ΚΑΤΑΓΩΓΗ, ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΔΙΑΠΛΑΣΗ, ΜΟΡΦΩΣΗ ΚΑΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΟΥ ΠΕΡΙΚΛΗ (Κεφ. 3 - 6)
Οι γονείς του Περικλή. Η σωματική του διάπλαση
[3.1] Ο Περικλής ανήκε στην Ακαμαντίδα φυλή και στο δήμο του Χολαργού· η πατρική και η μητρική του γενιά είχαν τα πρωτεία στην Αθήνα. [3.2] Ο πατέρας του ο Ξάνθιππος, αυτός που νίκησε στη Μυκάλη τους στρατηγούς των Περσών, νυμφεύτηκε την Αγαρίστη, την εγγονή του Κλεισθένη, εκείνου που έδιωξε τους Πεισιστρατίδες και κατάλυσε με γενναιότητα την τυρρανική διακυβέρνηση και έθεσε νόμους και θεμελίωσε πολίτευμα που είχε συνταχτεί με τον καλύτερο τρόπο για ομόνοια και σταθερότητα. [3.3] Η Αγαρίστη είδε στον ύπνο της πως γένννησε ένα λιοντάρι και ύστερ᾽ από λίγες μέρες γέννησε τον Περικλή που είχε την εμφάνιση του σώματός του κανονική κατά τα άλλα, μα το κεφάλι μακρουλό και στο μέγεθος δυσανάλογο. [3.4] Γι᾽ αυτό το λόγο οι καλλιτέχνες τον παριστάνουν σχεδόν πάντα με κράνος, γιατί δεν ήθελαν φαίνεται, να τον πικράνουν (για το φυσικό του ελάττωμα). [Οι Αθηναίοι ποιητές τον αποκαλούσαν σχινοκέφαλο, επειδή στην Αθήνα το σκυλοκρέμμυδο το λένε καμιά φορά και σχίνο. [3.5] Απ᾽ τους κωμικούς ποιητές, ο Κρατίνος στην κωμωδία του «Χείρωνες» λέει: «Η διχόνοια κι ο γερο-Κρόνος ζευγάρωσαν και γέννησαν τον πιο μεγάλο τύραννο, που οι θεοί τον ονομάζουν Κεφαληγερέτη», και πάλι στην κωμωδία του «Νέμεση»: «Έλα, Δία ξένιε και κεφάλα». [3.6] Ο Τηλεκλείδης λέει πως, όταν τα προβλήματα τον έφερνα σε αμηχανία, «άλλοτε» καθόταν στην πόλη «με το κεφάλι βαρύ, κι άλλοτε έβγαζε μόνος του απ᾽ το ενδεκάκλινο κεφάλι του φοβερή αναταραχή». [3.7] Κι ο Εύπολις στους «Δήμους» του, ζητώντας πληροφορίες για καθέναν από τους νεκρούς πολιτικούς που ανέβηκαν από τον Άδη, λέει όταν αναφέρεται τελευταίο το όνομα του Περικλή:
τώρα έφερες το πιο μεγάλο κεφάλι των νεκρών.]

Η μόρφωση του Περικλή
[4.1] Οι περισσότεροι λένε ότι ο Περικλής είχε δάσκαλο της μουσικής το Δάμωνα (που το όνομά του, ισχυρίζονται, πρέπει να προφέρεται με βραχύχρονη την πρώτη συλλαβή). Ο Αριστοτέλης όμως αναφέρει ότι ασκήθηκε στη μουσική από τον Πυθοκλείδη. [4.2] Όσο για το Δάμωνα, φαίνεται πως αυτός ήταν έξοχος σοφιστής, αλλά ήθελε να κρύβει από το πλήθος την ικανότητά του και γι᾽ αυτό τη σκέπαζε με την ιδιότητα του μουσικού. Και είχε στενές σχέσεις με τον Περικλή, όπως ένας προπονητής και δάσκαλος των αγώνων με έναν αθλητή της πολιτικής. [4.3] Κατάλαβε όμως ο κόσμος ότι ο Δάμων χρησιμοποιούσε τη λύρα ως πρόσχημα και κατηγορήθηκε πως κρύβει μεγάλα σχέδια και πως ευνοεί την τυραννία. Γι᾽ αυτό εξοστρακίστηκε και έδωσε υλικό στα πειράγματα των κωμικών ποιητών. [4.4] Έτσι ο Πλάτων ο κωμικός παρουσιάζει σε μια σκηνή κάποιον που ρωτάει:
«Πρώτα, για πες μου, Χείρωνα, παρακαλώ. Γιατί
μας λεν πως είσ᾽ εσύ που ανάθρεψες τον Περικλή».
[4.5] Ο Περικλής παρακολούθησε ακόμη και τα μαθήματα του Ζήνωνα του Ελεάτη, που ερευνούσε τη φύση, όπως ο Παρμενίδης, και είχε αποκτήσει κάποιαν ικανότητα να συζητεί και με αντιλογίες να σπρώχνει τελικά τον συζητητή του σε αμηχανία. Αυτό και ο Τίμων ο Φλειάσιος το είχε πει με τούτα τα λόγια:
«Δύναμη αδάμαστην έχει ο διπλόγλωσσος Ζήνωνας, κι όλα
ξέρει με λόγια να κρίνει, να ελέγχει».
[4.6] Εκείνος όμως που περισσότερο απ᾽ όλους συνδέθηκε με τον Περικλή και του πρόσθεσε πολύ μεγάλη βαρύτητα και γέμισε την ψυχή του με το φρόνημα που πρέπει να έχει ένας πολιτικός αρχηγός και έφερε σε μεγάλο ύψος την αξία του ήθους του, ήταν ο Αναξαγόρας από τις Κλαζομενές. Είναι αυτός που οι σύγχρονοί του τον ονόμαζαν «Νουν», είτε γιατί θαύμασαν τη διάνοιά του, που φάνηκε στην έρευνα της φύσης μεγάλη και εξαιρετική, είτε γιατί, πρώτος αυτός, σαν αρχή στη διαμόρφωση του κόσμου καθόρισε όχι την τύχη ούτε την ανάγκη, παρά ένα νου καθαρό και απλό, που μέσ᾽ από το χάος των ανάμειχτων στοιχείων του σύμπαντος ξεχωρίζει εκείνα που σχηματίζονται από όμοια μέρη.