ελλ 2.4.24.3)Έλεγχος
ἐφώδευον (ΞΕΝ Ελλ 2.4.24.5)Έλεγχος
ἐξῇσαν (ΞΕΝ Ελλ 2.4.25.5)Έλεγχος
περιέτυχον (ΞΕΝ Ελλ 2.4.26.4)Έλεγχος
ἀπέσφαξε (ΞΕΝ Ελλ 2.4.26.6)Έλεγχος
ἀνταπέκτειναν(ΞΕΝ Ελλ 2.4.27.1)Έλεγχος
προσέβαλλον(ΞΕΝ Ελλ 2.4.27.4)Έλεγχος
παρεῖχε (ΞΕΝ Ελλ 2.4.27.10)Έλεγχος
ΑπάντησηΒοήθεια στην πληκτρολόγηση

Άσκηση 3η

Να μεταφέρεις τα παρακάτω ρήματα στους αντίστοιχους τύπους οριστικής του ίδιου χρόνου:

ἐπεισπέσοιεν (ΞΕΝ Ελλ 2.4.24.7)Έλεγχος
συμπολεμήσειαν (ΞΕΝ Ελλ 2.4.25.4)Έλεγχος
ΑπάντησηΒοήθεια στην πληκτρολόγηση

Συντακτικό

Εμπρόθετοι προσδιορισμοί [Επίπεδο Α]

Άσκηση 4η

Να επιλέξεις από τον κατάλογο της στήλης Β τη σημασία καθενός από τους εμπρόθετους προσδιορισμούς της στήλης Α, όπως στο παράδειγμα:

ἐν τῷ Ὠιδείῳ (ΞΕΝ Ελλ 2.4.24.4) τόπο (στάση)

ΑΒ
σὺν τοῖς ἱππάρχοις (ΞΕΝ Ελλ 2.4.24.3)Έλεγχος
δι' ἀπιστίαν (ΞΕΝ Ελλ 2.4.24.5)Έλεγχος
ἀφ' ἑσπέρας (ΞΕΝ Ελλ 2.4.24.5)Έλεγχος
σὺν ταῖς ἀσπίσι (ΞΕΝ Ελλ 2.4.24.6)Έλεγχος
κατὰ τείχη (ΞΕΝ Ελλ 2.4.24.6)Έλεγχος
πρὸς ὄρθρον (ΞΕΝ Ελλ 2.4.24.6)Έλεγχος
σὺν τοῖς ἵπποις (ΞΕΝ Ελλ 2.4.24.6)Έλεγχος
ἐν Πειραιεῖ (ΞΕΝ Ελλ 2.4.25.8)Έλεγχος
σὺν ὅπλοις (ΞΕΝ Ελλ 2.4.26.2)Έλεγχος
εἰς τοὺς ἀγροὺς (ΞΕΝ Ελλ 2.4.26.5)Έλεγχος
ἐπὶ τὰ ἐπιτήδεια (ΞΕΝ Ελλ 2.4.26.5)Έλεγχος
ἐπ' ἀγροῦ (ΞΕΝ Ελλ 2.4.27.2)Έλεγχος
πρὸς τὸ τεῖχος (ΞΕΝ Ελλ 2.4.27.4)Έλεγχος
κατὰ τὸν δρόμον (ΞΕΝ Ελλ 2.4.27.6)Έλεγχος
ἐκ Λυκείου (ΞΕΝ Ελλ 2.4.27.6)Έλεγχος
Απάντηση

Λεξιλογικά

Ρήματα, απλά και σύνθετα (σημασίες) [Επίπεδο Α]

Άσκηση 5η

Στη στήλη Α παρατίθενται ορισμένα σύνθετα ρήματα του αποσπάσματός μας, καθώς και τα αντίστοιχά τους απλά. Να επιλέξεις από τον κατάλογο της στήλης Β τη σημασία του καθενός, όπως στο παράδειγμα.

καθεύδω πλαγιάζω να κοιμηθώ/κοιμούμαι/μένω αργός ἐκκαθεύδω κοιμούμαι εκτός της συνήθους διαμονής ή κατοικίας μου

ΑΒ
ὁδεύωΈλεγχος
ἐφοδεύωΈλεγχος
πίπτωΈλεγχος
εἰσπίπτωΈλεγχος
ἐπεισπίπτωΈλεγχος
τυγχάνωΈλεγχος
περιτυγχάνωΈλεγχος
πολεμῶΈλεγχος
συμπολεμῶΈλεγχος
ἀποκτείνωΈλεγχος
ἀνταποκτείνωΈλεγχος
βάλλωΈλεγχος
προσβάλλωΈλεγχος
ΒοήθειαΑπάντηση

πιστός, ή, ὸν / πιστόω (σημασίες λέξεων) [Επίπεδο Β]

Άσκηση 6η

Να επιλέξεις από τον κατάλογο της στήλης Β τη σημασία κάθε λέξης/έκφρασης της στήλης Α που επισημαίνεται με έντονα στοιχεία.

ΑΒ
ΘΟΥΚ 8.48.4 καὶ τοῖς μὲν ἄλλοις ἐφαίνετο εὔπορα καὶ πιστά, Φρυνίχῳ δὲ στρατηγῷ ἔτι ὄντι οὐδὲν ἤρεσκενΈλεγχος
ΞΕΝ Ελλ 2.4.25 πρὶν δὲ ἡμέρας δέκα γενέσθαι, πιστὰ δόντες, οἵτινες συμπολεμήσειαν, καὶ εἰ ξένοι εἶεν, ἰσοτέλειαν ἔσεσθαι, ἐξῇσαν πολλοὶ μὲν ὁπλῖται, πολλοὶ δὲ γυμνῆτες·Έλεγχος
ΞΕΝ Ελλ 3.5.1 πέμπει Τιμοκράτην τὸν Ῥόδιον εἰς Ἑλλάδα,δοὺς χρυσίον εἰς πεντήκοντα τάλαντα ἀργυρίου, καὶ κελεύει πειρᾶσθαι πιστὰ τὰ μέγιστα λαμβάνοντα διδόναι τοῖς προεστηκόσιν ἐν ταῖς πόλεσιν ἐφ' ᾧτε πόλεμον ἐξοίσειν πρὸς Λακεδαιμονίους.Έλεγχος
ΒοήθειαΑπάντηση

Άσκηση 7η

Να πληκτρολογήσεις στα παρακάτω κενά το συνηρημένο ρήμα που παράγεται από το επίθετο πιστός, ή, όν στην ενεργητική και μέση φωνή.

Ενεργητική φωνήΈλεγχος
ΒοήθειαΑπάντησηΒοήθεια στην πληκτρολόγηση

πράγματα παρέχω (σημασίες εκφράσεων) [Επίπεδο Β]

Άσκηση 8η

πράγματα: να επιλέξεις από τα ακόλουθα χωρία εκείνο/α στο/α οποίο/α η λέξη πράγματα χρησιμοποιείται με τη σημασία που έχει στο ΞΕΝ Ελλ 2.4.27.10.

ΑΙΣΧΙΝ 3.177 εἰ μὴ καταλύσετε τὰς ἀφθόνους ταύτας δωρεὰς καὶ τοὺς εἰκῇ διδομένους στεφάνους, οὔθ' οἱ τιμώμενοι χάριν ὑμῖν εἴσονται, οὔτε τὰ τῆς πόλεως πράγματα ἐπανορθωθήσεται·
ΑΝΤΙΦ 5.18 τούτοις γὰρ ἦν τοῦτο συμφέρον, πρῶτον μὲν ἀπαρασκευότατον γενέσθαι με, μὴ δυνάμενον διαπράσσεσθαι αὐτὸν τἀμαυτοῦ πράγματα (…)
ΔΗΜ 39.34 παῦσαι μὲν σαυτῷ παρέχων πράγματα, παῦσαι δ' ἐμὲ συκοφαντῶν, ἀγάπα δ' ὅτι σοι πόλις, οὐσία, πατὴρ γέγονεν.
ΔΗΜ 5.1 Ὁρῶ μέν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τὰ παρόντα πράγματα πολλὴν δυσκολίαν ἔχοντα καὶ ταραχὴν (…)
ΘΟΥΚ 8.55.2 Ἦλθε δ' ἐς τὴν Ῥόδον καὶ Ξενοφαντίδας Λάκων παρὰ Πεδαρίτου ἐκ Χίου, λέγων ὅτι τὸ τεῖχος τῶν Ἀθηναίων ἤδη ἐπιτετέλεσται, καὶ εἰ μὴ βοηθήσουσι πάσαις ταῖς ναυσίν, ἀπολεῖται τὰ ἐν Χίῳ πράγματα.
ΈλεγχοςΒοήθειαΑπάντηση

ισο- (σημασίες συνθέτων) - Υποτακτικά σύνθετα (σημασίες) [Επίπεδο Β]

Άσκηση 9η

ἰσοτέλειαν (ΞΕΝ Ελλ 2.4.25.4) Να ανατρέξεις στις ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ του αποσπάσματος και να εντοπίσεις τη σημασία της λέξης. Να τη μεταφέρεις με αντιγραφή-επικόλληση, για να συμπληρώσεις το παρακάτω κενό (2 λέξεις):

01. Πατήστε για πληκτρολόγησηΈλεγχος
ΑπάντησηΒοήθεια στην πληκτρολόγηση

Άσκηση 10η

Να επιλέξεις από τον κατάλογο της στήλης Β τη σημασία καθεμιάς από τις λέξεις της στήλης Α.

ΑΒ
ἰσοπολίτηςΈλεγχος
ἰσονομίαΈλεγχος
ἰσοκρατίαΈλεγχος
ἰσομοιρίαΈλεγχος
ἰσοπολῖτηςΈλεγχος
ἰσηγορίαΈλεγχος
ΒοήθειαΑπάντηση

Άσκηση 11η

Να επιλέξεις από τη στήλη Β την ορθή σημασία κάθε σύνθετης λέξης της στήλης Α. Δύο στοιχεία της στήλης Β περισσεύουν.

ΑΒ
ἰσόνομοςΈλεγχος
ἰσόθεοςΈλεγχος
Απάντηση

Άσκηση 12η

Σύμφωνα με τον Debrunner το ἰσόθεος (ΟΔΗΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟ ΛΕΞΕΩΝ, παρ. 87) σημαίνει αυτόν που είναι ίσος με τους θεούς (ἴσος θεοῖς). Να πληκτρολογήσεις στα κενά (στον λημματικό τύπο και μόνο στο αρσενικό γένος) τα επίθετα που σχηματίστηκαν με τον ίδιο τρόπο και σημαίνουν:

αυτόν για τον οποίον αξίζει να μιλάμεΈλεγχος
τον ακαλαίσθητοΈλεγχος
αυτόν που αξίζει τη νίκηΈλεγχος
τον άδειο από άνδρεςΈλεγχος
ΒοήθειαΑπάντησηΒοήθεια στην πληκτρολόγηση

Συνηρημένα σε -όω (σημασίες) [Επίπεδο Β]

Άσκηση 13η

Από τα ακόλουθα ρήματα του κειμένου να επιλέξεις όσα ανήκουν στη γ΄ τάξη των συνηρημένων ρημάτων (δηλ. λήγουν σε -όω), αξιοποιώντας την πληροφορία του Debrunner ότι η κύρια σημασία των ρημάτων αυτών είναι επιτελεστική ή οργανική, σημαίνουν δηλαδή «καθιστώ κάποιον … ή εφοδιάζω με κάτι».

ἀπιστούντων
φοβούμενοι
ἐλευκοῦντο
ἐχειροῦντο
ἐκακούργουν
ἐφρόνουν
ΈλεγχοςΒοήθειαΑπάντηση

-δαπός (παραγωγή) [Επίπεδο Α]

Άσκηση 14η

παντοδαποί: να επιλέξεις από τον κατάλογο της στήλης Β τη σημασία καθεμιάς από τις λέξεις της στήλης Α.

ΑΒ
ποδαπὸςΈλεγχος
ἀλλοδαπὸςΈλεγχος
τηλεδαπὸςΈλεγχος
παντοδαπὸςΈλεγχος
ΒοήθειαΑπάντηση

-ινος, -ιανος (παραγωγή) [Επίπεδο Α]

Άσκηση 15η

οἱ μὲν ξύλινα, οἱ δὲ οἰσύινα (ΞΕΝ Ελλ 2.4.25.2): να επιλέξεις από τον κατάλογο της στήλης Β τη σημασία των επιθημάτων των επιθέτων της στήλης Α, όπως στο παράδειγμα:

ξύλινος ύλη

ΑΒ
οἰσύινοςΈλεγχος
φασιανόςΈλεγχος
ΧριστιανόςΈλεγχος
ἐαρινὸςΈλεγχος
κέδρινοςΈλεγχος
ΒοήθειαΑπάντηση

Επίθημα -δε / Εγκλιτικό μόριο δὲ [Επίπεδο Α]

Άσκηση 16η

Ἐλευσῖνάδε (ΞΕΝ Ελλ 2.4.24.1): να επιλέξεις τι δηλώνει το επίθημα -δε:

Από την Ελευσίνα
Προς την Ελευσίνα
Διά μέσου της Ελευσίνας
ΈλεγχοςΑπάντηση

Άσκηση 17η

Να πληκτρολογήσεις στο παρακάτω κενό μία λέξη που θα σημαίνει προς την Αθήνα.

01. Πατήστε για πληκτρολόγησηΈλεγχος
ΒοήθειαΑπάντησηΒοήθεια στην πληκτρολόγηση

Άσκηση 18η

Να πληκτρολογήσεις στη μηχανή αναζήτησης του ΣΥΜΦΡΑΣΤΙΚΟΥ ΠΙΝΑΚΑ ΛΕΞΕΩΝ Ελευσινα. Να εντοπίσεις και να πληκτρολογήσεις παρακάτω την παραπομπή του χωρίου στο οποίο μια τοπική σχέση δηλώνεται τόσο με το επίθημα -δε (-ζε) όσο και με εμπρόθετο προσδιορισμό.

01. Πατήστε για πληκτρολόγησηΈλεγχος
ΑπάντησηΒοήθεια στην πληκτρολόγηση

Άσκηση 19η

Να πληκτρολογήσεις στη μηχανή αναζήτησης του ΣΥΜΦΡΑΣΤΙΚΟΥ ΠΙΝΑΚΑ ΛΕΞΕΩΝ %δε και στη συνέχεια να πληκτρολογήσεις με βάση τη σημασία τους στον λημματικό τους τύπο και στα τρία γένη τις αντωνυμίες που έλαβες ως αποτελέσματα της αναζήτησης, όπως στο παράδειγμα.

αυτός εδώ, αυτός δα, ο εξής: ὅδε, ἥδε, τόδε

τέτοιος, τέτοιας ποιότητας:Έλεγχος
τόσος, τέτοιας ποσότητας:Έλεγχος
τόσο μεγάλος (σε ηλικία):Έλεγχος
ΑπάντησηΒοήθεια στην πληκτρολόγηση