Μεταφόρτωση ως PDF Εκτύπωση <^>

Διεθνείς αξιολογήσεις της γλωσσικής επίδοσης των μαθητών και η παρούσα έρευνα

Οι περισσότερες από τις αξιολογήσεις σε εθνικό^[4] ή και διεθνές επίπεδο^[5] συμπεριλαμβάνουν και την αποτίμηση του επιπέδου της γλωσσικής επάρκειας των μαθητών, κυρίως στις δύο από τις γνωστές τέσσερις διαστάσεις της (με δεδομένη τη δυσκολία που υπάρχει στη διεξαγωγή μεγάλης έκτασης ερευνών στην παραγωγή και κατανόηση προφορικού λόγου): στην κατανόηση και στην παραγωγή γραπτού λόγου (γνωστά διεθνώς ως readingκαι writing). Οι αξιολογήσεις αυτές έχουν τα εξής χαρακτηριστικά:

• Πραγματοποιούνται σε εθνικό ή περιφερειακό επίπεδο και σε μαθητικό δείγμα στατιστικά αντιπροσωπευτικό από επίσημους οργανισμούς, που διαθέτουν τις απαραίτητες επιστημονικές, οικονομικές και άλλες προϋποθέσεις.
• Πραγματοποιούνται σε ενδεικτικές τάξεις της δωδεκαετούς εκπαίδευσης και έχουν περιοδικό χαρακτήρα.
• Αξιοποιούνται ευρύτατα στο χώρο της εκπαιδευτικής πολιτικής σε κεντρικό ή και περιφερειακό επίπεδο και σε αρκετές περιπτώσεις παίζουν καθοριστικό ρόλο στο σχεδιασμό της εκπαιδευτικής πολιτικής (VanKraayenoord1996, NCTE2005).
• Στηρίζονται σε συστήματα αξιολόγησης ολιστικά ή ολιστικά και αναλυτικά.

Είναι απαραίτητο να επισημανθεί ότι η παρούσα έρευνα δεν σχεδιάστηκε, προκειμένου να έχει έναν τέτοιο εθνικό και αντιπροσωπευτικό χαρακτήρα. Πρόκειται σε σημαντικό βαθμό για έμμεση και όχι άμεση αξιολόγηση, με την έννοια ότι αξιοποιήθηκε το υλικό από άλλη έρευνα, προκειμένου να εξαχθούν και ορισμένες διαπιστώσεις για κάποιες πτυχές της γλωσσικής ικανότητας των μαθητών. Συγκεκριμένα, για την αποτίμηση της γλωσσικής ικανότητας των παιδιών αξιοποιήθηκαν οι απαντήσεις τους σε ανοιχτά ερωτήματα ερωτηματολογίου που απέβλεπε στην αποτίμηση των εξωσχολικών ψηφιακών πρακτικών γραμματισμού παιδιών, κυρίως, της εφηβικής ηλικίας (14-16 χρόνων). Τα ερωτήματα αυτά δίνονται στο παράρτημα.

Το δεδομένο αυτό δημιουργεί αρκετούς περιορισμούς, όπως:

• Είναι αδύνατη η έμφαση στην αποτίμηση της ικανότητας στην παραγωγή και κατανόηση γραπτού λόγου σε ποικιλία κεικενικών ειδών και λόγων, που αποτελεί συνήθη διεθνή πρακτική κατά τα τελευταία χρόνια.
• Το δείγμα δεν είναι αντιπροσωπευτικό. Η κυρίως έρευνα δεν απέβλεπε στην καταγραφή των εξωσχολικών πρακτικών γραμματισμού σε στατιστικά αντιπροσωπευτικό δείγμα, αλλά στην αποτύπωση της επίδρασης των υφισταμένων κοινωνικών δομών στις πρακτικές αυτές, γι' αυτό και έδωσε έμφαση σε άλλες παραμέτρους και όχι στην αντιπροσωπευτικότητα του δείγματος (Koutsogiannis 2007).
• Λόγω της συγκεκριμένης εστίασης δεν ήταν απαραίτητο να χρησιμοποιηθεί κάποιο από τα εργαλεία αξιολόγησης που χρησιμοποιούνται διεθνώς, αλλά η έμφαση δόθηκε στην καταγραφή συγκεκριμένων πτυχών της γλωσσικής ικανότητας και της ικανότητας κατανόησης ηλεκτρονικού λόγου των παιδιών του δείγματος.

Στην αξιολόγηση των παιδιών στην κατανόηση ηλεκτρονικού ηλεκτρονικού απέβλεπε συγκεκριμένο ερώτημα, για το οποίο θα γίνει εκτενής λόγος στην μεθεπόμενη ενότητα.

Το ερωτηματολόγιο είχε 59 ερωτήσεις συνολικά και απέβλεπε όπως προαναφέρθηκε στην καταγραφή των ψηφιακών εξωσχολικών πρακτικών γραμματισμού των εφήβων. Δέκα από τις ερωτήσεις ήταν ανοιχτές ερωτήσεις και η συμπλήρωσή τους θα μπορούσε να είναι μονολεκτική, να είναι εξαιρετικά σύντομη, αλλά και εκτενέστερη. Το υλικό για τη γλωσσική αξιολόγηση προέρχεται από τις ερωτήσεις που θα μπορούσαν να δώσουν σε μεγαλύτερη έκταση συνεχή γραπτό λόγο. Η αξιολόγηση στην κατανόηση ηλεκτρονικού λόγου στηρίζεται στο σύνολο των απαντήσεων.

Το δείγμα μας

Τα παιδιά του δείγματος (συνολικά 4174 έγκυρα ερωτηματολόγια), στο μεγαλύτερό τους ποσοστό (περίπου 70%) κατοικούν στις δύο μεγαλύτερες πόλεις της Ελλάδος, την Αθήνα (44%) και τη Θεσσαλονίκη (30,2%). Επειδή δεν ήταν δυνατό να έχουμε δείγμα από όλη τη νησιώτικη Ελλάδα, προτιμήσαμε να έχουμε αυξημένους αριθμούς από δύο ενδεικτικές περιπτώσεις νησιών, από την Κω και εν μέρει από τη Σαλαμίνα, νησιώτικες περιοχές που διαφέρουν αρκετά μεταξύ τους. Τα υπόλοιπα παιδιά κατοικούν σε μεγαλύτερα αστικά κέντρα ή και σε μικρά ημιαστικά κέντρα. Στον παρακάτω πίνακα αποτυπώνεται η προσπάθεια να έχουμε στο δείγμα μας παιδιά από όσο το δυνατό περισσότερες γεωγραφικές περιοχές, αλλά και από ενδεικτικές οικιστικές μονάδες (μεγάλα αστικά κέντρα, επαρχιακές πόλεις και μικρότερα ημιαστικά κέντρα).

Τόπος κατοικίας των μαθητών του δείγματος

Πόλη που έζησαν τα περισσότερα από τα προηγούμενα χρόνια τους

Από τη στιγμή που η ανάλυση στο παρόν κείμενο λαμβάνει υπόψη της ως μεταβλητή και τη διγλωσσία των παιδιών είναι χρήσιμο να παρατεθούν κάποια στοιχεία και για το χρόνο παραμονής των παιδιών αυτών στην Ελλάδα. Τα στοιχεία αυτά είναι ιδιαίτερα σημαντικά, γιατί δείχνουν τη χρονική διάρκεια της γλωσσικής κοινωνικοποίησής τους στην ελληνική γλώσσα.

Επειδή το ερώτημα που δόθηκε ήταν ανοιχτό ('Σε ποια πόλη έζησες τα περισσότερα από τα προηγούμενα χρόνια της ζωής σου;'), ομαδοποιήσαμε τις απαντήσεις στις παρακάτω έξι κατηγορίες: Αθήνα, Θεσσαλονίκη, επαρχιακή πόλη (π.χ. Καρδίτσα, Νάουσα, Κως), μικρή επαρχιακή πόλη (π.χ. Φιλιππιάδα, Φάρσαλα), εκτός Ελλάδος και Ελλάδα και εξωτερικό.

Τόπος διαμονής τα περισσότερα χρόνια

Από τα δεδομένα προκύπτει ότι ο μαθητικός αυτός πληθυσμός έχει μεγαλώσει κυρίως στην Ελλάδα και έχει φοιτήσει επομένως (εν μέρει ή εν όλω) στην ελληνική υποχρωτική εκπαίδευση. Πολύ μικρό ποσοστό των παιδιών έζησε τα περισσότερα χρόνια εκτός Ελλάδος και ένα ελάχιστο ποσοστό εντός και εκτός Ελλάδας. Η διαπίστωση αυτή αποτελεί σημαντική παράμετρο για την προσέγγιση της διδασκαλίας της ελληνικής στις περιπτώσεις των δίγλωσσων παιδιών.

Τύπος σχολείου (δημόσιο ή ιδιωτικό)

Ιδιαίτερη βαρύτητα δόθηκε, ώστε να αντιπροσωπεύονται και οι δύο τύποι ελληνικών σχολείων και κυρίως να υπάρχει μεγάλος αριθμός παιδιών από τα αποκαλούμενα 'καλά' ιδιωτικά σχολεία. Η επιλογή αυτή εξυπηρετούσε τους στόχους της έρευνας (Koutsogiannis 2007). Τα ιδιωτικά που επιλέχτηκαν είναι πολύ γνωστά σχολεία της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης και ανήκουν σε αυτά που λόγω κύρους και υψηλών διδάκτρων προτιμώνται από μεσαία και ανώτερα κοινωνικά στρώματα. Για ευνόητους λόγους δεν αναφέρονται τα ονόματά τους εδώ.

Η διασταύρωση των δεδομένων με μεταβλητές τη μόρφωση και το επάγγελμα των γονιών δείχνει (στατιστικά σημαντική διαφορά σε όλες τις διασταυρώσεις) ότι πράγματι τα ιδιωτικά σχολεία προτιμώνται από γονείς που ασκούν επαγγέλματα κύρους και με υψηλό μορφωτικό επίπεδο.

Αριθμοί και ποσοστά ως προς τον τύπο σχολείου

Ιδιαιτερότητες έχει και η περίσταση κατά την οποία δόθηκαν οι συγκεκριμένες απαντήσεις στις οποίες στηρίζεται το ερευνητικό υλικό. Το ερωτηματολόγιο ήταν ανώνυμο, δόθηκε με άδεια του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, συμπληρώθηκε εντός του σχολικού χώρου και χρόνου με την παρουσία εκπαιδευτικών και ερευνητών στη διάρκεια μιας διδακτικής ώρας. Στο εισαγωγικό σημείωμα σημειωνόταν ο φορέας και οι στόχοι της έρευνας, η δε συμπλήρωσή του δεν ήταν υποχρεωτική, παρότι συμπληρώθηκε με ιδιαίτερη προθυμία από το σύνολο σχεδόν των μαθητών. Θα πρέπει να συνεκτιμηθεί επίσης το γεγονός ότι τα παιδιά έγραφαν μεν στο σχολείο, αλλά γνώριζαν ότι το υλικό δεν πρόκειται να χρησιμοποιηθεί για την αξιολόγηση της επίδοσής τους, όπως συμβαίνει συνήθως στο σχολείο. Από την άλλη πλευρά η αυθόρμητη αυτή μορφή γραπτής έκφρασης είναι πιο κοντά σε συνήθη εξωσχολικά κοινωνικά συμβάντα και αυτό έχει το ενδιαφέρον του.

Παρά τις σημαντικούς αυτές ιδιαιτερότητες θεωρούμε ότι η έρευνα είναι σημαντική, αφού αποτελεί την πρώτη απόπειρα να αποτυπωθούν σε ευρεία κλίμακα πτυχές που σχετίζονται σε με παραδοσιακές αλλά και νέες μορφές γλωσσικής ικανότητας και γραμματισμού. Στη συνέχεια θα παρουσιαστούν τα αποτελέσματα της έρευνας. Στο πρώτο μέρος θα επιχειρηθεί ανάλυση των λαθών σε επίπεδο γραμματικών δομών και λεξιλογίου και στο δεύτερο μέρος ανάλυση της επίδοσης των παιδιών στην κατανόηση ηλεκτρονικού λόγου.