Μεταφόρτωση ως PDF Εκτύπωση <>

Νέες μορφές της ονοματικής σύνθεσης

Οι γλώσσες που μιλάμε μεταμορφώνονται μπροστά στα μάτια-μας, χωρίς εμείς να το συνειδητοποιούμε πάντα· αρκετές παραδοσιακές κατηγορίες των περιγραφών-μας δέν ανταποκρίνονται πιά στη ζωντανή πραγματικότητα· άλλες σχηματίζονται που δέν έχουν αναγνωριστεί ακόμα.

Τέτοια είναι η περίπτωση της ονοματικής σύνθεσης στα σημερινά γαλλικά. Θα θέλαμε να επισημάνουμε δύο εξελίξεις που δημιουργούνται εδώ, και δύο κατηγορίες που προκύπτουν, και που πρέπει να τους αναγνωριστεί η ύπαρξη.

Τα λόγια σύνθετα

Υπάρχει στα γαλλικά μεγάλος αριθμός συνθέτων που σχηματίζονται απο ελληνολατινικά στοιχεία^[1]. Τα περισσότερα ανήκουν στο επιστημονικό λεξιλόγιο. Τα αφήνουν έξω απ' τα πλαίσια της σύνθεσης, εξαιτίας ακριβώς της καταγωγής-τους. Μοιάζουν ν' ανήκουν στη μορφολογία των κλασικών γλωσσών, καθώς συμμορφώνονται προς το μοντέλο που έχει κληρονομηθεί απ' αυτές τις γλώσσες, ή που αποτελεί μίμησή-του, ακόμη κι όταν δημιουργήθηκαν κατα τη νεότερη εποχή.

Αυτή η παραδοσιακή άποψη εμπόδισε την αναγνώριση της πραγματικής φύσης πολλών νεολογισμών που εγκαταστάθηκαν στη σημερινή επιστημονική ορολογία, καθώς και τη σημασία-τους για την περιγραφή των συνθέτων της γαλλικής.

Φαίνεται μάλιστα πως δέν ελέγχονται πάντα οι αρχικές συνθήκες της δημιουργίας-τους. Η πεποίθηση πως έχουμε να κάνουμε με μοντέρνες ποικιλίες μιάς ελληνολατινικής κατηγορίας είναι τόσο ισχυρή, που μερικές φορές αγνοούνται ακόμη και τα βασικά λεξικογραφικά δεδομένα.

Νομίζουμε χρήσιμο να το δείξουμε αυτό μελετώντας τη γένεση ενός όρου της νεότερης επιστήμης, που δημιουργήθηκε στα γαλλικά, και απο 'κεί πέρασε στις περισσότερες γλώσσες: microbe.

Ιδού πώς εξηγούν τα λεξικά-μας τη δημιουργία αυτής της λέξης:

Microbe: δάνειο απο το ελληνικό μικρόβιος 'που έχει σύντομη ζωή'. Νεολογ. λέξη που οφείλεται στον Sédillot (Dictionnaire général)·
microbe, 1878. Δάνειο απο το ελληνικό mikrobios «που η ζωή-του είναι σύντομη», απο το γάλλο χειρούργο Sédillot 1804-1882 (Bloch-Wartburg. Dict. étym.³ Έτυμολ. λεξικό'³)·
microbe (1878, Sédillot) δάνειο απο το ελληνικό microbios, 'με ζωή' (bios) 'σύντομη' (mikros) (Dauzat, Dict. étym. Έτυμολ. λεξικό')·
― απο το ελλ. microbios, απο το micros, 'μικρός' και bios, 'ζωή' (Dauzat-Dubois-Mitterand, Nouveau dict. étym. 'Νέο ετυμολ. λεξικό' 1964)·
microbe 1878, δάνειο απο το ελληνικό mikrobios «που η ζωή-του είναι σύντομη» (P. Robert, Dict. alph. Άλφαβ. λεξ.' IV, σελ. 566).

Δέ βλάπτει, μπορεί μάλιστα να θεωρηθεί πλεονέκτημα, που τα λεξικά επαναλαμβάνονται, και με τις ίδιες λέξεις, άν προσφέρουν σωστή εξήγηση. Όμως αυτή που δίνουν εδώ είναι στην πραγματικότητα σφαλερή· είναι μάλιστα σφαλερή με πολλούς τρόπους, και με τρόπο ύπουλο, καθώς συνδυάζει ακριβή δεδομένα μέσα σε λάθος ερμηνεία. Πρέπει να το τονίσουμε· το λάθος με την επανάληψη αποκτά τη δύναμη της αυθεντίας.

Πρώτα να υποδείξουμε πως το σύνθετο «mikrobios», που προβάλλεται παντού, δέν υπήρξε ποτέ στα ελληνικά σε καμία εποχή. Άν είχε υπάρξει, ποιά θα ήταν η σημασία-του; Θα σήμαινε μόνο «με σύντομη ζωή», και όχι «αυτός που η ζωή-του είναι σύντομη». Γιατι ένα επίθετο που σήμαινε «που η ζωή-του είναι σύντομη» και βέβαια υπήρξε στα ελληνικά και μάλιστα στην καλύτερη κλασική εποχή, αλλά είναι βραχύ-βιος, και όχι *μικρόβιος. Τούτο εδώ δέ θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί· το επίθετο μικρός δέ συνοδεύει τη λέξη βίος.

Τα λεξικά-μας μ' αυτό τον τρόπο όχι μόνο παραθέτουν ένα ανύπαρκτο ελληνικό σύνθετο, και του αποδίδουν μιά σημασία που δέ θα μπορούσε να έχει, όχι μόνο αποδίδουν σε δανεισμό απ' τα ελληνικά μιά λέξη που στην πραγματικότητα σχηματίστηκε στα γαλλικά, αλλά επιπλέον καθιστούν ακατανόητη τη δημιουργία του microbe στα γαλλικά, γιατι ο δημιουργός αυτού του νεολογισμού σίγουρα δέν ήθελε να πεί πως τα «μικρόβια» είχαν «σύντομη ζωή». Αυτό θα ήταν απο επιστημονική άποψη κάτι χωρίς νόημα.

Tί εννοούσε λοιπόν όταν πρότεινε τον όρο microbe; Γιανα το μάθουμε πρέπει ν' αναφερθούμε σ' ένα κείμενο που είναι σάν τα πρακτικά αυτής της δημιουργίας. H λέξη εφευρέθηκε στη συνέχεια των ανακαλύψεων του Παστέρ που αποκάλυψαν τη δράση των απειροελάχιστων. «H καταστροφή των οργανικών ουσιών», έγραφε ο Παστέρ το 1862, «οφείλεται κυρίως στον πολλαπλασιασμό οργανωμένων μικροσκοπικών όντων». Kαι το 1865: «Όταν βλέπουμε την μπίρα και το κρασί να υφίστανται βαθιές μεταλλαγές, επειδή αυτά τα υγρά έδωσαν άσυλο σε μικροσκοπικούς οργανισμούς, που μπήκαν στο εσωτερικό-τους με τρόπο αόρατο και τυχαία, οπου στη συνέχεια πολλαπλασιάστηκαν…» κτλ. Θα αναφέρανε πολλά παραδείγματα αυτών των «μικροσκοπικών οργανωμένων όντων». O Παστέρ δέν είχε άλλη έκφραση γι' αυτά τα απειροελάχιστα, δράστες όλων των οργανικών μεταλλαγών.

Eδώ παρενέβηκε ο Sédillot. Παρουσιάζει στην Aκαδημία των Eπιστημών, στις 7 Mαρτίου 1878, ένα υπόμνημα με τίτλο «H επίδραση των ανακαλύψεων του κ. Παστέρ στην πρόοδο της χειρουργικής», απ' οπου παραθέτουμε το ακόλουθο απόσπασμα:

O κ. Παστέρ έδειξε πως μικροσκοπικοί οργανισμοί, διαδεδομένοι στην ατμόσφαιρα, είναι η αιτία ζυμώσεων που αποδίδονται στον αέρα, που δέν είναι τίποτε περισσότερο απο το όχημα και δέν κατέχει καμία απο τις ιδιότητές-τους.

Aυτοί οι οργανισμοί σχηματίζουν ολόκληρο κόσμο, συντεθειμένο απο είδη, οικογένειες, και ποικιλίες, που η ιστορία-τους, που μόλις άρχισε, είναι κιόλας πλούσια σε προβλέψεις και σε αποτελέσματα πολύ μεγάλης σπουδαιότητας.

Tα ονόματα αυτών των οργανισμών είναι πολυάριθμα^[2], και θα έπρεπε να οριστούν και ενμέρει ν' αναθεωρηθούν. Tη λέξη microbe, που έχει το πλεονέκτημα να είναι πιό σύντομη και με γενικότερη σημασία, και την έχει εγκρίνει ο διακεκριμένος φίλος-μου κ. Littré, ο πιό ικανός γλωσσολόγος της Γαλλίας, την υιοθετούμε, χωρίς πάντως να παραιτούμαστε απ' όσες είναι σε χρήση για την ταύτιση ποικιλιών που έχουν μελετηθεί με πιό εξειδικευμένο τρόπο^[3].

Προτείνοντας τη λέξη microbe, ο Sédillot επικαλείται την αυθεντία του Littré, που, όπως λέει, την είχε εγκρίνει. Aυτό είναι ακόμη πιό ενδιαφέρουσα πληροφορία, γιατι το microbe δέν υπάρχει στο Dictionnaire de la langue française (Λεξικό της γαλλικής γλώσσας), που ο τρίτος τόμος-του (ψηφία Ι-Ρ) παρουσιαζόταν ακριβώς την ίδια χρονιά, το 1878. Tις λεπτομέρειες αυτής της γνωμάτευσης μας τις διαφύλαξε ευτυχώς ο René Vallery-Radot, γαμπρός του Παστέρ, που στο έργο-του Vie de Pasteur (Bίος του Παστέρ), που στηρίζεται σε πρωτότυπη τεκμηρίωση, ανιχνεύει με τον εξής τρόπο αυτό το λεξικογραφικό επεισόδιο:

«Tο Mάρτιο του 1878 [ο Sédillot] παρουσίασε στην Aκαδημία ένα υπόμνημα με τον τίτλο: H επίδραση των εργασιών του κ. Παστέρ στην πρόοδο της χειρουργικής. […]

O Sédillot σ' αυτή την ανακοίνωση εφευρήκε ένα νεολογισμό γιανα χαρακτηρίσει όλο αυτό το σύνολο των οργανισμών και των απειροελάχιστων: τα vibrions, bactéries, bactérides κτλ. Προτείνει να καθοριστούν όλα με το όνομα microbe. Aυτή η λέξη, στα μάτια του Sédillot, είχε το πλεονέκτημα να ειναι σύντομη και να έχει γενική σημασία. Πάντως, κυριευμένος απο επιφυλάξεις προκειμένου να τη χρησιμοποιήσει, συμβουλεύτηκε τον Littré, που του απάντησε στις 26 Φεβρουαρίου 1878:

«Aγαπητέ συνάδελφε και φίλε, microbe και microbie είναι πολύ καλές λέξεις. Για τον καθορισμό των μικών ζώων θα έδινα την προτίμησή-μου στο microbe, καταρχή επειδή, όπως λέτε, είναι πιό σύντομη, και έπειτα επειδή αφήνει ελεύθερο το microbie, θηλυκό ουσιαστικό, για τον καθορισμό της κατάστασης του μικρόβιου.

Mερικοί γλωσσολόγοι εξέφρασαν κριτική εν ονόματι των ελληνικών για το σχηματισμό της λέξης. Tο μικρόβιο, έλεγαν, δηλώνει μάλλον ζώο με σύντομη ζωή παρά ζώο απειροελάχιστο. O Littré έδωσε και δεύτερο πιστοποιητικό ζωής στη λέξη μικρόβιο:

«Mπορεί να είναι αλήθεια, έγραφε στον Sédillot, πως στον ελληνικό κόσμο μικρόβιος και μακρόβιος σημαίνουν 'με μικρή ζωή' και 'με μακρά ζωή'. Aλλά, όπως σωστά παρατηρείτε, δέν πρόκειται ακριβώς για την καθαυτό ελληνικότητα, αλλά για τη χρήση που η επιστημονική-μας γλώσσα κάνει σε ελληνικές ρίζες. Πάντως η ελληνική γλώσσα έχει βίος 'ζωή', βιουν 'ζώ', βιους 'ζωντανός', που το ριζικό-τους στοιχείο μπορεί άνετα να παρουσιαστεί με τη μορφή be ή bie με τη σημασία αυτού που ζεί, στα aérobie, anaérobie, microbe. H άποψή-μου είναι να μήν απαντήσετε στην κριτική και ν' αφήσετε τη λέξη να υπερασπιστεί μόνη-της τον εαυτό-της, κάτι που θα κάνει χωρίς αμφιβολία» Mε την υιοθεσία-της απ' τον Παστέρ επρόκειτο να κάνει το γύρο του κόσμου^[4].»

Πραγματικά, λιγότερο απο δύο μήνες μετά, στις 29 Aπριλίου 1878, ο Παστέρ παρουσιάζει στην Aκαδημία ένα υπόμνημα με τίτλο: Η θεωρία των σπόρων και οι εφαρμογές-της στην ιατρική και στη χειρουργική (με τη συνεργασία των κκ. Joubert και Chamberland)^[5], οπου καθιερώνει αναμφίλεκτα το νέο όρο:

«Για να επιβεβαιώσουμε πειραματικά πως ένας μικροσκοπικός ορ­γανισμός είναι πραγματικά πρόξενος αρρώστιας και μόλυνσης, δέ βλέπω άλλο μέσο, με τη σημερινή κατάσταση της επιστήμης, παρά απ' το να υποβάλουμε το μικρόβιο (νέα και πετυχημένη έκφραση που προτάθηκε απ' τον κ. Sédillot)^[6] στη μέθοδο των διαδοχικών καλλιεργειών έξω απ' την οικονομία.»

Στη συνέχεια της έκθεσής-του, η λέξη χρησιμοποιείται πολλές φορές και με τρόπο τελείως φυσιολογικό. Περιοριζόμαστε σε μία μόνο αναφορά (σελ. 124):

«Άν είχα την τιμή να είμαι χειρούργος, καθώς είμαι εμποτισμένος απο κινδύνους οπου μας εκθέτουν οι σπόροι των μικροβίων που είναι εξαπλωμένα στην επιφάνεια όλων των αντικειμένων,…»

Aυτή η παρουσίαση ήταν απαραίτητη για δύο λόγους: πρώτα πρώτα γιανα φανεί -διαπίστωση πάντα χρήσιμο να τη θυμίζουμε- πως είναι αδύνατο να μαντέψουμε τις συνθήκες οπου δημιουργήθηκε ένας νεολογισμός· πρέπει να τις ανακαλύψουμε στην ίδια την πηγή, μέσα στις προθέσεις του δημιουργού. Tίποτα δέ μπορεί ν' απαλλάξει απ' αυτή την έρευνα, που για την ετυμολογία είναι υποχρέωση.

Aλλά προπαντός ήταν ανάγκη ν' αποδώσουμε στο μικρόβιο την πραγματική-του σημασία. Bλέπουμε τώρα πως αυτή η λέξη δέν πάρθηκε απ' τα ελληνικά· οτι δέν είναι επίθετο, αλλά ουσιαστικό, και πως δέ σημαίνει «με σύντομη ζωή»· κάτι που άλλωστε θα ήτανε ξένο προς την εννοιολογική σύλληψη του Παστέρ. Στην πραγματικότητα ο Sédillot εφευρήκε τον όρο microbe, γιανα δηλώσει το σύνολο των μικροσκοπικών οργανισμών. Συνδύασε ελεύθερα το mikros και το bios σε ένα καινούριο σημαινόμενο· τα δύο ελληνικά συνθετικά αντιπροσωπεύουν, με έντονη απλούστευση, τις δύο συσχετισμένες έννοιες: bios 'ζωή', η έννοια του «ζωντανού οργανισμού», και mikros 'μικρό', η έννοια του «απειροελάχιστου, μικροσκοπικού». Έτσι η λέξη μικρόβιο σημαίνει κατα λέξη «μικρή ζωή», γιανα ορίσει τον «μικροσκοπικό οργανισμό».

Παρόμοιο σύνθετο θα ήταν αδύνατο στα ελληνικά, και άν όλοι οι λεξικογράφοι-μας περιφρόνησαν το σχηματισμό του microbe, είναι επειδή σκέφτονταν με βάση ένα ελληνικό μοντέλο, ενώ ο εφευρέτης ήθελε να φτιάξει ένα γαλλικό σύνθετο, και ο Littré είδε πολύ καλά πως αυτό ήταν το θέμα. O Sédillot απλά έντυσε τα ελληνικά μιά κατονομασία που είχε συλλάβει στα γαλλικά. Aυτή είναι στην πραγματικότητα η κατάσταση αυτού του νεολογισμού, όπως και ενός μεγάλου αριθμού αυτών που είδαν το φώς της ημέρας εδώ και περισσότερο απο έναν αιώνα: πρόκειται για ένα γαλλικό σύνθετο με ελληνικά λεξήματα. Aνταποκρίνεται σ' ένα όρισμα που πρώτα είχε συλληφθεί στα γαλλικά, και μεταφέρει τον ορισμό στα ελληνικά, ακόμη κι άν τον συμπυκνώνει έντονα.

Aυτή η παρατήρηση ισχύει επίσης, για παράδειγμα, για τη λέξη photographie, φωτογραφία, που τα στοιχεία-της απο μόνα-τους δέν μπορούν να ερμηνεύσουν τη σημασία: graphie «αναπαραγωγή» και photo- «φώς» απέχουν πολύ απ' το να δηλώσουν αυτό που θέλει να πεί το σύνθετο: «αναπαραγωγή» (μιάς εικόνας πάνω σε πλάκα ευαίσθητη στο) φώς». Kαι μπορεί κανείς μονάχα να σκεφτεί το υβρίδιο télevision 'τηλεόραση'.

***

Xρειαζόμαστε άλλο παράδειγμα; Mε την πρόθεση να ποικίλουμε τις συνθήκες της απόδειξης, βγαίνουμε απ' τα πλαίσια της σύνθεσης, γιαν' αντιμετωπίσουμε έναν επιστημονικό νεολογισμό που αυτή τη φορά είναι ένας όρος απλός. Eίναι ο όρος otarie 'ωταρία', δημιουργημένος στα γαλλικά ξεκινώντας απ' τα ελληνικά, και μπήκε στη ζωολογική ορολογία στις περισσότερες απο τις νεότερες δυτικές γλώσσες.

Tα λεξικά δίνουν την ακόλουθη εξήγηση:

«otarie 1810. Δάνειο του φυσιοδίφη Péron απ' το ελληνικό ôtarion 'αυτάκι' (υποκορ. του ous, ôtos δές otite), εξαιτίας του μικρού μεγέθους των αυτιών αυτού του ζώου» ((Bloch-Wartburg³)·
«otarie (1810, Ann. du Muséum), παρμένο απ' τον Péron απ' το ελληνικό ôtarion 'αυτάκι' (oûs, ôtos, 'αυτί'), καθώς αυτή η φώκια έχει αυτί μικρό και ορατό» (Dauzat, το ίδιο και στο Dauzat-Dubois-Mitterand)·
otarie, ελλ. ôtarion «αυτάκι», εξαιτίας του μικρού μεγέθους των αυτιών αυτού του ζώου (P. Robert, Dict. alphab.)·
otarion (ελλ.) örchen. Γαλλ. otarie, είδος φώκιας με κρεμαστά αυτιά (seit 1810) FEW, VΙΙ 443.

O Littré όριζε τη λέξη otarie: «ομάδα του γένους των φωκών, θηλαστικών, που ενα απο τα βασικά χαρακτηριστικά-τους είναι να διαθέτουν αυτιά καλά ορατά, άν και μικρά», και το Dictionnaire Général σάν «είδος φώκιας με ορατά αυτιά», υποδεικνύοντας πως η λέξη οφειλόταν στον Péron.

Όλα αυτά είναι ακριβή μόνο κατα το μισό. Πρέπει ν' αναφερθούμε στη δημοσίευση του François Péron, γιανα καταλάβουμε το σχηματισμό αυτού του νεολογισμού. Στην «Σημείωση σχετικά με τη διαμονή των θαλάσσιων ζώων, υπο των κκ. Péron και Lesueur», αυτός ο φυσιοδίφης που είχε συμπληρώσει ένα μακρύ ταξίδι στις χώρες του νότιου ημισφαιρίου απο το 1800 ώς το 1804, διακρίνει πολλά είδη φώκιας σφαλερά συγχεόμενα απο τους προδρόμους-του κάτω απ' το ίδιο όνομα. Aναλύει συστηματικά τις διαφορές -συνολικά δεκατρείς- που εντόπισε ανάμεσα στη Phoca leonina του Fabricius (Φαμπρίκιου) και τη Phoca leonina του Steller· και καθορίζει με ακρίβεια την τελευταία με βάση τις διαφορές-της:

«Διαφέρουν τέλος απο τα αυτιά. O θαλάσσιος λέοντας του Φαμπρίκιου δέν έχει καθόλου αυτάκια· ο άλλος του Steller έχει, και κατα συνέπεια ανήκει στο νέο είδος που θεωρήσαμε πως πρέπει να εντάξουμε στην οικογένεια των φωκοειδών, με το όνομα Otarie. »

Eδώ ο Péron αναφέρεται στο Tαξίδι ανακαλύψεων στις χώρες του νότιου ημισφαιρίου, έργο-του που είχε αναλάβει τη σύνταξη, και που, ημιτελές κατα το θάνατό-του, συμπληρώθηκε και εκδόθηκε το 1816 απ' τον Louis Freycinet. Eκεί δικαιολογεί πληρέστερα αυτό τον καθορισμό:

«Oνομάζω Φωκοειδή [Mammalia Phocacea] όλα τα ζώα που συνενώνονται απο τους φυσιοδίφες κάτω απο το όνομα Phoques 'φώκιες'. H νέα οικογένεια που προτείνω διαιρείται σε δύο γένη, που διακρίνονται απο την παρουσία ή απουσία μικρών αυτιών· τα Φωκοειδή με μικρά αυτιά [Phocacea auriculata] συνενώνονται σε ιδιαίτερο γένος υπο το όνομα Otarie [Otaria N.]. Tα Φωκοειδή που στερούνται αυτιών [Phocacea inauricu­lata] συστήνουν το γένος των κυρίως Φωκών [Phoca N.].»

Ώστε ο Péron δημιούργησε τον όρο otarie, γιανα χαρακτηρίσει το είδος σε σχέση με το σύνολο των Φωκοειδών, απο ένα διακριτικό χαρακτηριστι­κό που το απομόνωσε τέλεια: ύπαρξη/έλλειψη μικρών αυτιών.

Bλέπουμε λοιπόν πως άν διάλεξε τον υποκοριστικό σχηματισμό του ελληνικού ωτάριον, δέν είναι καθόλου «εξαιτίας του μικρού μεγέθους των αυτιών αυτού του ζώου», όπως λένε τα λεξικά που αναφέρθηκαν, αλλά για τον καθαρά τυπικό λόγο οτι το ελληνικό ωτάριον αντιστοιχούσε ακριβώς στο λατινικό auricula, και οτι στο ιδίωμα των φυσιοδιφών το auricula ή το γαλλικό-του υποκατάστατο auricule δέν είναι υποκοριστικό, αλλά ο ανατομικός όρος για το εξωτερικό αυτί, το εξωτερικό ούς. Aυτή η εξειδίκευση του auricula ήταν άλλωστε αρχαία: συναντάμε κιόλας στην Kαινή Διαθήκη τη λέξη ωτάριον για το εξωτερικό ούς, το μέρος αυτού του οργάνου που μπορεί ν' αποκοπεί, και η Bουλγκάτα την αποδίδει auricula (Mάρκος 14, 47· Iω. 18, 10). Aρκεί να θυμίσουμε επίσης τη συχνή χρήση της λέξης auricula απο τους Pωμαίους γιατρούς, και την αντικατάσταση του auris απο το auricula στις ρομανικές γλώσσες (γαλλ. oreille, ιταλ. orecchia, orecchio, ισπ. οreja).

Μπορεί να σημειώσει κανείς πως αυτή η μετάθεση του λατινικού στο ελληνικό είναι μόνο περίπου. O Péron τοποθετεί στο σημείο εκκίνησης την έννοια Phocacea auriculata «Φωκοειδή με μικρά αυτιά». Έπρεπε να μεταθέσει στα ελληνικά το επίθετο auriculata. Πιθανόν μή μπορώντας να βρεί το αντίστοιχο, καθώς το ωτάριον δέν έχει παράγωγο επίθετο, περιορίστηκε στο ελλ. ουσιαστικό otarion (ή τον πληθυντικό otaria), που προσάρμοσε στα νεολατινικά otaria, γαλλ. otarie θηλ.

Tώρα φαίνεται καθαρά πως η δημιουργία αυτού του όρου δέν οφείλει τίποτε στις ελληνικές κατηγορίες λέξεων, και πως ο Péron δέν προσπάθησε να εξελληνίσει. O τύπος otarie είναι περίπου μετάθεση του γαλλικού «(φώκια) με μικρά αυτιά». Kαι εδώ πρόκειται για γαλλικά ντυμένα στα ελληνικά.

Aυτός ο νεολογισμός, σάν απλός όρος, επιβεβαιώνει λοιπόν αυτό που το σύνθετο microbe μας είχε δείξει: πως ορισμένοι επιστημονικοί νεολογισμοί ελληνολατινικής μορφής δημιουργημένοι στα γαλλικά, και ιδιαίτερα τα σύνθετα (το ποσοστό παραμένει να αξιολογηθεί ύστερα απο εξέταση) δέν έχουν απο τα ελληνικά ή τα λατινικά τίποτε περισσότερο απο την υλική μορφή. Eίναι στην πραγματικότητα σύνθετα χτισμένα στα γαλλικά και μόνο μεταθεμένα -συχνά με τρόπο αρκετά χαλαρό- σε ελληνολατινικά λεξήματα. Aυτός ο τύπος σχηματισμού είναι καινούριος. Δέν έχει γνωστό πρόδρομο στην ιστορία των γλωσσών. Mπορούμε να προβλέψουμε πως θα εξελιχτεί. Πρέπει λοιπόν να του κάνουμε θέση στο ευρετήριο των διαδικασιών που διαμορφώνουν το επιστημονικό λεξιλόγιο της εποχής-μας.

Μετάφραση: Ευάγγελος Πετρούνιας