Ελευθεροτυπία 12/04/05

Γίγαντας η ελληνική γλώσσα

«Η γραμματική αποτελεί γυμναστική του μυαλού, αναπτύσσει τη νόηση και τους μηχανισμούς της γλώσσας», παρατηρεί ο πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών Γιώργος Μπαμπινιώτης, σ' ό,τι αφορά την προσέγγιση της γλώσσας ως συνεκτικού δεσμού της κοινωνίας και, φυσικά, ως στοιχείου ταυτότητας ενός λαού.

Βασίλης Ρούβαλης

Σ' αυτό το πνεύμα κυκλοφορεί, πλέον, ως νέα πρόταση και φιλόδοξη επιστημονική πλήρωση ενός μεγάλου κενού, η «Γραμματική της Νέας Ελληνικής», που συνυπογράφουν ο Γ. Μπαμπινιώτης και ο καθηγητής Γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο της Σορβόνης Χρήστος Κλαίρης.

Η γραμματική που προτείνουν οι δύο γλωσσολόγοι, σε συνεργασία με τους Αμαλία Μόζερ, Αικατερίνη Μπακάκου, Σταύρο Σκοπετέα (εκδόσεις «Ελληνικά Γράμματα»), είναι προϊόν πρωτότυπης πανεπιστημιακής έρευνας και όντως καλύπτει τη σύγχρονη εξέλιξη της ελληνικής γλώσσας: περιγράφονται οι μορφολογικές και συντακτικές δομές της, η οργάνωση του γλωσσικού μηνύματος και της γλωσσικής πράξης. Ως εκ τούτου, όπως έλεγε ο κ. Μπαμπινιώτης στη χθεσινή συνέντευξη Τύπου, «είναι η πρώτη επιστημονική γραμματική που αναλύει όλο το φάσμα των μηχανισμών της ελληνικής γλώσσας. Κι αν η γλώσσα είναι επικοινωνία και η επικοινωνία γίνεται με λέξεις-πληροφορίες, η γραμματική και η σύνταξή είναι η οργάνωση αυτών των πληροφοριών». Παράλληλα, επισήμανε ότι «δεν είναι δυνατή η μελέτη μιας γλώσσας χωρίς γραμματική, ως μορφολογία και σύνταξή της».

Ούτως ή άλλως, το εγχείρημα των συντακτών -καρπός δεκάχρονης έρευνας- πρέπει να θεωρηθεί σημαντικό, καθότι πρόκειται για έργο που ουσιαστικά αντικαθιστά τη γραμματική του Μανόλη Τριανταφυλλίδη: «Δεν την προσπερνάμε και δεν την αγνοούμε, αλλά στηριζόμαστε σ' αυτήν», ισχυρίζονται. Αλλωστε, εξήντα τέσσερα χρόνια μετά την έκδοση της συγκεκριμένης γραμματικής και περίπου τριάντα χρόνια μετά την άρση του γλωσσικού ζητήματος, η ανάγκη για μια γραμματική στηριγμένη στις μεθόδους της σύγχρονης γλωσσολογίας υπήρξε επιβεβλημένη.

Στόχος τους είναι η αναδιάρθρωση της γραμματικής ύλης σε επικοινωνιακή βάση. Κατά τον κ. Κλαίρη, «δεν κάνουμε ρυθμιστική γραμματική, αλλά επικεντρωνόμαστε στη μελέτη της ομιλουμένης γλώσσας σ' όλη την πολυμορφία της. Επικρατεί η γνώμη ότι η γραμματική αποτελεί αποθησαύριση κανόνων και εξαιρέσεων που πρέπει κανείς ν' αποστηθίζει και να υπακούει». Και προτείνει προς τους χρήστες της συγκεκριμένης έκδοσης να συνειδητοποιήσουν «ότι δεν χρειάζεται να μαθαίνουν κανόνες, αλλά να διαπιστώνουν τις δυνατότητες να εκφραστούν ανάλογα με τις ανάγκες επικοινωνίας που έχουν, και να διαλέξουν».

Ολα αυτά προσφέρονται στις 1.164 σελίδες «…που δεν αρκούν για να περιγράψουν τον γίγαντα που είναι η ελληνική γλώσσα», είπε χαριτολογώντας ο κ. Μπαμπινιώτης. Αλλ' αυτό που έχει ακόμη μεγαλύτερη σημασία είναι το γεγονός ότι επιπροσθέτως η «Γραμματική της Νέας Ελληνικής» προτείνει την ανανέωση της διδασκαλίας της γλώσσας στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση: «Ολοι θυμόμαστε από τα σχολικά μας χρόνια τη γραμματική ως κάτι απωθητικό και φορμαλιστικό. Θέλουμε να την κάνουμε ν' αγαπηθεί, να κατανοηθεί, ν' αποκτήσει διαφορετική σχέση με τον χρήστη της…». Γι' αυτό τον λόγο αναμένεται, προσεχώς, η επίτομη έκδοση που θα απευθύνεται σε μαθητές και γονείς.