Μεταφόρτωση ως PDF Εκτύπωση <^>

9. ΤΠΕ και σχολείο

1. Αξιοποίηση των ΤΠΕ στο σχολείο

Διδακτική αξιοποίηση των ΤΠΕ κατά τα προηγούμενα χρόνια

Με μια σειρά ερωτημάτων επιχειρήθηκε να διερευνηθεί η έκταση της αξιοποίησης των ΤΠΕ στη διδασκαλία των φιλολογικών μαθημάτων.

Το πρώτο ερώτημα ήταν το εξής:

Σε ποια από τα παρακάτω μαθήματα έχεις χρησιμοποιήσει (σε προηγούμενα χρόνια) τους υπολογιστές στο σχολείο; (σημείωσε με ένα √ τι ισχύει για σένα για καθεμιά από τις παρακάτω κατηγορίες)

Στον παρακάτω πίνακα (9.1.) αποτυπώνεται η συνολική εικόνα των απαντήσεων αυτών.

• Το μεγαλύτερο ποσοστό των τάξεων στις οποίες φοιτούσαν τα παιδιά τα προηγούμενα χρόνια δεν χρησιμοποίησε ποτέ τις ΤΠΕ στη διδασκαλία των φιλολογικών μαθημάτων. Την πρωτιά στον τομέα αυτόν κατέχει το μάθημα των αρχαίων ελληνικών με 81,7% και ακολουθεί η νεοελληνική λογοτεχνία σχεδόν στο ίδιο ποσοστό με το μάθημα της Ν.Ε. γλώσσας (63,71% και 63,1% αντίστοιχα).
• Τα πράγματα φαίνεται να είναι καλύτερα για το μάθημα της ιστορίας, όπου ένα 26,1% δηλώνει ότι αξιοποίησε σπάνια τις ΤΠΕ στη διδασκαλία του και ένα 26,2% συχνά. Τα αποτελέσματα αυτά δείχνουν ότι προφανώς η τεχνολογία αξιοποιείται στην Ιστορία ως εποπτικό μέσο, γιατί προς αυτή την κατεύθυνση προσφέρεται περισσότερο το συγκεκριμένο μάθημα.

Η σύγκριση μεταξύ ιδιωτικών και δημόσιων σχολείων μας δίνει μια ενδιαφέρουσα εικόνα, επίσης (βλ. επόμενο πίνακα, 9.2.). Από τον πίνακα αυτό προκύπτει ότι:

• Τα ιδιωτικά χρησιμοποίησαν εμφανώς σε μεγαλύτερη έκταση τις ΤΠΕ στη διδασκαλία των φιλολογικών μαθημάτων κατά τις προηγούμενες χρονιές.
• Εκεί που η διαφορά είναι όντως μεγάλη είναι στο μάθημα της Ιστορίας: μεγαλύτερο από το μισό ποσοστό των εκπαιδευτικών από τα ιδιωτικά σχολεία (52,7%) φαίνεται να γνωρίζει να αξιοποιεί συχνά τις ΤΠΕ στο μάθημα αυτό.
• Η μεγαλύτερη αμηχανία υπάρχει για το μάθημα των αρχαίων ελληνικών, στο οποίο δεν παρατηρείται διαφορά μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού σχολείου.

Διδακτική αξιοποίηση των ΤΠΕ κατά το τρέχον σχολικό έτος

Το επόμενο ερώτημα ήταν το εξής:

Σε ποια από τα παρακάτω μαθήματα χρησιμοποιήσατε εφέτος τους υπολογιστές στο σχολείο;

• Νεοελληνική γλώσσα
• Κείμενα νεοελληνικής λογοτεχνίας
• Αγγλικά
• Αρχαία ελληνικά
• Ιστορία
• Σε κανένα από αυτά

Οι απαντήσεις θα λέγαμε πως δεν διαφοροποιούνται αισθητά από αυτές του προηγούμενου ερωτήματος (βλ. επόμενο συγκεντρωτικό πίνακα, 9.3.).

• Τα ποσοστά χρήσης των ΤΠΕ στα φιλολογικά μαθήματα και στο μάθημα της αγγλικής είναι εξαιρετικά χαμηλά.
• Καλύτερα είναι και πάλι τα ποσοστά στο μάθημα της Ιστορίας, ενώ μετρημένες είναι οι προσπάθειες στο μάθημα των Αρχαίων Ελληνικών.

Ενδιαφέροντα αποτελέσματα δίνει και πάλι η σύγκριση μεταξύ σχολείων (βλ. επόμενο πίνακα).

• Τα ιδιωτικά σχολεία φαίνεται να αξιοποιούν σε μεγαλύτερα ποσοστά τις ΤΠΕ στη διδασκαλία των μαθημάτων.
• Σε κάποιες περιπτώσεις οι διαφορές είναι μεν σημαντικές στατιστικά (π.χ. νέα ελληνική γλώσσα με 88,6% για το δημόσιο και 82,9% για το ιδιωτικό), δεν είναι όμως εντυπωσιακές.
• Σε κάποιες περιπτώσεις, όπως στο μάθημα της Ν.Ε. λογοτεχνίας, των αγγλικών και της ιστορίας οι διαφορές είναι πολύ μεγάλες. Συγκεκριμένα, για τη ΝΕ λογοτεχνία το 8,9% των δημόσιων σχολείων έναντι του 27,1% των ιδιωτικών εμφανίζεται να αξιοποίησε τους Η/Υ στο συγκεκριμένο μάθημα. Στα Αγγλικά η διαφορά είναι ακόμη πιο εντυπωσιακή: το 12,9% των δημοσίων έναντι του 60,7% των ιδιωτικών χρησιμοποίησαν τους Η/Υ για τη διδασκαλία του μαθήματος. Και στο μάθημα της Ιστορίας η διαφορά είναι εντυπωσιακή με ποσοστά χρήσης 21,1% του δημόσιου σχολείου έναντι 60% του ιδιωτικού.
• Στην περίπτωση των Αρχαίων ελληνικών η διαφορά είναι μεν μικρή, αλλά αντίστροφη: οι ΤΠΕ χρησιμοποιούνται ελάχιστα στη διδασκαλία των Αρχαίων ελληνικών, γενικότερα, πιο πολύ όμως στα δημόσια σχολεία. Συγκεκριμένα, τα δημόσια σχολεία χρησιμοποιούν ΤΠΕ σε ποσοστό 5,5%, ενώ τα ιδιωτικά σε ποσοστό 2,2%.
• Το πιο εντυπωσιακό αποτέλεσμα, ωστόσο, προέρχεται από τον τελευταίο συγκριτικό πίνακα, όπου φαίνεται ότι στα δημόσια σχολεία είναι πολύ υψηλό το ποσοστό των εκπαιδευτικών που δεν χρησιμοποίησαν υπολογιστές κατά τη σχολική περίοδο 2005-2006 (74,2% του δημοσίου έναντι 34,8% του ιδιωτικού) σε κανένα μάθημα. Ας ληφθεί υπόψη ότι το ερωτηματολόγιο δόθηκε στο τέλος της σχολικής χρονιάς. Αντίθετα, φαίνεται να είναι αρκετά υψηλό των ποσοστό των εκπαιδευτικών - φιλολόγων από τα ιδιωτικά σχολεία που χρησιμοποίησαν σε κάποιο μάθημα τις ΤΠΕ.

Η ποιοτική ανάλυση επιβεβαιώνει τη διαπίστωση αυτή, όπως θα δούμε παρακάτω.

Αξιοποίηση των ΤΠΕ στο σπίτι για σχολική εργασία

Το επόμενο ερώτημα (βλ. πίνακας 9.4.) επιχειρούσε να αποτυπώσει το βαθμό της προτροπής των εκπαιδευτικών προς τους μαθητές τους να χρησιμοποιούν στις εργασίες τους τις ΤΠΕ. Το ερώτημα ήταν το εξής:

Σου ζήτησε κάποιος καθηγητής σου / κάποια καθηγήτριά σου (εφέτος) από το σχολείο να κάνεις εργασία στο σπίτι και να χρησιμοποιήσεις τον υπολογιστή;

1. Πολλές φορές
2. Λίγες φορές
3. Όχι, ποτέ

Ο πίνακας αυτός (βλ. 9.4.) φαίνεται πιο ενθαρρυντικός σε σχέση με τους προηγούμενους ως προς το ρόλο του σχολείου στην καλλιέργεια του ψηφιακού γραμματισμού των παιδιών. Από τα αποτελέσματα προκύπτει ότι ένα μικρό αλλά σημαντικό ποσοστό των παιδιών (22,2%) δηλώνει ότι κάποιος καθηγητής τους δίνει πολύ συχνά εργασίες, προτρέποντάς τους μαθητές του να αξιοποιήσουν τις ΤΠΕ. Ένα μεγαλύτερο ποσοστό το κάνει αυτό πιο σπάνια (47,3%) και, τέλος, ένα αρκετά σημαντικό ποσοστό δεν δίνει εργασίες που να κινούνται προς αυτή την κατεύθυνση (28,8%).

Στον επόμενο πίνακα (9.5) βλέπουμε ότι τα ιδιωτικά σχολεία ζητούν σε πολύ μεγαλύτερη έκταση από τους μαθητές να κάνουν εργασίες, αξιοποιώντας τις ΤΠΕ. Η διαφορά (στατιστικά σημαντική) είναι ιδιαίτερα εμφανής στο 'πολλές φορές' (50,1% στα ιδιωτικά έναντι 16,5 στα δημόσια) και στο ποτέ (8,2% μόνο στα ιδιωτικά έναντι 34% στα δημόσια σχολεία).

Παρότι αυτό ως διαπίστωση ισχύει, μια λεπτομερέστερη διασταύρωση των δεδομένων δείχνει ότι οι διαφορές είναι μεγάλες και μεταξύ των ιδιωτικών αλλά και δημόσιων σχολείων. Στον πίνακα που ακολουθεί (πίνακας 9.6.) παρουσιάζεται ενδεικτικός αριθμός σχολείων, όπου έχουμε αφαιρέσει για ευνόητους λόγους το όνομα του σχολείου, και βλέπουμε ότι υπάρχουν δημόσια σχολεία με εξαιρετικά υψηλές επιδόσεις στον τομέα αυτό (π.χ. δημόσιο Λύκειο 1, όπου μόνο στο 11,4% των παιδιών δεν έχει ανατεθεί εργασία που απαιτεί αξιοποίηση των ΤΠΕ και το 36,7% δηλώνει ότι αυτό συμβαίνει πολύ συχνά) αλλά και εξαιρετικά χαμηλές (βλ. π.χ. δημόσιο Γυμνάσιο 3). Αλλά και το αντίθετο: υπάρχουν περιπτώσεις ιδιωτικών σχολείων με ιδιαίτερα χαμηλές επιδόσεις (π.χ. ιδιωτικό Λύκειο 1).

Διαφωτιστικά στοιχεία για όλα τα ανωτέρω μας παρέχει και το ποιοτικό σκέλος της έρευνας. Από τις συνεντεύξεις φαίνεται ότι στα ιδιωτικά σχολεία θεωρείται δεδομένη η χρήση των ΤΠΕ στα σχολικά μαθήματα, κυρίως στην εκπόνηση και παρουσίαση εργασιών από τους μαθητές και στη συμμετοχή τους στις διαδικτυακές κοινότητες υπό την επίβλεψη των καθηγητών, αλλά και στη διδασκαλία, στις παραδόσεις μαθημάτων από τους καθηγητές. Εμφανής, επίσης, είναι η παρότρυνση των μαθητών από τους καθηγητές στη χρήση των ΤΠΕ. Τα στοιχεία δείχνουν ότι οι καθηγητές ξένων γλωσσών προηγούνται στην παρότρυνση αυτή. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι σε ένα από τα σχολεία, σύμφωνα με τις δηλώσεις των μαθητών, οι καθηγητές μαθαίνουν στους μαθητές πώς να χρησιμοποιούν τις μηχανές αναζήτησης στο διαδίκτυο, για να βρίσκουν πληροφορίες για τις σχολικές εργασίες τους.

Όπως φαίνεται, όλοι οι μαθητές στα ιδιωτικά σχολεία της έρευνας έχουν εκπονήσει εργασίες, ατομικές ή ομαδικές στο παρελθόν ή εκπονούν στο παρόν σε πολλά μαθήματα: Αγγλικά, Ιστορία, Φυσική, Χημεία, Τεχνολογία, Οικονομία, Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή. Μερικοί δηλώνουν ότι κάθε χρόνο κάνουν γύρω στις 4-5 σχολικές εργασίες.

Στα δημόσια σχολεία φαίνεται ότι είναι λιγότερες οι περιπτώσεις που οι καθηγητές αναθέτουν σχολικές εργασίες. Συνήθως μάλιστα δεν επιβάλλουν τη χρήση υπολογιστών, εκτός από λίγες περιπτώσεις που τους υποχρεώνουν για κάτι τέτοιο -αυτό συμβαίνει στη ΣΥΝ 62, για παράδειγμα, από καθηγητές των Θρησκευτικών και της Τεχνολογίας-, ενώ σε κάποιες άλλες περιπτώσεις απλώς παροτρύνουν στη χρήση υπολογιστών. Στη ΣΥΝ 75 ο καθηγητής της Ιστορίας, στην 37 η καθηγήτρια Νέων Ελληνικών, στην 23 οι καθηγητές θετικών μαθημάτων, στη 18 και στη 15 ο καθηγητής της Τεχνολογίας, ενώ στη 19 και την 20 αρκετοί καθηγητές. Στη ΣΥΝ 71 ο μαθητής λέει ότι οι καθηγητές τούς έχουν δώσει οδηγίες και ένα φυλλάδιο για να τους διευκολύνουν στη χρήση υπολογιστών, ώστε να μπορέσουν να φτιάξουν τις εργασίες που τους αναθέτουν. Σπάνια οι καθηγητές παραπέμπουν τους μαθητές στη χρήση των Η/Υ της βιβλιοθήκης του σχολείου (π.χ. ΣΥΝ 19).

Κάποιοι μαθητές δηλώνουν ότι σπάνια εκπονούν εργασίες, κάποιοι άλλοι ότι έχουν κάνει μερικές στο Γυμνάσιο, οι περισσότεροι όμως λένε ότι έχουν κάνει κάποια εργασία με τη χρήση των ΤΠΕ. Το μάθημα της Τεχνολογίας φαίνεται να προηγείται στην ανάθεση σχολικών εργασιών, ενώ ακολουθούν αναφορές για τα εξής μαθήματα: Ιστορία, Θρησκευτικά, Νέα Ελληνικά, Γλώσσα, Φυσική, Χημεία, Βιολογία, Μαθηματικά, Πολιτική Αγωγή, Αυτοματισμός Γραφείου, Γεωγραφία, Γερμανικά, Αγγλικά. Ας σημειωθεί ότι σε πολλές περιπτώσεις οι καθηγητές στο μάθημα της Πληροφορικής αναθέτουν εργασίες, για να εμπεδώσουν οι μαθητές τα διάφορα προγράμματα που διδάσκονται.

Οι αναφορές στην Ιστορία, στα Νέα Ελληνικά και στη Γλώσσα τουλάχιστον 3-4 φορές στην κάθε περίπτωση, στο σύνολο των συνεντεύξεων από τα δημόσια σχολεία, φανερώνει ότι οι καθηγητές στα φιλολογικά αρχίζουν να είναι τουλάχιστον θετικοί στη χρήση των ΤΠΕ. Εξάλλου δεν διαπιστώνονται αποκλίσεις στο θέμα αυτό μεταξύ των ειδικοτήτων με εξαίρεση το μάθημα της Τεχνολογίας, όπου γίνεται κατά κόρον χρήση των ΤΠΕ στα δημόσια σχολεία.

Η συνήθης διαδικασία που ακολουθούν οι μαθητές στην εκπόνηση των εργασιών είναι: αναζήτηση στο διαδίκτυο με αγαπημένες μηχανές αναζήτησης το Google και το Yahoo, αντιγραφή - επικόλληση αποσπασμάτων σε κείμενο του Word, ενσωμάτωση εικόνων τις περισσότερες φορές και εκτύπωση. Σε αρκετές περιπτώσεις οι μαθητές δηλώνουν ότι κάνουν παρουσίαση των εργασιών τους με το πρόγραμμα PowerPoint, π.χ. στις ΣΥΝ 2, 10, 12, 14, 21, 27, 60, 42, 62.

Από τις μελέτες περιπτώσεων δεν διαπιστώθηκε αξιοποίηση των ΤΠΕ ως μέσων πρακτικής γραμματισμού στα φιλολογικά μαθήματα, ούτε κατά το παρελθόν ούτε κατά το τρέχον σχολικό έτος. Κάποιες φορές βέβαια ζητήθηκε προαιρετικά από τους μαθητές να παρουσιάσουν τις εργασίες τους με Power Point (π.χ. ΜΠ 9) ή να συλλέξουν πληροφορίες από το διαδίκτυο (π.χ. ΜΠ 8, 14). Οι μαθητές ευκαιριακά παροτρύνονται και από καθηγητές άλλων ειδικοτήτων (π.χ. τεχνολογίας, βιολογίας) να αναζητήσουν πληροφορίες στο διαδίκτυο και να τις παρουσιάσουν στην τάξη (π.χ. ΜΠ 18, 20, 22).

Σε άλλες πάλι περιπτώσεις χρησιμοποιούν οι εκπαιδευτικοί τον υπολογιστή, για να δείξουν κάποια σελίδα στους μαθητές τους (π.χ. ΜΠ 6) ή κάποιο cd (π.χ. ΜΠ 22) ή για να κάνουν κάποια παρουσίαση (π.χ. ΜΠ 19). Ακόμη, διαπιστώθηκε ότι στα ιδιωτικά σχολεία (ΜΠ 1, 9), εκτός από το μάθημα της πληροφορικής, όλοι σχεδόν οι εκπαιδευτικοί αναθέτουν εργασίες στους μαθητές που απαιτούν αξιοποίηση του ηλεκτρονικού υπολογιστή, γεγονός που παρατηρείται και στα δημόσια σχολεία, αλλά όχι στον ίδιο βαθμό.

Συμπεράσματα για την ενότητα αυτή

Από την ενότητα αυτή προκύπτει ότι παρά τις ως τώρα προσπάθειες για παιδαγωγική αξιοποίηση των ΤΠΕ στα σχολεία της χώρας μας, τα αποτελέσματα είναι μάλλον φτωχά. Οι υπολογιστές χρησιμοποιούνται σε πολύ μικρό ποσοστό στη διδακτική διαδικασία όλων σχεδόν των φιλολογικών μαθημάτων. Ελάχιστα χρησιμοποιούνται στο μάθημα των Aρχαίων ελληνικών, ενώ πιο συχνά στο μάθημα της Ιστορίας.

Αντίθετα, οι εκπαιδευτικοί φαίνεται να ενισχύουν σε μεγαλύτερα ποσοστά την εκτός σχολείου αξιοποίηση των ΤΠΕ από τα παιδιά, κυρίως για τη διεκπεραίωση κατ' οίκον εργασιών.

Σε όλα σχεδόν τα ανωτέρω οι επιδόσεις των ιδιωτικών σχολείων, χωρίς να είναι εντυπωσιακές, είναι καλύτερες και πρωτίστως στο μάθημα των Αγγλικών και της Ιστορίας. Αν και αυτό ισχύει σε γενικές γραμμές, μια λεπτομερέστερη προσέγγιση δείχνει ότι υπάρχουν μεγάλες διαφορές και μεταξύ των δημόσιων και ιδιωτικών σχολείων, αφού υπάρχουν δημόσια σχολεία με καλύτερες επιδόσεις από κάποια ιδιωτικά.