LIDDELL & SCOTT
Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας
(Επιτομή του Μεγάλου Λεξικού, εκδ. Πελεκάνος 2007)
Αποτελέσματα για: "α-"
- α-, αχώριστο πρόθεμα στα σύνθ.: I. α στερητικό· εκφράζει έλλειψη ή απουσία, όπως το Λατ. in- ή το Αγγλ. un-, π.χ. σοφός, σώφρων· ἄ-σοφος, άφρονας· βλ. ἀν-. Αυτό το α σπανίως προηγείται φωνήεντος, όπως στα ἄ-ατος, ἀ-ήθης. Συχνότερα απαντά μπροστά από δασεία, όπως στα ἀ-ήσσητος, ἀ-όρατος, ἀ-όριστος· μερικές φορές το α συνενώνεται με το φωνήεν που ακολουθεί, όπως ἄκων(ἀέκων), ἀργὸς (ἀεργός)· πριν από φωνήεν το ἀν- είναι περισσότερο συνηθισμένο. Κανονικά συντίθεται μόνο με ουσ.· για εξαιρέσεις, βλ. ἀβουλέω, ἀνήδομαι, ἀτίζω. II. α αθροιστικό· εκφράζει ένωση, ομοιότητα· κυρίως με δασεία, όπως στα ἁ-θρόος, ἅ-πας, αλλά και με ψιλή, στα ἄ-κοιτις, ἄ-λοχος, ἀ-δελφός, ἀ-τάλαντος, ἀ-κόλουθος. Είναι πιθ. συγγενές προς το επίρρ. ἅμα. III. α επιτατικό, όπως απαντά στο επίρρ. ἄγαν = πολύ. Η ύπαρξη αυτού του α είναι αμφίβολη· κάποιες λέξεις που αναφέρονται σε αυτό ανήκουν στο α στερητικό, όπως ἀ-δάκρυτος, ἀ-θέσφατος, ἄ-ξυλος (βλ. αυτ.)· σε άλλες, όπως στις ἄ-σκιος, ἀτενής, ἀ-σπερχές, ἀ-σκελές, το α μπορεί να είναι α αθροιστικό. IV. α ευφωνικό, σε λέξεις όπως ἀ-βληχρός, ἀ-σπαίρω, ἀ-σταφίς, ἀ-στεροπή αντί βληχρός, σπαίρω, σταφίς, στεροπὴ (ᾰ σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, εκτός από εκεί όπου η θέση μεταβάλλει την ποσότητα. Ωστόσο, επίθ. που ξεκινούν με τρεις βραχείες συλλαβές έχουν ᾱ στο δακτυλικό μέτρο, όπως τα ἀ-δάματος, ἀ-θέμιτος, ἀ-κάματος, ἀ-πάλαμος· ένα επίθ., το ἀ-θάνατος, με τα παράγωγά του, έχει ᾱ σε όλα τα μέτρα).
