Και πάλι για την πρόταση

Ξεκινήσαμε το·κεφάλαιο αυτό λέγοντας ότι η βασική δομή της αρχιτεκτονικής της γλώσσας, της κάθε γλώσσας, είναι η πρόταση. Η γλωσσική επικοινωνία γίνεται με προτάσεις, δηλαδή με γλωσσικές κατασκευές που εκφράζουν μια ολοκληρωμένη σκέψη. Και εκφράζουν μια ολοκληρωμένη σκέψη γιατί συνδυάζουν έναν ειδικό όρο (το όνομα ή υποκείμενο) και έναν γενικό όρο (το κατηγόρημα).

Το παιδί φεύγει.
Το παιδί είναι καλό.
Ο Γιάννης είναι άνθρωπος.

Και αυτός ο συνδυασμός, η απόδοση στο ειδικό ενός γενικού χαρακτηριστικού, είναι που γεννά την ολοκληρωμένη σκέψη. Εδώ αξίζει να θυμηθούμε αυτό που λέγαμε στο πρώτο κεφάλαιο: ότι οι λέξεις της γλώσσας δεν αποτελούν αντιδράσεις στα ερεθίσματα της εμπειρίας (όπως γίνεται με το γάβγισμα του σκύλου ή την κραυγή του πόνου) αλλά περιγραφές της εμπειρίας, και μάλιστα γενικές. Αν ανοίξουμε ένα ερμηνευτικό λεξικό ή μια εγκυκλοπαίδεια θα δούμε ότι οι λέξεις της γλώσσας (το νόημά τους) περιγράφονται αναλυτικά (με προτάσεις) και γενικά: κότα είναι ένα είδος κατοικίδιου πτηνού που…, φεύγω είναι η διαδικασία με την οποία… Αυτή η γενικότητα είναι που κάνει τις λέξεις περιγραφές της εμπειρίας, του κόσμου στον οποίο ζούμε, και όχι αντίδραση σε ερέθισμα (όπως συμβαίνει στα ζώα). Όλες οι λέξεις, και αυτό φαίνεται πάλι στο πρώτο ερμηνευτικό λεξικό ή στην πρώτη εγκυκλοπαίδεια που θα ανοίξουμε, είναι «κρυφές» προτάσεις. Η πρόταση μοιάζει με το κρεμμύδι: πίσω από τη «φανερή» πρόταση υπάρχει η «κρυφή» πρόταση που κρύβει κάθε λέξη. Και δεν γίνεται αλλιώς. Η πρόταση είναι το «εργαλείο» με το οποίο κατακτιέται η γενικότητα του ειδικού, του συγκεκριμένου· και αυτό είναι το μεγάλο μυστικό της γλώσσας, αυτό που την κάνει κάτι το μοναδικό σε σχέση με οποιοδήποτε άλλο σύστημα επικοινωνίας στο ζωικό βασίλειο. Αυτή η γενικότητα του ειδικού είναι που κάνει τη γλώσσα περιγραφή και ανάλυση της εμπειρίας και όχι απλά αντίδραση στα ερεθίσματα που «εισπράττουμε» από αυτήν.