Λώρη Κέζα: Το ΒΗΜΑ, 16/02/2003

Ομιλούσα επί μακρόν

Η ενότητα της ελληνικής γλώσσας επί 3.500 χρόνια και η διαδρομή από την ινδοευρωπαϊκή στη νεοελληνική έκφραση

Ο Φρανσίσκο Αδράδος βρέθηκε στην Αθήνα καλεσμένος του Ινστιτούτου Θερβάντες για να παρουσιάσει το καινούργιο του βιβλίο Ιστορία της Ελληνικής Γλώσσας, από τις απαρχές μέχρι τις μέρες μας. Ο διακεκριμένος ελληνιστής γεννήθηκε πριν από 83 χρόνια στη Σαλαμάνκα, όπου σπούδασε ελληνική φιλολογία. Εκτός από αρχαία και νέα ελληνικά έμαθε σανσκριτικά, σλαβικές γλώσσες, γερμανικά, αγγλικά, γαλλικά. Τον εντυπωσιάζει η πορεία της ελληνικής γλώσσας ανά τους αιώνες (είναι μαζί με τα κινεζικά οι μόνες ομιλούμενες γλώσσες των οποίων η ύπαρξη είναι γνωστή εδώ και 3.500 χρόνια). Ο Φρ. Αδράδος διευθύνει και το Ελληνο-ισπανικό Λεξικό, του οποίου ο έκτος τόμος κυκλοφόρησε τον Οκτώβριο. Το εν λόγω λεξικό περιλαμβάνει 324.000 λήμματα (τρεις φορές περισσότερα από το Liddell-Scott).

Το βιβλίο τού Φρ. Αδράδος χωρίζεται σε δύο μέρη: Από την Ινδοευρωπαϊκή γλώσσα στην Αττική και Από την Κοινή μέχρι τις μέρες μας. Στόχος του βιβλίου, όπως αναφέρει ο συγγραφέας, είναι «να επισημανθεί ο αποφασιστικός ρόλος που έπαιξαν οι γλώσσες της λογοτεχνίας, η παλιά και η σύγχρονη, στις δύο ενοποιήσεις της ελληνικής. Αυτές είναι εκείνες που συνεχώς υπερνικούσαν τα φυγόκεντρα ρεύματα και φυσικά, εκείνες που μετέτρεψαν τα ελληνικά σε πρότυπο όλων των λόγιων γλωσσών».

- Υπάρχουν πλούσιες και φτωχές γλώσσες;

«Πολιτισμικά ναι. Διατρέχοντας την ιστορία της Ευρώπης θα δούμε σε ορισμένες περιόδους το λεξιλόγιο να συρρικνώνεται, να περιέχει όρους που αφορούν την οικογένεια και τις αγροτικές εργασίες. Αντίθετα, σε περιόδους προόδου της τεχνολογίας και του στοχασμού υπήρξε ανάγκη να εφεύρουμε λέξεις για να περιγράψουμε τα νέα επιτεύγματα. Τότε καταφύγαμε στα λατινικά και κυρίως στα αρχαία ελληνικά. Οταν χρειάστηκε να μιλήσουμε για τη 'δημοκρατία' καταφύγαμε στο αρχαιοελληνικό πολίτευμα».

- Γιατί εξακολουθεί η ελληνική να λειτουργεί ως βοήθημα για τις ξένες γλώσσες;

«Πού αλλού να ανατρέξεις; Είναι η μόνη γλώσσα με συνέχεια. Η συνοχή της δεν διακόπτεται. Επίσης έχει προθέσεις και μια ευλυγισία που επιτρέπει τη δημιουργία νέων, σύνθετων όρων. Λέμε «κυβερνοχώρος» στα ισπανικά ή στα αγγλικά και η λέξη επιστρέφει πάλι στα ελληνικά για να τα εμπλουτίσει με τα νέα δεδομένα».

- Λέτε ότι τα ελληνικά είναι η πιο πλούσια γλώσσα, αλλά η αγγλική θεωρείται η γλώσσα με τις περισσότερες λέξεις.

«Αυτό δεν το ξέρω. Ισως υπάρχει αυτή η άποψη επειδή υπάρχει μεγάλο λεξικό. Για την ελληνική δεν έχει γίνει ακόμη εξαντλητική προσπάθεια καταγραφής. Φανταστείτε να εμπλουτιστεί ένα λεξικό με τις ντοπιολαλιές. Εξάλλου τα αγγλικά δεν δημιουργούν δικές τους λέξεις, παίρνουν είτε τις γαλλικές είτε τις λατινικές και ελληνικές. Γι' αυτό ίσως αριθμούν πολλές λέξεις».

- Πώς εξηγείτε λοιπόν το φαινόμενο ένα έθνος με τόσο πλούσια γλώσσα σαν την ελληνική να μην παίζει σημαντικό ρόλο στην παγκόσμια τέχνη και φιλοσοφία; Μήπως τελικά είναι ένα εργαλείο σε αχρησία;

«Αυτό είναι άλλο θέμα. Από ένα σημείο και μετά, η γλώσσα γίνεται ανεξάρτητη. Η ελληνική είναι παγκόσμια γλώσσα και δεν πρέπει να την αντιμετωπίζουμε στο στενό πλαίσιο μιας εθνικότητας. Πρέπει να την αντιμετωπίσουμε ως πρώτη ύλη του ευρωπαϊκού πολιτισμού».

- Υπάρχει κίνδυνος για την ελληνική γλώσσα στην εποχή της πολιτιστικής παγκοσμιοποίησης;

«Όσο υπάρχει και για τα ισπανικά και για τις άλλες γλώσσες. Είναι παγκόσμιο το φαινόμενο. Εμένα αυτό που με ενδιαφέρει είναι το πώς η αρχαία ελληνική κατάφερε να διεισδύσει σε όλες τις άλλες γλώσσες, λίγο λίγο, ανά τους αιώνες. Μαζί της διαδόθηκε και ο ελληνικός τρόπος σκέψης».