Μεταφόρτωση ως PDF Εκτύπωση <>

Από την προκλασική έως σχεδόν και την ελληνιστική εποχή η ελληνική γλώσσα παρουσιάζει έντονη διαλεκτική διαφοροποίηση. Από τον 8ο αιώνα π.X. που εμφανίζονται τα πρώτα αλφαβητικά δεδομένα, οι επιγραφικές μαρτυρίες αποδεικνύουν πως σε κάθε μορφή επικοινωνίας απουσίαζε εντελώς μια κοινή γλώσσα και πως, αντίθετα, επικρατούσε διαλεκτική διάσπαση. Κάθε κείμενο, δημόσιο, διακρατικό ή ιδιωτικό, καταγραφόταν στο γλωσσικό ιδίωμα της πόλης που το εξέδιδε. Χρησιμοποιούνταν η τοπική διάλεκτος μιας πόλης, ακόμη κι αν το κείμενο τοποθετούνταν σε πόλη ομιλητών άλλης διαλέκτου. Διαιτησίες διακρατικού χαρακτήρα καταγράφονταν στη διάλεκτο της πόλης που ασκούσε τη διαιτησία. Στις αφιερώσεις συνηθιζόταν η διάλεκτος του αναθέτη, αν όμως καλλιτέχνης και αναθέτης ήταν διαφορετικής καταγωγής, και άρα διαφορετικής διαλέκτου, το αναθηματικό κείμενο συντασσόταν στη διάλεκτο του αναθέτη και η υπογραφή του καλλιτέχνη στη δική του. Στα κείμενα των επιτύμβιων στηλών χρησιμοποιούνταν η διάλεκτος του συντάκτη του κειμένου, όχι του νεκρού. Επιπλέον, η μαρτυρία του Hροδότου (1.142 Hude)

Γλῶσσαν δὲ οὐ τὴν αὐτὴν οὗτοι νενομίκασι, ἀλλὰ τρόπους τέσσερας παραγωγέων. Mίλητος μὲν αὐτέων πρώτη κέεται πόλις πρὸς μεσαμβρίην, μετὰ δὲ Mυοῦς τε καὶ Πριήνη· αὗται μὲν ἐν τῇ Kαρίῃ κατοίκηνται κατὰ ταὐτὰ διαλεγόμεναι σφίσι, αἵδε δὲ ἐν τῇ Λυδίῃ· Ἔφεσος, Kολοφών, Λέβεδος, Tέως, Kλαζομεναί, Φώκαια. αὗται δὲ αἱ πόλιες τῇσι πρότερον λεχθείσῃσι ὁμολογέουσι κατὰ γλῶσσαν οὐδέν, σφίσι δὲ ὁμοφωνέουσι… Oὗτοι χαρακτῆρες γλώσσης τέσσερες γίνονται.

Δεν χρησιμοποιούν όλοι οι Ίωνες την ίδια γλώσσα αλλά τέσσερα διαφορετικά ιδιώματα. Προς νότο η πρώτη πόλη στη σειρά είναι η Μίλητος, ύστερα έρχονται η Mυούς και η Πριήνη· αυτές βρίσκονται στην Kαρία και μιλούν το ίδιο ιδίωμα μεταξύ τους. Oι πόλεις πάλι στη Λυδία είναι η Έφεσος, η Kολοφών, Λέβεδος, Tέως, Kλαζομεναί και η Φώκαια· αυτές οι πόλεις δεν συμφωνούν καθόλου ως προς τη γλώσσα τους με εκείνες που αναφέραμε πρωτύτερα, ενώ μεταξύ τους έχουν το ίδιο ιδίωμα… Έτσι τα γλωσσικά ιδιώματα γίνονται τέσσερα.

Mετάφραση Δ. N. Mαρωνίτης

για τετραπλή διάκριση στο εσωτερικό της ιωνικής διαλέκτου, που δεν υποστηρίζεται από την υπάρχουσα επιγραφική μαρτυρία, υποδεικνύει ότι στον προφορικό λόγο ο διαλεκτικός κατακερματισμός πρέπει να ήταν ακόμη εντονότερος από αυτόν που μας επιτρέπουν να αντιληφθούμε τα επιγραφικά δεδομένα. Κάποιες διάλεκτοι θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν «ισχυρές», επειδή χρησιμοποιήθηκαν στη λογοτεχνία και επειδή αποτέλεσαν το επίσημο γλωσσικό όργανο πολιτικών οργανισμών ή πόλεων-κρατών με ισχυρή πολιτική παρουσία. H ιωνική διάλεκτος, για παράδειγμα, συνδέθηκε με τη δημιουργία της λογοτεχνικής και ιστορικής πεζογραφίας, ενώ η αττική διάλεκτος εκτός από τη διακεκριμένη λογοτεχνική της παρουσία ήταν και η «επίσημη» γλώσσα της A΄ και B΄ Αθηναϊκής Συμμαχίας. Αντίθετα, η λοκρική ή η αργολική διάλεκτος παρέμειναν άσημες, γιατί, παρά το ότι υπάρχουν επιγραφικά δεδομένα, ποτέ δεν συνδέθηκαν με τη λογοτεχνική παράδοση ή με κάποια πολιτική δύναμη. Έντονη διαλεκτική ποικιλία χαρακτήριζε και τη λογοτεχνική παραγωγή, όπου επίσης απουσίαζε μια, κοινά αποδεκτή, ενιαία γλωσσική μορφή και κάθε λογοτεχνικό είδος συνδεόταν αναπόσπαστα με τη διάλεκτο στην οποία πρωτοκαλλιεργήθηκε, έστω κι αν αυτή δεν ήταν η μητρική διάλεκτος του συγγραφέα….