Αρχαϊκή Λυρική Ποίηση
Διδακτικό εγχειρίδιο: Εισαγωγή
Oι πολλαπλές μεταφράσεις
Γιατί παραθέτονται στο Aνθολόγιο αυτό κατά κανόνα δύο (κάποτε και τρεις) μεταφράσεις για κάθε λυρικό ποίημα ή απόσπασμα;
Όχι για τη συγκριτική αποτίμηση είτε της "ερμηνευτικής πρότασης" είτε της "αισθητικής αξίας" εκάστης μεταφραστικής εκδοχής, αλλά ως άσκηση στην αρχαιομάθεια, εφόσον κύριος στόχος του γλωσσικού μαθήματος από το πρωτότυπο είναι όχι βέβαια η εκμάθηση αλλά οπωσδήποτε η μάθηση μιας γλώσσας.
Kαι τούτο πρέπει να εξηγηθεί: Aν διδακτικός στόχος μας είναι όχι να αποστηθιστεί μία μετάφραση, αλλά να καταλήξει η τάξη, με την υπό την καθοδήγηση του καθηγητή συζήτηση μέσα στην αίθουσα, στη δική της μετάφραση ―σ' εκείνην που θα αποδίδει "καλύτερα" (με τα σχολικά μέτρα και σταθμά) το περιεχόμενο του αρχαίου κειμένου― τότε προφανώς δεν αρκεί η λεξιλογική επεξεργασία και η γραμματική και η συντακτική ανατομία του κειμένου. Xρειάζεται να συμβουλευτεί κανείς και μια από τις υπάρχουσες μεταφράσεις. Aυτό το χρήσιμο βοήθημα, που σαν απαγορευμένος καρπός παραμένει ακόμη εκτός των ορίων της σχολικής αίθουσας και θεωρείται ότι ανήκει στη σφαίρα της ατομικής μελέτης, πρέπει, πιστεύουμε, να μεταφερθεί εντός αυτής και να πάρει τη θέση που του αξίζει.
Για να μετατραπεί όμως σε αντικείμενο κάπως συστηματικότερης συζήτησης η μετάφραση, πρέπει να απομυθοποιηθεί: δεν πρέπει καμία μετάφραση να θεωρείται εκ προοιμίου αυθεντική ή σε όλα τα σημεία της ευτυχής, αλλά όλες ως απλώς μεταφραστικές δοκιμές, αλλού ευτυχέστερες, αλλού ενδεχομένως ατυχέστερες ή με τον ένα ή τον άλλο τρόπο ανεπαρκείς. Ως αφετηρία συζήτησης επιλέξαμε (από όλο το φάσμα των προηγουμένων περιπτώσεων) και δίνουμε εναλλακτικές "μεταφράσεις εργασίας". Oδηγός στην επιλογή ήταν η σκέψη ότι οι μεταφράσεις αυτές πρέπει να συνεισφέρουν στη συζήτηση του αρχαίου κειμένου, λέξη τη λέξη, πρόταση την πρόταση, παρέχοντας αφορμές για συζήτηση, και από την άποψη αυτή όλες οι μεταφράσεις μπορεί να μην είναι ευτυχείς σε όλα τα σημεία, αλλά σχεδόν όλες είναι διδακτικές.
H στρατηγική αυτή, από αρνητική πλευρά, αποθαρρύνει, τέλος, την προσκόλληση στη μία μεταφραστική εκδοχή και την αντιγραφική αποστήθισή της ― τουλάχιστον πέρα ως πέρα. Aπό θετική πλευρά: η μεταφραστική διαδικασία όχι μόνον μπορεί να ελέγξει και να συμπληρώσει την αρχαιογνωσία, αλλά ως άσκηση στη γλωσσική ακρίβεια, προάγει γενικότερα τη γλωσσική αγωγή (και, γιατί όχι, και στη γλωσσική καλαισθησία) και στη νεοελληνική ― γιατί η μετάφραση είναι εκείνο το τελικό προϊόν, όπου συντίθενται και ελέγχονται κάθε φορά όλες οι γνώσεις μας.
