Η αιολική ομάδα

Μένει τώρα να μιλήσουμε για την τρίτη ομάδα διαλέκτων: την αιολική. Η ομάδα αυτή αποτελούνταν, όπως έχουμε ήδη πει, από τη θεσσαλική (με τις τοπικές παραλλαγές της), τη βοιωτική και τη λεσβιακή   (που μιλιόταν στη Λέσβο και σε μια μικρή ζώνη στη βορειοδυτική ακτή της Μικράς Ασίας) (αιολικές διάλεκτοι  ). Η ομάδα αυτή γεννήθηκε πιθανότατα στη Θεσσαλία για να διασπαστεί, με τις μετακινήσεις των ομιλητών της, στις τρεις ξεχωριστές ποικιλίες της. Τα κοινά χαρακτηριστικά αυτών των τριών ποικιλιών (θεσσαλικής, βοιωτικής, λεσβιακής) είναι: η εξέλιξη των χειλοϋπερωικών συμφώνων, για τα οποία μιλήσαμε λίγο πριν, σε χειλικούς φθόγγους και όχι σε οδοντικούς. Έτσι, εκεί που η διάλεκτος της Αθήνας, αλλά και άλλες διάλεκτοι, έχουν τη λέξη τέταρτος, η θεσσαλική έχει πέτροτος, η βοιωτική πέτρατος, η θεσσαλική πέτταρα 'τέσσερα'. Στις λέξεις στρατηγός, μαλθακός της αττικής διαλέκτου αντιστοιχούν, στην αιολική ομάδα, οι τύποι στρόταγος, μόλθακος. Οι λέξεις αυτές δείχνουν και μια άλλη διαφορά: τη θέση του τόνου. Όπως θα προσέξατε, ο τόνος πάει πιο «πίσω» - είναι υποχωρητικός. Μια άλλη διαφορά αφορά τη μορφή της δοτικής. Εκεί που η αττική διάλεκτος έχει τη δοτική χρήμασι (του ουσιαστικού χρῆμα) οι αιολικές διάλεκτοι εμφανίζουν τη μορφή χρημάτεσσι. Επίσης, ενώ στις άλλες διαλέκτους το όνομα του πατέρα μπαίνει στη γενική, π.χ. Νίκων Σωστράτους, στις αιολικές διαλέκτους σχηματίζεται ένα επίθετο σε -ιος: Νίκων Σωστράτιος.

Οι τρεις ποικιλίες της αιολικής έχουν αρκετές διαφορές μεταξύ τους αλλά δεν χρειάζεται να μπούμε σε πολλές λεπτομέρειες. Αρκεί να αναφέρουμε δύο. Θυμάστε που λέγαμε ότι η ανατολική και η δυτική ομάδα διαλέκτων διαχωρίζονται από το ότι η δεύτερη έχει -τι εκεί που η πρώτη έχει -σι: δίδωσι/δίδωτι 'δίνει'. Στην αιολική ομάδα, η θεσσαλική και η βοιωτική έχουν τι: π.χ. (ϝ)ίκατι 'είκοσι'· η λεσβιακή όμως παρουσιάζει -σι: εἲκοσι. Αυτό δεν είναι παράξενο: η βοιωτική και η θεσσαλική γειτονεύουν γεωγραφικά με τις δυτικές διαλέκτους, ενώ η λεσβιακή γειτονεύει με τις διαλέκτους τις μικρασιατικής Ιωνίας, τις ιωνικές διαλέκτους. Έτσι, η βοιωτική και η θεσσαλική «αλληθωρίζουν» προς τις δυτικές διαλέκτους, ενώ η λεσβιακή προς τις ανατολικές διαλέκτους (ερώτηση  ). Η θεσσαλική και η βοιωτική χρησιμοποιούν ως υποθετικό μόριο τόσο το κα (μιλήσαμε γι' αυτό πιο πριν) όσο και το κε, ενώ η λεσβιακή χρησιμοποιεί μόνο το κε. Κι εδώ πάλι βλέπετε τη θεσσαλική και τη βοιωτική να «αλληθωρίζουν» προς τις γειτονικές δυτικές διαλέκτους που χαρακτηρίζονται από τη χρήση του κα (σε αντίθεση με το εἰ 'εάν' των ανατολικών διαλέκτων, διάγραμμα  ).