ΕΠΙΛΟΓΕΣ
Albert Debrunner
O Σχηματισμός των λέξεων στην Αρχαία Ελληνική
Ψευδοσύνθετα
§ 38. Όπως προαναφέρθηκε (§ 36), παράγωγες λέξεις μπορούν εξίσου να σχηματιστούν από σύνθετα, όπως και από απλές λέξεις: παρασύνθετα σύμφωνα με την αρχαία ορολογία. Π.χ. από το μονομάχος 'αυτός που μάχεται μόνος' παράγονται τα μονομαχ-εῖν (§ 189) και (§ 287) μονομαχ-ία. Φυσικά θα ήταν λάθος να πιστέψουμε πως κατά τη σύνθεση τα -μαχεῖν -μαχία προστίθενται κατευθείαν στο μονο-· βέβαια ήτανε πιθανό ο απλός ομιλητής να δημιουργήσει μια άμεση σχέση μεταξύ μάχεσθαι και -μαχεῖν, μάχη και -μαχία, και με αυτόν τον τρόπο να φτιάξει νέα σύνθετα με τα -μαχεῖν και -μαχία με αποκλεισμό του αρχικά ενδιάμεσου μέλους -μάχος. Ακόμη πιο παραπλανητική ήταν στην ακολουθία ὁδόν ποιεῖν - ὁδο-ποιός - ὁδο-ποιεῖν η παράκαμψη του ενδιάμεσου μέλους. Έτσι μπορούμε κατά πάσα πιθανότητα να εξηγήσουμε τα πληρο-φορεῖν 'ικανοποιώ πλήρως' (στον Κτησία και ύστερα ελληνιστικό) και πληρο-φορία 'πληρότητα' (Καιν. Διαθ.) για τα οποία πουθενά δεν παραδίδεται κάποιο *πληρο-φόρος. Πρβ. εὐδοκεῖν (§ 61) και καραδοκεῖν (§ 72 υποσημ.). Πάντως σε επιμέρους περιπτώσεις δεν μπορούμε να καταλήξουμε με σιγουριά αν το ενδιάμεσο μέλος πράγματι δεν υπήρχε ή μόνο συμπτωματικά απουσιάζει από τη γνωστή σε εμάς γραμματεία [22].
§ 39. Ένα άλλο είδος ψευδοσύνθεσης παρουσιάζει η λέξη κατάρα (από τον Αισχύλο και εξής): κατά το πρότυπο τιμᾶν : τιμή : προτιμᾶν : προτίμησις θα έπρεπε να περιμένουμε ἀρᾶσθαι 'προσεύχομαι' (Όμ.): ἀρά 'προσευχή' (Όμ.): κατ-αρᾶσθαι 'καταριέμαι' (Όμ.): κατ-άρασις (μόλις στους Εβδομήκοντα!)· αντί γι' αυτό από το καταρᾶσθαι σχηματίστηκε αναδρομικά η κατάρα· πρβ. § 25 γ).
22 Πρέπει να διακρίνουμε την παρασύνθεση από την αλλαγή γραμματικού είδους (§ 146 κεξξ.), όπου η παραγωγή δεν γίνεται από το σύνθετο, αλλά αυτό είναι που την καθιστά δυνατή.
