Το κυπριακό συλλαβάριο

Ένα παρόμοιο με τη γραμμική Β συλλαβικό σύστημα χρησιμοποιήθηκε και για την καταγραφή της ελληνικής γλώσσας στην Κύπρο, της κυπριακής διαλέκτου (θα μιλήσουμε για τις διαλέκτους της αρχαίας ελληνικής γλώσσας αργότερα). Τα πρώτα κείμενα αυτής της συλλαβικής γραφής της Κύπρου χρονολογούνται γύρω στο 800 π.Χ. Το σύστημα αυτό εξακολούθησε να χρησιμοποιείται ως τον 3ο αιώνα π.Χ. και για ένα διάστημα παράλληλα με την αλφαβητική γραφή. Μετά τον 3ο αιώνα π.Χ. επικρατεί ολοκληρωτικά η αλφαβητική γραφή.

Η ανακάλυψη ότι η κυπριακή συλλαβική γραφή καταγράφει την ελληνική γλώσσα έγινε από τον άγγλο George Smith στη δεκαετία 1870-1880. Σε αυτό βοήθησε το γεγονός ότι υπήρχαν επιγραφές που είχαν ταυτόχρονα το κείμενο στη συλλαβική γραφή, το ίδιο κείμενο στην ελληνική που χρησιμοποιεί το αλφάβητο και, τέλος, το ίδιο κείμενο στη φοινικική γραφή, τη γραφή δηλαδή που χρησιμοποιούσαν οι Φοίνικες (θα μιλήσουμε γι' αυτήν αργότερα), οι οποίοι κατοικούσαν σε αρκετές περιοχές της Κύπρου. Αυτή η συνύπαρξη είναι το «όνειρο» της κάθε αποκρυπτογράφησης, γιατί βοηθάει να συνδεθεί το άγνωστο με το γνωστό. Έτσι, άλλωστε, αποκρυπτογραφήθηκε η ιερογλυφική της Αιγύπτου, με βάση την περίφημη πινακίδα της Ροζέτας  , όπου συνυπήρχε το ιερογλυφικό κείμενο με κείμενα σε γνωστές γραφές και γλώσσες (μία από αυτές ήταν η ελληνική).

Το κυπριακό συλλαβικό σύστημα ({κυπριακό συλλαβάριο} image:eikona4_4.jpg, lezanta4_4.htm**, όπως λέγεται· βλ. εικ. 25) αποτελείται από πενήντα πέντε συλλαβογράμματα, σημεία δηλαδή τα οποία, όπως και στη γραμμική Β, αντιστοιχούν σε συλλαβές. Ας δούμε μερικές ομοιότητες και διαφορές του κυπριακού συλλαβαρίου με τη γραμμική Β. Όπως και στη γραμμική Β, το συλλαβόγραμμα pa που δηλώνει τη συλλαβή [pa] δεν αντιστοιχεί μόνο σε αυτή την ακολουθία ήχων αλλά και στις ακολουθίες [ba] ( = βα· θυμηθείτε τί λέγαμε για την προφορά του β στα αρχαία ελληνικά) και [pha] (= φα). Έτσι η λέξη βασιλεύς γράφεται pa-si-re-u-se, με τον ίδιο τρόπο (όσον αφορά την πρώτη συλλαβή) όπως και η λέξη pa-i-te-se = παῖδες. Όπως δείχνει η τελευταία λέξη, το δ της λέξης παῖδες(το δ προφερόταν ως [d] στα αρχαία ελληνικά) γράφεται με t(te), με τον ίδιο τρόπο δηλαδή που δηλώνεται το άηχο οδοντικό [t]. Δεν διακρίνει δηλαδή το σύστημα, αντίθετα με τη γραμμική Β, το άηχο οδοντικό τ από το ηχηρό οδοντικό δ (= [d]).

Το ίδιο ισχύει, όπως στη γραμμική Β, και για τους φθόγγους κ, γ (= [g]), χ (= [kh]): ka-si-ke-ne-ta = κασιγνήτα 'αδελφή, ma-ka = μάχη. Όπως βλέπετε, το k δηλώνει τόσο το κ [k] όσο και το γ [g] και το χ [kh]. Η λέξη pa-si-re-u-se = βασιλεύς δείχνει μια διαφορά της κυπριακής συλλαβικής γραφής από τη μυκηναϊκή, τη γραμμική Β. Ενώ στη γραμμική Β δεν δηλώνονται τα τελικά σύμφωνα (tu-ka-te = θυγάτηρ), στο κυπριακό σύστημα τα τελικά σύμφωνα δηλώνονται με την «κατασκευή» μιας συλλαβής που αποτελείται από το τελικό σύμφωνο και το «νεκρό» φωνήεν e: pa-si-re-u-se, te-me-no-se = τέμενος. Δείτε μια τελευταία διαφορά. Η λέξη σπέρμα στη γραμμική Β αποδίδεται ως pe-ma. Δεν δηλώνεται ούτε το σ ούτε το ρ. Στο κυπριακό σύστημα η απόδοση είναι πληρέστερη. Τα σύμφωνα σ και ρ δηλώνονται αφού διαχωριστούν τα συμφωνικά συμπλέγματα σπ, ρμ: se-pe-re-ma,  .

Εικ. 3: Η διάσημη στήλη της Ροζέτας γραμμένη σε τρεις γλώσσες: ιερογλυφική, δημοτική αιγυπτιακή και ελληνική