ΕΠΙΛΟΓΕΣ
Ανθολογίες
Ανθολόγηση νεοελληνικής λογοτεχνίας (19ος-20ός αι.)
ΔΟΚΙΜΙΟ
Με βάση το εύρος της ανθολογίας, δίνεται ένα μικρό μόνο δείγμα από το είδος του δοκιμίου, από μια περίοδο στην οποία παρατηρείται ανάπτυξή του. Ένα από τα χαρακτηριστικά στοιχεία της περιόδου είναι η διαπλοκή του δοκιμιακού με το μυθιστορηματικό λόγο, μια τάση που καλλιεργείται στα έργα των δημοτικιστών (Ψυχάρη, Δραγούμη) και όχι μόνο. Η τάση αυτή δημιουργείται όταν οι προθέσεις του συγγραφέα είναι κυρίως διδακτικές, δηλαδή όταν επιδιώκεται να προωθηθούν στον αναγνώστη κάποια μηνύματα. Στα δοκίμια της περιόδου είναι εμφανής η ποικιλία θεμάτων ανάλογα με τα ενδιαφέροντα του συγγραφέα. Βέβαια το κεντρικό ζήτημα στα περισσότερα δοκίμια υπήρξε το γλωσσικό, το οποίο έχει εκπροσωπηθεί στην πεζογραφία με ένα απόσπασμα από το Ψυχαρικό Ταξίδι μου.
Έχουν ανθολογηθεί αποσπάσματα δοκιμίων κοινωνικού περιεχομένου: Αι Γυναίκες του Βλάσση Γαβριηλίδη και Σύγχρονοι Ελληνίδες της Ευγενίας Ζωγράφου, τα οποία μπορούν να διαβαστούν και σε αντιδιαστολή. Επίσης της Ευγενίας Ζωγράφου, Πώς μας βλέπουν οι ξένοι. Καθαρά θεωρητική και σε επιστημονική βάση είναι η φιλολογική μελέτη του Πέτρου Βλαστού για τον Πραγματισμό. Τέλος, με αφορμή την ελληνική φύση και φιλοσοφική στόχευση, ο Γεράσιμος Βώκος, αναλύει στο δοκίμιο Πεντέλη, το πώς μπορεί κανείς να φτάσει στην καθαρότητα των σκέψεών του: «Γιατί η αληθιναίς σκέψεις μας δεν είνε βέβαια εκείναις που κάνουμε στην υπολογισμένη ορθοφροσύνη των διαβημάτων μας, στον προδιαγεγραμμένο τρόπο των διαπραγματεύσεών μας, στις τυπικές ιδέες που ενεργούμε. Η αληθιναίς σκέψεις είναι εκείναις που μπορεί να είνε αδιάφορες από κάθε τι που λέγεται πρόσκαιρο, εφήμερο […]» (1911: 16-17). Με αυτές τις διαπιστώσεις του Βώκου, θα κλείσουμε το σύντομο αυτό εισαγωγικό σημείωμα με την ελπίδα ότι ο αναγνώστης που θα περιπλανηθεί στα κείμενα θα ανακαλύψει περισσότερα στοιχεία και πληροφορίες απ' όσα συνοπτικά θελήσαμε να παρουσιάσουμε.
