σημασιολογικά πεδία [semantic fields]

σημασιολογικά πεδία [semantic fields]

Το «σύμπαν των σημασιών » κάθε φυσικής γλώσσας μπορεί να υποδιαιρεθεί σε μικρότερα ή μεγαλύτερα σύνολα σημασιών (άρα, και λέξεων ), που περιγράφουν τα γνωρίσματα μιας συγκεκριμένης περιοχής της πραγματικότητας, ή καλύτερα, της αισθητηριακής αντίληψης και νοητικής επεξεργασίας της πραγματικότητας από τους φυσικούς ομιλητές της εν λόγω γλώσσας. Αυτά τα σύνολα από σημασίες, οι οποίες διακρίνονται για τη μεταξύ τους συνάφεια, ονομάστηκαν σημασιολογικά πεδία. Οι όροι συγγένειας (συγγένεια εξ αίματος, συγγένεια εξ αγχιστείαςκ.ά.), τα μέλη του σώματος (πρόσωπο, χέρι, πόδι κ.ά.), τα χρώματα (βασικά, λιγότερο βασικάκ.ά.), η χλωρίδα και η πανίδα, οι γεωγραφικοί όροι (λόφοι, βουνά, ποτάμια κ.ά.), οι κατανομές του χώρου (δείξη χώρου, συσχέτιση σημείων του χώρου, κατεύθυνσηκ.ά.) και του χρόνου (συχνότητα, διάρκεια κ.ά.), καθώς και οι ποικίλοι τρόποι αντίληψης και γνώσης του πραγματικού (όροι αισθήσεως σημαντικοί, δοξαστικάκ.ά.) είναι μερικά από τα δομημένα πεδία που έχουν μελετηθεί. Αλλά οι διάφορες φυσικές γλώσσες δεν κωδικοποιούν με τον ίδιο τρόπο την πραγματικότητα, με αποτέλεσμα να μη συμπίπτουν απόλυτα τα πεδία που αφορούν την ίδια περιοχή της πραγματικότητας. Για παράδειγμα, η δείξη του κοντινού (αυτό) και του μακρινού (εκείνο) της νέας ελληνικής δεν συμπίπτει με τη δείξη της εγγύτητας/απόστασης στην ισπανική (este, για μικρή απόσταση, ese, για μέση απόσταση, και aquel, για μεγάλη απόσταση). Για να θεωρηθεί, λοιπόν, ένα σύνολο όρων σημασιολογικό πεδίο πρέπει να υπάρχουν κριτήρια που να καθορίζουν με ακρίβεια τις σχέσεις μεταξύ των όρων, με άλλα λόγια να αποδεικνύουν ότι πρόκειται για γλωσσική δομή. Ένα τέτοιο κριτήριο είναι η φυσική, κοινωνική ή λογική δόμηση των στοιχείων ενός συνόλου. Για παράδειγμα, τα χρώματα μπορούν να διαβαθμιστούν με βάση το μήκος κύματός τους, οι όροι συγγένειας ανάλογα με την εγγύτητα/ απόσταση των συγγενών, ενώ οι αριθμοί με βάση τη συνέχειά τους. Ένα άλλο κριτήριο είναι η ιεραρχική δόμηση ενός συνόλου, όπως στην περίπτωση της χλωρίδας και της πανίδας. Δοκιμάστηκαν και άλλα κριτήρια (συνωνυμία, αντωνυμία, υπερωνυμία, υπωνυμία κ.ά.), που όμως οδηγούν στον σχηματισμό πεδίων χωρίς ευδιάκριτη δομή και με επικαλύψεις μεταξύ συναφών πεδίων. Αυτός είναι και ο λόγος που, ενώ τα σημασιολογικά πεδία είναι χρήσιμα στη διδασκαλία μιας γλώσσας ως μητρικής ή ξένης (κυρίως στην εκμάθηση των «σημαδεμένων» στοιχείων ενός πεδίου, όπως είναι τα βασικάχρώματα), δεν εξελίχθηκαν σε μια πραγματική θεωρία της λεξιλογικής δομής μιας γλώσσας ή, πολύ περισσότερο, κάθε γλώσσας.

Από τον Ηλεκτρονικό Κόμβο για την υποστήριξη των διδασκόντων την ελληνική γλώσσα (http://www.komvos.edu.gr/glwssa/Lexiko/lexiko_n.htm)

 

Πεδίο

σημασιολογία