Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΞΕΝΟΦΩΝ

Κύρου Ἀνάβασις (7.7.20-7.7.32)

[7.7.20] Ἐντεῦθεν πέμπουσι Ξενοφῶντα καὶ σὺν αὐτῷ οἳ ἐδόκουν ἐπιτηδειότατοι εἶναι. ὁ δὲ ἐλθὼν λέγει πρὸς Σεύθην· Οὐδὲν ἀπαιτήσων, ὦ Σεύθη, πάρειμι, ἀλλὰ διδάξων, ἢν δύνωμαι, [7.7.21] ὡς οὐ δικαίως μοι ἠχθέσθης ὅτι ὑπὲρ τῶν στρατιωτῶν ἀπῄτουν σε προθύμως ἃ ὑπέσχου αὐτοῖς· σοὶ γὰρ ἔγωγε οὐχ ἧττον ἐνόμιζον σύμφορον εἶναι ἀποδοῦναι ἢ ἐκείνοις ἀπολαβεῖν. [7.7.22] πρῶτον μὲν γὰρ οἶδα μετὰ τοὺς θεοὺς εἰς τὸ φανερόν σε τούτους καταστήσαντας, ἐπεί γε βασιλέα σε ἐποίησαν πολλῆς χώρας καὶ πολλῶν ἀνθρώπων· ὥστε οὐχ οἷόν τέ σοι λανθάνειν οὔτε ἤν τι καλὸν οὔτε ἤν τι αἰσχρὸν ποιήσῃς. [7.7.23] τοιούτῳ δὲ ὄντι ἀνδρὶ μέγα μέν μοι ἐδόκει εἶναι μὴ δοκεῖν ἀχαρίστως ἀποπέμψασθαι ἄνδρας εὐεργέτας, μέγα δὲ εὖ ἀκούειν ὑπὸ ἑξακισχιλίων ἀνθρώπων, τὸ δὲ μέγιστον μηδαμῶς ἄπιστον σαυτὸν καταστῆσαι ὅ τι λέγοις. [7.7.24] ὁρῶ γὰρ τῶν μὲν ἀπίστων ματαίους καὶ ἀδυνάτους καὶ ἀτίμους τοὺς λόγους πλανωμένους· οἳ δ᾽ ἂν φανεροὶ ὦσιν ἀλήθειαν ἀσκοῦντες, τούτων οἱ λόγοι, ἤν τι δέωνται, οὐδὲν μεῖον δύνανται ἁνύσασθαι ἢ ἄλλων ἡ βία· ἤν τέ τινας σωφρονίζειν βούλωνται, γιγνώσκω τὰς τούτων ἀπειλὰς οὐχ ἧττον σωφρονιζούσας ἢ ἄλλων τὸ ἤδη κολάζειν· ἤν τέ τῴ τι ὑπισχνῶνται οἱ τοιοῦτοι ἄνδρες, οὐδὲν μεῖον διαπράττονται ἢ ἄλλοι παραχρῆμα διδόντες.
[7.7.25] Ἀναμνήσθητι δὲ καὶ σὺ τί προτελέσας ἡμῖν συμμάχους ἡμᾶς ἔλαβες. οἶσθ᾽ ὅτι οὐδέν· ἀλλὰ πιστευθεὶς ἀληθεύσειν ἃ ἔλεγες ἐπῆρας τοσούτους ἀνθρώπους συστρατεύεσθαί τε καὶ κατεργάσασθαί σοι ἀρχὴν οὐ τριάκοντα μόνον ἀξίαν ταλάντων, ὅσα οἴονται δεῖν οὗτοι νῦν ἀπολαβεῖν, ἀλλὰ πολλαπλασίων. [7.7.26] οὐκοῦν τοῦτο μὲν πρῶτον τὸ πιστεύεσθαι, τὸ καὶ τὴν βασιλείαν σοι κατεργασάμενον, τούτων τῶν χρημάτων πιπράσκεται. [7.7.27] ἴθι δὴ ἀναμνήσθητι πῶς μέγα ἡγοῦ τότε καταπρᾶξαι ἃ νῦν καταστρεψάμενος ἔχεις. ἐγὼ μὲν εὖ οἶδ᾽ ὅτι ηὔξω ἂν τὰ νῦν πεπραγμένα μᾶλλόν σοι καταπραχθῆναι ἢ πολλαπλάσιατούτων τῶν χρημάτων γενέσθαι. [7.7.28] ἐμοὶ τοίνυν μεῖζον βλάβος καὶ αἴσχιον δοκεῖ εἶναι τὸ ταῦτα νῦν μὴ κατασχεῖν ἢ τότε μὴ λαβεῖν, ὅσῳπερ χαλεπώτερον ἐκ πλουσίου πένητα γενέσθαι ἢ ἀρχὴν μὴ πλουτῆσαι, καὶ ὅσῳ λυπηρότερον ἐκ βασιλέως ἰδιώτην φανῆναι ἢ ἀρχὴν μὴ βασιλεῦσαι.
[7.7.29] Οὐκοῦν ἐπίστασαι μὲν ὅτι οἱ νῦν σοι ὑπήκοοι γενόμενοι οὐ φιλίᾳ τῇ σῇ ἐπείσθησαν ὑπὸ σοῦ ἄρχεσθαι ἀλλ᾽ ἀνάγκῃ, καὶ ὅτι ἐπιχειροῖεν ἂν πάλιν ἐλεύθεροι γίγνεσθαι, εἰ μή τις αὐτοὺςφόβος κατέχοι. [7.7.30] ποτέρως οὖν οἴει μᾶλλον ἂν φοβεῖσθαί τε αὐτοὺς καὶ σωφρονεῖν τὰ πρὸς σέ, εἰ ὁρῷέν σοι τοὺς στρατιώτας οὕτω διακειμένους ὡς νῦν τε μένοντας ἄν, εἰ σὺ κελεύοις, αὖθίς τ᾽ ἂν ταχὺ ἐλθόντας, εἰ δέοι, ἄλλους τε τούτων περὶ σοῦ ἀκούοντας πολλὰ ἀγαθὰ ταχὺ ἄν σοι ὁπότε βούλοιο παραγενέσθαι, ἢ εἰ καταδοξάσειαν μήτ᾽ ἂν ἄλλους σοι ἐλθεῖν δι᾽ ἀπιστίαν ἐκ τῶν νῦν γεγενημένων τούτους τε αὐτοῖς εὐνουστέρους εἶναι ἢ σοί; [7.7.31] ἀλλὰ μὴν οὐδὲ πλήθει γε ἡμῶν λειφθέντες ὑπεῖξάν σοι, ἀλλὰ προστατῶν ἀπορίᾳ. οὐκοῦν νῦν καὶ τοῦτο κίνδυνος μὴ λάβωσι προστάτας αὑτῶν τινας τούτων οἳ νομίζουσιν ὑπὸ σοῦ ἀδικεῖσθαι, ἢ καὶ τούτων κρείττονας τοὺς Λακεδαιμονίους, ἐὰν μὲν οἱ στρατιῶται ὑπισχνῶνται προθυμότερον αὐτοῖς συστρατεύσεσθαι, ἂν τὰ παρὰ σοῦ νῦν ἀναπράξωσιν, οἱ δὲ Λακεδαιμόνιοι διὰ τὸ δεῖσθαι τῆς στρατιᾶς συναινέσωσιν αὐτοῖς ταῦτα. [7.7.32] ὅτι γε μὴν οἱ νῦν ὑπὸ σοὶ Θρᾷκες γενόμενοι πολὺ ἂν προθυμότερον ἴοιεν ἐπί σε ἢ σύν σοι οὐκ ἄδηλον· σοῦ μὲν γὰρ κρατοῦντος δουλεία ὑπάρχει αὐτοῖς, κρατουμένου δέ σου ἐλευθερία.

[7.7.20] Τότε στέλνουν τον Ξενοφώντα και μαζί του όσους φαίνονταν πως είναι πιο επιδέξιοι για τέτοια δουλειά. Εκείνος πήγε κι είπε στο Σεύθη: «Δεν ήρθα, Σεύθη, για να σου ζητήσω κάτι, παρά για να σου δώσω να καταλάβεις, αν μπορώ, [7.7.21] πως άδικα οργίστηκες με μένα, επειδή σου ζητούσα επίμονα, για λογαριασμό των στρατιωτών, εκείνα που τους υποσχέθηκες. Αυτό το έκανα, γιατί είχα τη γνώμη πως είναι το ίδιο ωφέλιμο σε σένα να πληρώσεις το μισθό, και σε κείνους να τον πάρουν. [7.7.22] Γιατί, πρώτα πρώτα, ξέρω πως ύστερα από τους θεούς, αυτοί είναι εκείνοι που σε ανάδειξαν, αφού σ᾽ έκαμαν βασιλιά σε μεγάλη χώρα και σε πολλούς ανθρώπους. Έτσι δεν είναι δυνατό μια πράξη σου καλή ή κακή να μείνει κρυφή. [7.7.23] Έπειτα για σένα, που είσαι τόσο σπουδαίος άνθρωπος, νόμιζα πως είναι σημαντικό πράγμα να μη φανείς πως έδιωξες τους ευεργέτες σου με τόσο αχάριστο τρόπο. Σημαντικό είναι ακόμα να σε παινούν έξι χιλιάδες άνθρωποι. Μα το σημαντικότερο απ᾽ όλα είναι να έχουν οι άλλοι εμπιστοσύνη σ᾽ αυτά που υπόσχεσαι. [7.7.24] Γιατί βλέπω πως τα λόγια των αναξιόπιστων ανθρώπων γυρίζουν από δω κι από κει χωρίς σκοπό, χωρίς δύναμη και χωρίς υπόληψη. Ενώ τα λόγια εκείνων που είναι γνωστοί πως αγαπούν την αλήθεια, δεν μπορούν να καταφέρουν λιγότερα, σε ώρα ανάγκης, από ό,τι καταφέρνει η βία των άλλων. Κι αν θέλουν να βάλουν γνώση σε μερικούς, είμαι βέβαιος πως περισσότερο τόπο πιάνουν οι δικές τους φοβέρες, παρά οι τιμωρίες άλλων. Και αν αυτοί οι άνθρωποι τάζουν σε άλλους κάτι, δεν κατορθώνουν λιγότερα από κείνους που δίνουν αμέσως αυτό που υπόσχονται.
[7.7.25] »Αλλά θυμήσου κι εσύ τί πλήρωσες πρώτα κι ύστερα μας έκαμες συμμάχους. Ξέρεις βέβαια πως δεν έδωσες τίποτα. Σε πίστεψαν όμως πως έλεγες την αλήθεια, κι έτσι παρακίνησες τόσους ανθρώπους να κάμουν εκστρατεία μαζί σου και να δημιουργήσουν μια εξουσία που δεν κάνει μονάχα τριάντα τάλαντα, όσα νομίζουν τώρα τούτοι πως πρέπει να πάρουν, αλλά πολύ περισσότερα. [7.7.26] Αυτή λοιπόν την εμπιστοσύνη πρώτα πρώτα, που σ᾽ έκαμε και βασιλιά, την πουλάς γι᾽ αυτό το χρηματικό ποσό. [7.7.27] Για φέρε όμως στη θύμησή σου πόσο δύσκολο θεωρούσες τότε το να πετύχεις εκείνα που έχεις σήμερα στην εξουσία σου. Εγώ ξέρω καλά πως θα ευχόσουν πιο πολύ να καταφέρεις όσα έχεις κάμει σήμερα, παρά ν᾽ αποχτήσεις πολύ περισσότερα χρήματα απ᾽ αυτά. [7.7.28] Και μου φαίνεται πως θα έχεις μεγαλύτερη ζημιά και ντροπή αν δεν τα εξασφαλίσεις τώρα, από το να μην τα αποκτούσες τότε. Το ίδιο, είναι πιο δυσάρεστο να γίνεις από πλούσιος φτωχός παρά να μην πλουτίσεις από την αρχή, και πιο θλιβερό να παρουσιαστείς ιδιώτης, ενώ είσαι βασιλιάς, παρά να μην έχεις ανέβει ποτέ στο θρόνο.
[7.7.29] »Έπειτα ξέρεις πως εκείνους που έγιναν τώρα υπήκοοί σου δεν τους κατάφερες με τη φιλία σου να τους κυβερνάς, παρά με τη βία, και πως θα προσπαθούσαν να ξαναγίνουν ελεύθεροι, αν δεν τους συγκρατούσε ο φόβος. [7.7.30] Σε ποιά περίπτωση, λοιπόν, έχεις τη γνώμη πως θα σε φοβόνταν περισσότερο και θα πειθαρχούσαν στις διαταγές σου; αν έβλεπαν τους στρατιώτες να σε συμπαθούν τόσο πολύ ώστε και τώρα να μείνουν πρόθυμα κοντά σου, αν το θελήσεις, και κατόπι να ξανάρθουν, μόλις παρουσιαστεί ανάγκη κι αν έβλεπαν άλλους έτοιμους να τρέξουν εδώ στη στιγμή όταν το ζητήσεις, γιατί θα είχαν ακούσει απ᾽ αυτούς άφθονους επαίνους για σένα; ή αν υποψιάζονταν πως κανένας δεν θέλει να έρθει μαζί σου, και πως οι στρατιώτες συμπαθούν περισσότερο εκείνους παρά εσένα, γιατί δεν σου έχουν εμπιστοσύνη εξαιτίας αυτών που έκαμες;
[7.7.31] »Έπειτα, τους Θράκες δεν τους υποδούλωσες επειδή ήταν λιγότεροι από μας στον αριθμό, παρά επειδή δεν είχαν αρχηγούς. Γι᾽ αυτό υπάρχει τώρα και τούτος ο κίνδυνος, μήπως πάρουν για αρχηγούς μερικούς από κείνους που έχουν τη γνώμη πως αδικήθηκαν από σένα, ή και δυνατότερους ακόμα, δηλαδή τους Σπαρτιάτες. Αυτό μπορεί να γίνει, αν οι στρατιώτες υποσχεθούν πως θα εκστρατέψουν πολύ πρόθυμα με τους Λακεδαιμόνιους, στην περίπτωση που σου ζητήσουν επίμονα το μισθό τους, κι εκείνοι συμφωνήσουν μαζί τους, επειδή έχουν ανάγκη το στρατό. [7.7.32] Πάντως είναι φανερό πως οι Θράκες, που τώρα είναι υποδουλωμένοι σε σένα, με μεγαλύτερη προθυμία θα έρχονταν να σε πολεμήσουν, παρά που θα βάδιζαν μαζί σου ενάντια σ᾽ άλλους. Γιατί όσο εσύ είσαι κυρίαρχος, αυτοί θα είναι δούλοι, ενώ, αν εσύ νικηθείς, αυτοί θα γίνουν ελεύθεροι.