Μεταφόρτωση ως PDF Εκτύπωση <^>

1. Χαρακτηριστικά της ερευνούμενης μαθητικής ομάδας

Τόπος κατοικίας των μαθητών

Τα παιδιά του δείγματος (συνολικά 4174 έγκυρα ερωτηματολόγια), στο μεγαλύτερό τους ποσοστό (περίπου 70%) κατοικούν στις δύο μεγαλύτερες πόλεις της Ελλάδος, την Αθήνα (44%) και τη Θεσσαλονίκη (30,2%). Επειδή δεν ήταν δυνατό να έχουμε δείγμα από όλη τη νησιωτική Ελλάδα, προτιμήσαμε να έχουμε αυξημένους αριθμούς από δύο ενδεικτικές περιπτώσεις νησιών, από την Κω και εν μέρει από τη Σαλαμίνα, νησιωτικές περιοχές που διαφέρουν αρκετά μεταξύ τους. Τα υπόλοιπα παιδιά κατοικούν σε μεγαλύτερα αστικά κέντρα ή και σε μικρά ημιαστικά κέντρα.

Στον παρακάτω πίνακα αποτυπώνεται η προσπάθεια να έχουμε στο δείγμα μας παιδιά από όσο το δυνατό περισσότερες γεωγραφικές περιοχές, αλλά και από ενδεικτικές οικιστικές μονάδες (μεγάλα αστικά κέντρα, επαρχιακές πόλεις και μικρότερα ημιαστικά κέντρα).

Αντίθετα, η ομάδα των παιδιών που μελετήθηκαν ως περιπτώσεις και από τα οποία ελήφθησαν συνεντεύξεις είναι λιγότερο αντιπροσωπευτική και προέρχεται σε πολύ μεγάλο ποσοστό από τα δύο μεγαλύτερα αστικά κέντρα, την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη.

Ειδικότερα:

• Όσον αφορά τις είκοσι τρεις (23) μελέτες περιπτώσεων: στην ανατολική Θεσσαλονίκη διαμένουν επτά (7) παιδιά, στη δυτική Θεσσαλονίκη έξι (6) και στο κέντρο της Θεσσαλονίκης τέσσερις (4). Επιπλέον, δύο (2) παιδιά διαμένουν σε προάστια της Θεσσαλονίκης, δύο (2) σε επαρχιακές πόλεις και άλλα δύο (2) σε χωριά.
• Στον παρακάτω πίνακα (1.2.) παρουσιάζεται συγκεντρωτικά ο τόπος κατοικίας των εβδομήντα επτά (77) παιδιών από τα οποία ελήφθησαν συνεντεύξεις.

Τύπος σχολείου (δημόσιο ή ιδιωτικό) και φύλο

Ιδιαίτερη βαρύτητα δόθηκε, ώστε να αντιπροσωπεύονται και οι δύο τύποι ελληνικών σχολείων και κυρίως να υπάρχει μεγάλος αριθμός παιδιών από τα αποκαλούμενα 'καλά' ιδιωτικά σχολεία. Η αιτία της επιλογής αυτής αναλύεται στη συνέχεια (βλ. και μεθοδολογία). Τα ιδιωτικά που επιλέχτηκαν είναι πολύ γνωστά σχολεία της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης και ανήκουν σε αυτά που λόγω κύρους και υψηλών διδάκτρων προτιμώνται από μεσαία και ανώτερα κοινωνικά στρώματα. Για ευνόητους λόγους δεν αναφέρονται τα ονόματά τους εδώ.

Η διασταύρωση των δεδομένων του ερωτηματολογίου με μεταβλητές τη μόρφωση και το επάγγελμα των γονιών δείχνει (στατιστικά σημαντική διαφορά σε όλες τις διασταυρώσεις) ότι πράγματι τα ιδιωτικά σχολεία προτιμώνται από γονείς που ασκούν επαγγέλματα «κύρους» και με υψηλό μορφωτικό επίπεδο. Στα δημόσια αντιπροσωπεύονται όλες οι μορφωτικές και επαγγελματικές κατηγορίες, ενώ στα ιδιωτικά φοιτούν σε πολύ υψηλά ποσοστά παιδιά πιο μορφωμένων γονιών (το επίπεδο εκπαίδευσης της μητέρας των παιδιών που φοιτούν στα ιδιωτικά και έχουν πτυχίο ΑΕΙ ανέρχεται, για παράδειγμα, στο 79,4%, ενώ αυτών από τα δημόσια στο 22,6%) και με επαγγέλματα «υψηλότερου» κοινωνικού κύρους (οι μισοί περίπου από τους πατεράδες των παιδιών που φοιτούν σε ιδιωτικά είναι επιστήμονες, ποσοστό 48,6%, έναντι 14,6% όσων φοιτούν στα δημόσια). Το γεγονός αυτό μας οδήγησε στο να αξιοποιήσουμε στη συνέχεια τον τύπο του σχολείου ως σημαντική μεταβλητή που ενσωματώνει χαρακτηριστικά ενός μεσαίου και ανώτερου κοινωνικού και μορφωτικού στρώματος της ελληνικής κοινωνίας.

Από τον παρακάτω πίνακα (1.3.) φαίνεται ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των μαθητών του δείγματός μας στην περίπτωση του ερωτηματολογίου προέρχεται από δημόσια σχολεία (3415 παιδιά, 81,8%) και ένα σημαντικό ποσοστό (759 παιδιά, 18,2%) προέρχεται από ιδιωτικά σχολεία της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης.

Το ίδιο ισχύει εν πολλοίς και στην περίπτωση της ομάδας των παιδιών που μελετήθηκαν ως περιπτώσεις και σε αυτά από τα οποία ελήφθησαν συνεντεύξεις. Συγκεκριμένα, 19 από τις μελέτες των περιπτώσεων φοιτούν σε δημόσια σχολεία, έναντι 4 που φοιτούν σε ιδιωτικά (δύο αγόρια και δύο κορίτσια, φοιτούν σε ιδιωτικό σχολείο). Αντίστοιχα, πενήντα πέντε (55) παιδιά από τα οποία ελήφθησαν συνεντεύξεις φοιτούν σε δημόσια, έναντι είκοσι δύο (22) που φοιτούν σε ιδιωτικά (στο σύνολο των 77 συνεντεύξεων).

Το θέμα του φύλου έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον σε έρευνες που έχουν σχέση με ζητήματα γραμματισμού και ιδιαίτερα τεχνολογικού γραμματισμού. Στο δείγμα μας αντιπροσωπεύονται, σχεδόν ισότιμα και τα δύο φύλα. Στην περίπτωση του ερωτηματολογίου τα αγόρια είναι το 49,1%, με τα κορίτσια (50,9%) να υπερτερούν ελαφρά σε αριθμό (2118 έναντι 2046 των αγοριών). Στην περίπτωση των συνεντεύξεων σε σύνολο εβδομήντα επτά (77) μαθητών/τριών έχουμε τριάντα τέσσερα (34) αγόρια και σαράντα τρία (43) κορίτσια, με μικρή υπεροχή και πάλι των κοριτσιών. Στην περίπτωση των ΜΠ δώδεκα (12) είναι τα αγόρια και ένδεκα (11) τα κορίτσια.

Κατηγορία σχολείου και τάξεις

Αναφέραμε ήδη ότι μας ενδιέφεραν πρωτίστως τα παιδιά 14-16 χρόνων και επομένως οι τάξεις Γ΄ Γυμνασίου (38,5%) και Α΄ Λυκείου (53%) αντιπροσωπεύονται κυρίως στο ερωτηματολόγιο. Η λογική της επιλογής αυτής αναπτύχθηκε στο θεωρητικό και στο μεθοδολογικό μέρος. Επιλέξαμε και ένα μικρότερο ποσοστό μαθητών της Β΄ Λυκείου λόγω του μεταβατικού χαρακτήρα της, που οφείλεται στο ότι είναι η προτελευταία τάξη πριν από τις εξετάσεις για τα ΑΕΙ. Έχοντας έτσι μαθητικό δυναμικό από δύο τάξεις αλλά και ένα μικρό ποσοστό από τη Β' Λυκείου έχουμε μεγαλύτερη δυνατότητα να ελέγξουμε πιθανές αλλαγές σε συμπεριφορές που σχετίζονται με το θέμα μας. Από τα παιδιά του δείγματος, επομένως, ένας μικρός αριθμός παιδιών (7,4%) φοιτούσε στη Β' Λυκείου.

Το δείγμα μας στις μελέτες των περιπτώσεων συγκροτείται από δύο (2) παιδιά που φοιτούσαν στη Β' Γυμνασίου (ΜΠ 12, 22), έξι (6) παιδιά στη Γ' Γυμνασίου, (ΜΠ 2, 3, 4, 8, 14, 21), δέκα (10) περιπτώσεις στην Α' Λυκείου (ΜΠ 1, 7, 9, 10, 11, 13, 18, 19, 20, 23), τέσσερις (4) περιπτώσεις στη Β' Λυκείου (ΜΠ 5, 6, 15, 16), εκ των οποίων η μία (ΜΠ 16) είναι μαθητής ΤΕΕ, και τέλος μία περίπτωση στη Γ' Λυκείου (ΜΠ 17).

Αντίστοιχα, το δείγμα μας στην περίπτωση των συνεντεύξεων αποτελείται από τριάντα παιδιά της Γ΄ Τάξης Γυμνασίου (συνολικά 36 μαζί με δυο περιπτώσεις αθλητικού και δυο περιπτώσεις διαπολιτισμικού) και 41 παιδιά της Α΄ Τάξης Λυκείου (συνολικά μαζί με τρεις περιπτώσεις μαθητών Α' Τάξης ΤΕΕ).

Στο δείγμα μας αντιπροσωπεύονται οι δύο βαθμίδες, Γυμνάσιο και Λύκειο, αλλά και οι κυριότεροι τύποι σχολείου: Γυμνάσιο, Λύκειο, Τεχνικό Λύκειο και ένας μικρός αριθμός (106 παιδιών) από διαπολιτισμικά Γυμνάσια και Λύκεια στην περίπτωση του ερωτηματολογίου. Στην περίπτωση των συνεντεύξεων, σύμφωνα με τον πίνακα 1.5., αντιπροσωπεύεται το Γυμνάσιο με τριάντα έξι (36) μαθητές/τριες συνολικά, το Λύκειο με τριάντα οκτώ (38) και το ΤΕΕ με τρεις (3), ενώ δύο παιδιά προέρχονται από διαπολιτισμικά σχολεία - Γυμνάσια. Στην περίπτωση των ΜΠ έχουμε οκτώ (8) παιδιά από το Γυμνάσιο και δέκα πέντε (15) από το Λύκειο (1 σε ΤΕΕ).

Μητρική γλώσσα των παιδιών

Ερωτηματολόγιο

Το συντριπτικά μεγαλύτερο ποσοστό των παιδιών του δείγματος έχει ως μητρική γλώσσα την ελληνική, ακολουθεί η αλβανική και οι άλλες γλώσσες μετανάστευσης. Το συνολικό ποσοστό των παιδιών που δηλώνουν ως μητρική γλώσσα κάποια γλώσσα μετανάστευσης χωρίς ή με την ελληνική (Αλβανικά 3,6%, άλλες γλώσσες μετανάστευσης 3,4%, ελληνικά και αλβανικά 0,3%, ελληνικά και άλλες γλώσσες μετανάστευσης 1,5%) ανέρχεται στο 8,8%, ποσοστό που δεν απέχει σημαντικά από άλλες στατιστικές καταγραφές. Οι Γκότοβος και Μάρκου (2003:24-25, 68-69), για παράδειγμα, δίνουν ένα ποσοστό 6,9% για τα Γυμνάσια και 3,2% για τα Λύκεια αλλοδαπών μαθητών και 10,2% και 5,1% συνολικό ποσοστό παλιννοστούντων και αλλοδαπών μαθητών για το Γυμνάσιο και Λύκειο, αντίστοιχα. Στην προκειμένη περίπτωση θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι η δική μας καταγραφή είναι κατά τρία χρόνια μεταγενέστερη από αυτή των Γκότοβου και Μάρκου και, ακόμη, ότι το μοναδικό στοιχείο που λαμβάνεται υπόψη είναι η μητρική γλώσσα των παιδιών, που στην περίπτωση κάποιων παλιννοστούντων μπορεί να ήταν η ελληνική.

Ανάλογη εικόνα εμφανίζεται στην περίπτωση των συνεντεύξεων, με την ομάδα μαθητών/τριών που έχουν μητρική γλώσσα την ελληνική να υπερέχει, με εβδομήντα (70) άτομα από τα εβδομήντα επτά (77). Στην ομάδα αυτή συμπεριλαμβάνονται και εκείνα τα παιδιά που έχουν από τον ένα γονέα ξένη καταγωγή και μιλούν παράλληλα με την ελληνική και μία άλλη γλώσσα. Δύο (2) άτομα έχουν μητρική την αλβανική γλώσσα, ενώ από ένα (1) άτομο έχουν τη βουλγαρική, την αρμενική, τη ρωσική, τη γεωργιανή και τη ρομ (αθιγγανική).

Από τις μελέτες περιπτώσεων, η ομάδα μαθητών που έχουν μητρική γλώσσα την ελληνική υπερέχει σημαντικά. Από τα είκοσι τρία 23 συνολικά παιδιά, δύο παιδιά έχουν τη γλώσσα Ρομ ως μητρική (ΜΠ 4, 17), ένα την αλβανική (ΜΠ 6), ενώ υπάρχουν και δύο παιδιά που προέρχονται από μικτό γάμο (ΜΠ. 21, 22) (αγγλόφωνη και ιταλόφωνη μητέρα, αντίστοιχα).

Συμπερασματικά:

Τα στοιχεία αυτά δίνουν μια σαφή εικόνα των χαρακτηριστικών του δείγματος της συγκεκριμένης έρευνας. Αρκετά άλλα δεδομένα (μόρφωση των γονιών, βαθμολογία, γλώσσα ομιλίας στο σπίτι κλπ.) δεν παρουσιάζονται αναλυτικά εδώ, αλλά θα αξιοποιηθούν στην πορεία ανάλυσης των αποτελεσμάτων, όπου κρίνεται απαραίτητο.

Είδαμε ότι το δείγμα μας αποτελείται από παιδιά 14-16 χρόνων κυρίως, τα περισσότερα από τα οποία προέρχονται από δημόσια σχολεία και ένας σημαντικός αριθμός από ιδιωτικά. Φοιτούσαν την άνοιξη του 2006, όταν πραγματοποιήθηκε η έρευνα, σε δύο κυρίως τάξεις (Α΄ Λυκείου και Γ΄ Γυμνασίου), ενώ ένας μικρός αριθμός προέρχεται από παιδιά της Β΄ Λυκείου. Κατοικούν στο μεγαλύτερο ποσοστό στις δύο μεγαλύτερες πόλεις, αλλά και σε μικρότερο ποσοστό σε επαρχιακές πόλεις και κωμοπόλεις. Αντιπροσωπεύονται όλες οι κατηγορίες Γυμνασίων και Λυκείων (Γενικό και Τεχνικό Λύκειο, Γυμνάσιο και Διαπολιτισμικά Σχολεία) και οι δύο τύποι των σχολείων, δημόσια και ιδιωτικά.

Επισημάναμε ήδη ότι το δείγμα μας δεν διαμορφώθηκε με αυστηρά κριτήρια στατιστικής αντιπροσωπευτικότητας, αλλά με άλλα κριτήρια που αναλύονται στο κεφάλαιο με τη μεθοδολογία. Ωστόσο, ο μεγάλος αριθμός των ερωτηματολογίων, σε συνδυασμό με την προσεχτική επιλογή των σχολείων, έτσι ώστε να αντιπροσωπεύονται οι σημαντικότερες γεωγραφικές και κοινωνικές μεταβλητές, μπορεί να οδηγήσει σε συμπεράσματα που είναι πολύ κοντά σε αντιπροσωπευτικές τάσεις στα ζητήματα που συζητούνται στο παρόν κείμενο.