Μεταφόρτωση ως PDF Εκτύπωση <>

Κείμενο 2: Δρακόπουλος, Π. 1982. Η καταγωγή του συμβόλου. Στο Θεωρία της γλώσσας, επιμ. Π. Δρακόπουλος, 7-30. Aθήνα: Imago, σελ. 8-9, © Imago

Είναι γνωστόν ότι το πρώτο βήμα προς την ιστορία του πολιτισμού υπήρξε η έξοδος ορισμένων χομινιδών [ανθρωπίδων] από τα δάση και η εγκατάστασή τους στη σαβάνα. Το γεγονός τοποθετείται στη μειόκαινο περίοδο, όταν οι σαβάνες άρχισαν να επεκτείνονται εις βάρος των δασών. Η διαβίωση στο έδαφος και στον ανοικτό ορίζοντα επέφερε μεγάλες αλλαγές. Η όραση, ανεμπόδιστη πλέον από τα πυκνά φυλλώματα, έγινε στερεοσκοπική και αντικατέστησε τη μύτη στη θέση του κυρίου οργάνου αισθητηριακής αντιλήψεως. Η συγκριτική μελέτη του κρανίου των πρωτευόντων καταγράφει την προοδευτική ανάπτυξη της περιοχής του εγκεφάλου που συνδέεται με την όραση και τον αντίστοιχο περιορισμό της οσφρητικής ζώνης. Αποτέλεσμα αυτής της αναπτύξεως πρέπει να θεωρήσουμε τον ακριβή έλεγχο της κινήσεως των άκρων, τον συσχετισμό των αισθήσεων που συνδέονται με τις κινήσεις αυτές, τη χρησιμοποίηση των χεριών ως εργαλείων -και, ως εκ τούτου, την εκτέλεση με τα χέρια εργασιών για τις οποίες άλλα είδη χρησιμοποιούν νύχια, δόντια κλπ. Η σαβάνα επέβαλε τα κάτω άκρα ως μέσο κινήσεως αντί των άνω (που επιβάλλει η κίνηση από κλαρί σε κλαρί στα δενδρόβια) και οδήγησε στη διαμόρφωση χεριών και ποδιών. Τα πόδια ώθησαν το σώμα στην όρθια στάση, που επέτρεψε ακόμη μεγαλύτερη ανάπτυξη του οπτικού πεδίου. Η μετατροπή των άνω άκρων σε χέρια-εργαλεία απήλλαξε τις σιαγόνες από τα καθήκοντα του συλληπτηρίου οργάνου και του πολεμικού όπλου, με αποτέλεσμα τον περιορισμό της πιέσεως των μυών επί των οστών του κρανίου -γεγονός που επέτρεψε την συνεχή διεύρυνση της κρανιακής κάψας.

Τα παλαιοντολογικά ευρήματα όμως δεν είναι σε θέση να αιτιολογήσουν τη γένεση του έναρθρου λόγου. Ο έναρθρος λόγος προϋποθέτει μεν τις φυσιολογικές και οικολογικές αλλαγές που σημειώσαμε (και άλλες ακόμη), δεν είναι όμως όργανο του σώματος ούτε μηχανιστικό παράγωγο, όπως αφελώς πίστεψε ο Διαφωτισμός. Ο έναρθρος λόγος προϋποθέτει κατάλληλα ανατομικώς όργανα, δεν προκαλείται όμως από αυτά. Είναι το κατεξοχήν πνευματικό γεγονός και στον χώρο του πνεύματος πρέπει να αναζητήσουμε τις καταβολές του.[…].