Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΞΕΝΟΦΩΝ

Ἑλληνικά (1.7.1-1.7.33)

[1.7.1] Οἱ δ᾽ ἐν οἴκῳ τούτους μὲν τοὺς στρατηγοὺς ἔπαυσαν πλὴν Κόνωνος· πρὸς δὲ τούτῳ εἵλοντο Ἀδείμαντον καὶ τρίτον Φιλοκλέα. [1.7.2] τῶν δὲ ναυμαχησάντων στρατηγῶν Πρωτόμαχος μὲν καὶ Ἀριστογένης οὐκ ἀπῆλθον εἰς Ἀθήνας, τῶν δὲ ἓξ καταπλευσάντων, Περικλέους καὶ Διομέδοντος καὶ Λυσίου καὶ Ἀριστοκράτους καὶ Θρασύλλου καὶ Ἐρασινίδου, Ἀρχέδημος ὁ τοῦ δήμου τότε προεστηκὼς ἐν Ἀθήναις καὶ τῆς διωβελίας ἐπιμελόμενος Ἐρασινίδῃ ἐπιβολὴν ἐπιβαλὼν κατηγόρει ἐν δικαστηρίῳ, φάσκων ἐξ Ἑλλησπόντου αὐτὸν ἔχειν χρήματα ὄντα τοῦ δήμου· κατηγόρει δὲ καὶ περὶ τῆς στρατηγίας. καὶ ἔδοξε τῷ δικαστηρίῳ δῆσαι τὸν Ἐρασινίδην. [1.7.3] μετὰ δὲ ταῦτα ἐν τῇ βουλῇ διηγοῦντο οἱ στρατηγοὶ περί τε τῆς ναυμαχίας καὶ τοῦ μεγέθους τοῦ χειμῶνος. Τιμοκράτους δ᾽ εἰπόντος ὅτι καὶ τοὺς ἄλλους χρὴ δεθέντας εἰς τὸν δῆμον παραδοθῆναι, ἡ βουλὴ ἔδησε. [1.7.4] μετὰ δὲ ταῦτα ἐκκλησία ἐγένετο, ἐν ᾗ τῶν στρατηγῶν κατηγόρουν ἄλλοι τε καὶ Θηραμένης μάλιστα, δικαίους εἶναι λόγον ὑποσχεῖν διότι οὐκ ἀνείλοντο τοὺς ναυαγούς. ὅτι μὲν γὰρ οὐδενὸς ἄλλου καθήπτοντο, ἐπιστολὴν ἐπεδείκνυε μαρτύριον ἣν ἔπεμψαν οἱ στρατηγοὶ εἰς τὴν βουλὴν καὶ εἰς τὸν δῆμον, ἄλλο οὐδὲν αἰτιώμενοι ἢ τὸν χειμῶνα. [1.7.5] μετὰ ταῦτα δὲ οἱ στρατηγοὶ βραχέως ἕκαστος ἀπελογήσατο (οὐ γὰρ προυτέθη σφίσι λόγος κατὰ τὸν νόμον), καὶ τὰ πεπραγμένα διηγοῦντο, ὅτι αὐτοὶ μὲν ἐπὶ τοὺς πολεμίους πλέοιεν, τὴν δὲ ἀναίρεσιν τῶν ναυαγῶν προστάξαιεν τῶν τριηράρχων ἀνδράσιν ἱκανοῖς καὶ ἐστρατηγηκόσιν ἤδη, Θηραμένει καὶ Θρασυβούλῳ καὶ ἄλλοις τοιούτοις· [1.7.6] καὶ εἴπερ γέ τινας δέοι, περὶ τῆς ἀναιρέσεως οὐδένα ἄλλον ἔχειν αὐτοὺς αἰτιάσασθαι ἢ τούτους οἷς προσετάχθη. καὶ οὐχ ὅτι γε κατηγοροῦσιν ἡμῶν, ἔφασαν, ψευσόμεθα φάσκοντες αὐτοὺς αἰτίους εἶναι, ἀλλὰ τὸ μέγεθος τοῦ χειμῶνος εἶναι τὸ κωλῦσαν τὴν ἀναίρεσιν. τούτων δὲ μάρτυρας παρείχοντο τοὺς κυβερνήτας καὶ ἄλλους τῶν συμπλεόντων πολλούς. τοιαῦτα λέγοντες ἔπειθον τὸν δῆμον· [1.7.7] ἐβούλοντο δὲ πολλοὶ τῶν ἰδιωτῶν ἐγγυᾶσθαι ἀνιστάμενοι· ἔδοξε δὲ ἀναβαλέσθαι εἰς ἑτέραν ἐκκλησίαν (τότε γὰρ ὀψὲ ἦν καὶ τὰς χεῖρας οὐκ ἂν καθεώρων), τὴν δὲ βουλὴν προβουλεύσασαν εἰσενεγκεῖν ὅτῳ τρόπῳ οἱ ἄνδρες κρίνοιντο. [1.7.8] μετὰ δὲ ταῦτα ἐγίγνετο Ἀπατούρια, ἐν οἷς οἵ τε πατέρες καὶ οἱ συγγενεῖς σύνεισι σφίσιν αὐτοῖς. οἱ οὖν περὶ τὸν Θηραμένην παρεσκεύασαν ἀνθρώπους μέλανα ἱμάτια ἔχοντας καὶ ἐν χρῷ κεκαρμένους πολλοὺς ἐν ταύτῃ τῇ ἑορτῇ, ἵνα πρὸς τὴν ἐκκλησίαν ἥκοιεν, ὡς δὴ συγγενεῖς ὄντες τῶν ἀπολωλότων, καὶ Καλλίξενον ἔπεισαν ἐν τῇ βουλῇ κατηγορεῖν τῶν στρατηγῶν. [1.7.9] ἐντεῦθεν ἐκκλησίαν ἐποίουν, εἰς ἣν ἡ βουλὴ εἰσήνεγκε τὴν ἑαυτῆς γνώμην Καλλιξένου εἰπόντος τήνδε· Ἐπειδὴ τῶν τε κατηγορούντων κατὰ τῶν στρατηγῶν καὶ ἐκείνων ἀπολογουμένων ἐν τῇ προτέρᾳ ἐκκλησίᾳ ἀκηκόασι, διαψηφίσασθαι Ἀθηναίους ἅπαντας κατὰ φυλάς· θεῖναι δὲ εἰς τὴν φυλὴν ἑκάστην δύο ὑδρίας· ἐφ᾽ ἑκάστῃ δὲ τῇ φυλῇ κήρυκα κηρύττειν, ὅτῳ δοκοῦσιν ἀδικεῖν οἱ στρατηγοὶ οὐκ ἀνελόμενοι τοὺς νικήσαντας ἐν τῇ ναυμαχίᾳ, εἰς τὴν προτέραν ψηφίσασθαι, ὅτῳ δὲ μή, εἰς τὴν ὑστέραν· [1.7.10] ἂν δὲ δόξωσιν ἀδικεῖν, θανάτῳ ζημιῶσαι καὶ τοῖς ἕνδεκα παραδοῦναι καὶ τὰ χρήματα δημοσιεῦσαι, τὸ δ᾽ ἐπιδέκατον τῆς θεοῦ εἶναι. [1.7.11] παρῆλθε δέ τις εἰς τὴν ἐκκλησίαν φάσκων ἐπὶ τεύχους ἀλφίτων σωθῆναι· ἐπιστέλλειν δ᾽ αὐτῷ τοὺς ἀπολλυμένους, ἐὰν σωθῇ, ἀπαγγεῖλαι τῷ δήμῳ ὅτι οἱ στρατηγοὶ οὐκ ἀνείλοντο τοὺς ἀρίστους ὑπὲρ τῆς πατρίδος γενομένους. [1.7.12] τὸν δὲ Καλλίξενον προσεκαλέσαντο παράνομα φάσκοντες συγγεγραφέναι Εὐρυπτόλεμός τε ὁ Πεισιάνακτος καὶ ἄλλοι τινές. τοῦ δὲ δήμου ἔνιοι ταῦτα ἐπῄνουν, τὸ δὲ πλῆθος ἐβόα δεινὸν εἶναι εἰ μή τις ἐάσει τὸν δῆμον πράττειν ὃ ἂν βούληται. [1.7.13] καὶ ἐπὶ τούτοις εἰπόντος Λυκίσκου καὶ τούτους τῇ αὐτῇ ψήφῳ κρίνεσθαι ᾗπερ καὶ τοὺς στρατηγούς, ἐὰν μὴ ἀφῶσι τὴν κλῆσιν, ἐπεθορύβησε πάλιν ὁ ὄχλος, καὶ ἠναγκάσθησαν ἀφιέναι τὰς κλήσεις. [1.7.14] τῶν δὲ πρυτάνεών τινων οὐ φασκόντων προθήσειν τὴν διαψήφισιν παρὰ τὸν νόμον, αὖθις Καλλίξενος ἀναβὰς κατηγόρει αὐτῶν τὰ αὐτά. οἱ δὲ ἐβόων καλεῖν τοὺς οὐ φάσκοντας. [1.7.15] οἱ δὲ πρυτάνεις φοβηθέντες ὡμολόγουν πάντες προθήσειν πλὴν Σωκράτους τοῦ Σωφρονίσκου· οὗτος δ᾽ οὐκ ἔφη ἀλλ᾽ ἢ κατὰ νόμον πάντα ποιήσειν. [1.7.16] μετὰ δὲ ταῦτα ἀναβὰς Εὐρυπτόλεμος ἔλεξεν ὑπὲρ τῶν στρατηγῶν τάδε.
Τὰ μὲν κατηγορήσων, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, ἀνέβην ἐνθάδε Περικλέους ἀναγκαίου μοι ὄντος καὶ ἐπιτηδείου καὶ Διομέδοντος φίλου, τὰ δ᾽ ὑπεραπολογησόμενος, τὰ δὲ συμβου λεύσων ἅ μοι δοκεῖ ἄριστα εἶναι ἁπάσῃ τῇ πόλει. [1.7.17] κατηγορῶ μὲν οὖν αὐτῶν ὅτι ἔπεισαν τοὺς συνάρχοντας βουλομένους πέμπειν γράμματα τῇ τε βουλῇ καὶ ὑμῖν ὅτι ἐπέταξαν τῷ Θηραμένει καὶ Θρασυβούλῳ τετταράκοντα καὶ ἑπτὰ τριήρεσιν ἀνελέσθαι τοὺς ναυαγούς, οἱ δὲ οὐκ ἀνείλοντο. [1.7.18] εἶτα νῦν τὴν αἰτίαν κοινὴν ἔχουσιν ἐκείνων ἰδίᾳ ἁμαρτόντων, καὶ ἀντὶ τῆς τότε φιλανθρωπίας νῦν ὑπ᾽ ἐκείνων τε καί τινων ἄλλων ἐπι βουλευόμενοι κινδυνεύουσιν ἀπολέσθαι; [1.7.19] οὔκ, ἂν ὑμεῖς γέ μοι πείθησθε τὰ δίκαια καὶ ὅσια ποιοῦντες, καὶ ὅθεν μάλιστ᾽ ἀληθῆ πεύσεσθε καὶ οὐ μετανοήσαντες ὕστερον εὑρήσετε σφᾶς αὐτοὺς ἡμαρτηκότας τὰ μέγιστα εἰς θεούς τε καὶ ὑμᾶς αὐτούς. συμβουλεύω δ᾽ ὑμῖν, ἐν οἷς οὔθ᾽ ὑπ᾽ ἐμοῦ οὔθ᾽ ὑπ᾽ ἄλλου οὐδενὸς ἔστιν ἐξαπατηθῆναι ὑμᾶς, καὶ τοὺς ἀδικοῦντας εἰδότες κολάσεσθε ᾗ ἂν βούλησθε δίκῃ, καὶ ἅμα πάντας καὶ καθ᾽ ἕνα ἕκαστον, εἰ μὴ πλέον, ἀλλὰ μίαν ἡμέραν δόντες αὐτοῖς ὑπὲρ αὑτῶν ἀπολογήσασθαι, μὴ ἄλλοις μᾶλλον πιστεύοντες ἢ ὑμῖν αὐτοῖς. [1.7.20] ἴστε δέ, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, πάντες ὅτι τὸ Καννωνοῦ ψήφισμά ἐστιν ἰσχυρότατον, ὃ κελεύει, ἐάν τις τὸν τῶν Ἀθηναίων δῆμον ἀδικῇ, δεδεμένον ἀποδικεῖν ἐν τῷ δήμῳ, καὶ ἐὰν καταγνωσθῇ ἀδικεῖν, ἀποθανεῖν εἰς τὸ βάραθρον ἐμβληθέντα, τὰ δὲ χρήματα αὐτοῦ δημευθῆναι καὶ τῆς θεοῦ τὸ ἐπιδέκατον εἶναι. [1.7.21] κατὰ τοῦτο τὸ ψήφισμα κελεύω κρίνεσθαι τοὺς στρατηγοὺς καὶ νὴ Δία, ἂν ὑμῖν γε δοκῇ, πρῶτον Περικλέα τὸν ἐμοὶ προσήκοντα· αἰσχρὸν ‹γάρ› μοί ἐστιν ἐκεῖνον περὶ πλείονος ποιεῖσθαι ἢ τὴν ὅλην πόλιν. [1.7.22] τοῦτο δ᾽ εἰ βούλεσθε, κατὰ τόνδε τὸν νόμον κρίνατε, ὅς ἐστιν ἐπὶ τοῖς ἱεροσύλοις καὶ προδόταις, ἐάν τις ἢ τὴν πόλιν προδιδῷ ἢ τὰ ἱερὰ κλέπτῃ, κριθέντα ἐν δικαστηρίῳ, ἂν καταγνωσθῇ, μὴ ταφῆναι ἐν τῇ Ἀττικῇ, τὰ δὲ χρήματα αὐτοῦ δημόσια εἶναι. [1.7.23] τούτων ὁποτέρῳ βούλεσθε, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τῷ νόμῳ κρινέσθων οἱ ἄνδρες κατὰ ἕνα ἕκαστον διῃρημένων τῆς ἡμέρας τριῶν μερῶν, ἑνὸς μὲν ἐν ᾧ συλλέγεσθαι ὑμᾶς δεῖ καὶ διαψηφίζεσθαι [ἐάν τε ἀδικεῖν δοκῶσιν ἐάν τε μή], ἑτέρου δ᾽ ἐν ᾧ κατηγορῆσαι, ἑτέρου δ᾽ ἐν ᾧ ἀπολογήσασθαι. [1.7.24] τούτων δὲ γιγνομένων οἱ μὲν ἀδικοῦντες τεύξονται τῆς μεγίστης τιμωρίας, οἱ δ᾽ ἀναίτιοι ἐλευθερωθήσονται ὑφ᾽ ὑμῶν, ὦ Ἀθηναῖοι, καὶ οὐκ ἀδίκως ἀπολοῦνται. [1.7.25] ὑμεῖς δὲ κατὰ τὸν νόμον εὐσεβοῦντες καὶ εὐορκοῦντες κρινεῖτε καὶ οὐ συμπολεμήσετε Λακεδαιμονίοις τοὺς ἐκείνους ἑβδομήκοντα ναῦς ἀφελομένους καὶ νενικηκότας, τούτους ἀπολλύντες ἀκρίτους παρὰ τὸν νόμον. [1.7.26] τί δὲ καὶ δεδιότες σφόδρα οὕτως ἐπείγεσθε; ἢ μὴ οὐχ ὑμεῖς ὃν ἂν βούλησθε ἀποκτείνητε καὶ ἐλευθερώσητε, ἂν κατὰ τὸν νόμον κρίνητε, ἀλλ᾽ οὐκ ἂν παρὰ τὸν νόμον, ὥσπερ Καλλίξενος τὴν βουλὴν ἔπεισεν εἰς τὸν δῆμον εἰσενεγκεῖν μιᾷ ψήφῳ; [1.7.27] ἀλλ᾽ ἴσως ἄν τινα καὶ οὐκ αἴτιον ὄντα ἀποκτείναιτε· μεταμελῆσαι δὲ ὕστερον ἀναμνήσθητε ὡς ἀλγεινὸν καὶ ἀνωφελὲς ἤδη ἐστί, πρὸς δ᾽ ἔτι καὶ περὶ θανάτου ἀνθρώπου ἡμαρτηκότες. [1.7.28] δεινὰ δ᾽ ἂν ποιήσαιτε, εἰ Ἀριστάρχῳ μὲν πρότερον τὸν δῆμον καταλύοντι, εἶτα δ᾽ Οἰνόην προδιδόντι Θηβαίοις πολεμίοις οὖσιν, ἔδοτε ἡμέραν ἀπολογήσασθαι ᾗ ἐβούλετο καὶ τἆλλα κατὰ τὸν νόμον προύθετε, τοὺς δὲ στρατηγοὺς τοὺς πάντα ὑμῖν κατὰ γνώμην πράξαντας, νικήσαντας δὲ τοὺς πολεμίους, τῶν αὐτῶν τούτων ἀπο στερήσετε. [1.7.29] μὴ ὑμεῖς γε, ὦ Ἀθηναῖοι, ἀλλ᾽ ἑαυτῶν ὄντας τοὺς νόμους, δι᾽ οὓς μάλιστα μέγιστοί ἐστε, φυλάττοντες, ἄνευ τούτων μηδὲν πράττειν πειρᾶσθε. ἐπανέλθετε δὲ καὶ ἐπ᾽ αὐτὰ τὰ πράγματα καθ᾽ ἃ καὶ αἱ ἁμαρτίαι δοκοῦσι γεγενῆσθαι τοῖς στρατηγοῖς. ἐπεὶ γὰρ κρατήσαντες τῇ ναυμαχίᾳ εἰς τὴν γῆν κατέπλευσαν, Διομέδων μὲν ἐκέλευεν ἀναχθέντας ἐπὶ κέρως ἅπαντας ἀναιρεῖσθαι τὰ ναυάγια καὶ τοὺς ναυαγούς, Ἐρασινίδης δ᾽ ἐπὶ τοὺς πρὸς Μυτιλήνην πολεμίους τὴν ταχίστην πλεῖν ἅπαντας· Θράσυλλος δὲ ἀμφότερα ἔφη γενέσθαι, ἂν τὰς μὲν αὐτοῦ καταλίπωσι, ταῖς δὲ ἐπὶ τοὺς πολεμίους πλέωσι· [1.7.30] καὶ δοξάντων τούτων καταλιπεῖν τρεῖς ναῦς ἕκαστον ἐκ τῆς αὑτοῦ συμμορίας, τῶν στρατηγῶν ὀκτὼ ὄντων, καὶ τὰς τῶν ταξιάρχων δέκα καὶ τὰς Σαμίων δέκα καὶ τὰς τῶν ναυάρχων τρεῖς, αὗται ἅπασαι γίγνονται ἑπτὰ καὶ τετταράκοντα, τέτταρες περὶ ἑκάστην ναῦν τῶν ἀπολωλυιῶν δώδεκα οὐσῶν. [1.7.31] τῶν δὲ καταλειφθέντων ‹τῶν› τριηράρχων ἦσαν καὶ Θρασύβουλος καὶ Θηραμένης, ὃς ἐν τῇ προτέρᾳ ἐκκλησίᾳ κατηγόρει τῶν στρατηγῶν. ταῖς δὲ ἄλλαις ναυσὶν ἔπλεον ἐπὶ τὰς πολεμίας. τί τούτων οὐχ ἱκανῶς καὶ καλῶς ἔπραξαν; οὐκοῦν δίκαιον τὰ μὲν πρὸς τοὺς πολεμίους μὴ καλῶς πραχθέντα τοὺς πρὸς τούτοις ταχθέντας ὑπέχειν λόγον, τοὺς δὲ πρὸς τὴν ἀναίρεσιν μὴ ποιήσαντας ἃ οἱ στρατηγοὶ ἐκέλευσαν, διότι οὐκ ἀνείλοντο κρίνεσθαι. [1.7.32] τοσοῦτον δ᾽ ἔχω εἰπεῖν ὑπὲρ ἀμφοτέρων, ὅτι ὁ χειμὼν διεκώλυσε μηδὲν πρᾶξαι ὧν οἱ στρατηγοὶ παρεσκευάσαντο. τούτων δὲ μάρτυρες οἱ σωθέντες ἀπὸ τοῦ αὐτομάτου, ὧν εἷς τῶν ἡμετέρων στρατηγῶν ἐπὶ καταδύσης νεὼς διασωθείς, ὃν κελεύουσι τῇ αὐτῇ ψήφῳ κρίνεσθαι, καὶ αὐτὸν τότε δεόμενον ἀναιρέσεως, ᾗπερ τοὺς οὐ πράξαντας τὰ προσταχθέντα. [1.7.33] μὴ τοίνυν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, ἀντὶ μὲν τῆς νίκης καὶ τῆς εὐτυχίας ὅμοια ποιήσητε τοῖς ἡττημένοις τε καὶ ἀτυχοῦσιν, ἀντὶ δὲ τῶν ἐκ θεοῦ ἀναγκαίων ἀγνωμονεῖν δόξητε, προδοσίαν καταγνόντες ἀντὶ τῆς ἀδυναμίας [οὐχ ἱκανοὺς γενομένους διὰ τὸν χειμῶνα πρᾶξαι τὰ προσταχθέντα]· ἀλλὰ πολὺ δικαιότερον στεφάνοις γεραίρειν τοὺς νικῶντας ἢ θανάτῳ ζημιοῦν πονηροῖς ἀνθρώποις πειθομένους.

[1.7.1] Οι Αθηναίοι καθαίρεσαν αυτούς τους στρατηγούς εκτός από τον Κόνωνα· κοντά σε τούτον διόρισαν τον Αδείμαντο και τον Φιλοκλή. [1.7.2] Από τους στρατηγούς που είχαν πάρει μέρος στη ναυμαχία ο Πρωτόμαχος κι ο Αριστογένης δεν επέστρεψαν στην Αθήνα, ήρθαν όμως έξι —ο Περικλής, ο Διομέδων, ο Λυσίας, ο Αριστοκράτης, ο Θράσυλλος κι ο Ερασινίδης. Ο Αρχέδημος, αρχηγός της δημοκρατικής μερίδας τότε στην Αθήνα κι επιμελητής της διανομής των δύο οβολών, κατήγγειλε τον Ερασινίδη στο δικαστήριο και πέτυχε να του επιβληθεί προδικαστικό πρόστιμο, με τον ισχυρισμό ότι κατακρατούσε χρήματα που είχε εισπράξει στον Ελλήσποντο για λογαριασμό του δημοσίου· τον κατηγόρησε ακόμα και για τη διαγωγή του σαν στρατηγού. Το δικαστήριο αποφάσισε να φυλακίσει τον Ερασινίδη. [1.7.3] Κατόπιν οι στρατηγοί έδωσαν αναφορά στη Βουλή για τη ναυμαχία και για τη σφοδρότητα της τρικυμίας. Με πρόταση του Τιμοκράτη η Βουλή αποφάσισε να φυλακιστούν κι οι υπόλοιποι στρατηγοί και να παραπεμφθούν στη Συνέλευση του λαού. [1.7.4] Έπειτα συνεδρίασε η Συνέλευση, όπου κι άλλοι κατηγόρησαν τους στρατηγούς, ιδιαίτερα όμως ο Θηραμένης: έπρεπε να λογοδοτήσουν, είπε, γιατί δεν περιμάζεψαν τους ναυαγούς. Σαν απόδειξη ότι δεν έριχναν την ευθύνη σε κανέναν άλλο, παρουσίασε το γράμμα που ᾽χαν στείλει στη Βουλή και στη Συνέλευση, όπου ανέφεραν ως μόνη δικαιολογία την τρικυμία.
[1.7.5] Τότε απολογήθηκαν ένας ένας οι στρατηγοί —σύντομα, γιατί δεν τους δόθηκε ο νόμιμος χρόνος— και διηγήθηκαν τί είχαν κάνει: οι ίδιοι, είπαν, κίνησαν να επιτεθούν στον εχθρό, αναθέτοντας την περισυλλογή των ναυαγών σε μερικούς τριηράρχους, ανθρώπους ικανούς και που είχαν προϋπηρετήσει σαν στρατηγοί — τον Θηραμένη, τον Θρασύβουλο κι άλλους σαν κι αυτούς. [1.7.6] Αν κάποιοι έπρεπε οπωσδήποτε να κατηγορηθούν σχετικά με την περισυλλογή των ναυαγών, δεν ήταν άλλοι από κείνους στους οποίους είχε ανατεθεί. «Αλλά μόλο που μας κατηγορούν», είπαν, «εμείς δεν θα πούμε βέβαια ψέματα ότι εκείνοι φταίνε. Η δύναμη της τρικυμίας ήταν που εμπόδισε την περισυλλογή των ναυαγών». Επικαλέστηκαν και μάρτυρες για τούτα τους κυβερνήτες των πλοίων και πολλούς άλλους συμπολεμιστές τους. Τα λόγια τους άρχισαν να πείθουν τον λαό, [1.7.7] τόσο που σηκώθηκαν κάμποσοι πολίτες, πρόθυμοι να εγγυηθούν γι᾽ αυτούς. Επειδή ωστόσο ήταν κιόλας αργά και δεν θα ξεχώριζαν τα υψωμένα χέρια, αποφασίστηκε ν᾽ αναβληθεί η υπόθεση γι᾽ άλλη συνεδρίαση· στο μεταξύ η Βουλή θα ετοίμαζε εισήγηση για το πώς έπρεπε να δικαστούν οι κατηγορούμενοι.
[1.7.8] Έπειτα γιορτάστηκαν τα Απατούρια, όπου συνηθίζουν να συγκεντρώνονται τα μέλη των φρατριών κι οι συγγενείς. Σ᾽ αυτή τη γιορτή οι άνθρωποι του Θηραμένη κανόνισαν με πολλούς, από κείνους που ᾽ταν ντυμένοι στα μαύρα κι είχαν ξυρισμένα τα κεφάλια τους, να πάνε στη Συνέλευση και να παραστήσουν τους συγγενείς των θυμάτων· παράλληλα έπεισαν τον Καλλίξενο να κατηγορήσει τους στρατηγούς στη Βουλή. [1.7.9] Κατόπιν συγκάλεσαν τη Συνέλευση, όπου η Βουλή εισηγήθηκε —με πρόταση του Καλλιξένου— τ᾽ ακόλουθα: «Μια και στην προηγούμενη συνεδρίαση είχαν ακούσει οι Αθηναίοι και τις κατηγορίες κατά των στρατηγών και τις απολογίες τους, να ψηφίσουν τώρα όλοι κατά φυλές· για κάθε φυλή να στηθούν δύο κάλπες, και σε καθεμιά φυλή να διαλαλήσει ο κήρυκας ότι όποιος θεωρεί τους στρατηγούς ενόχους επειδή δεν περιμάζεψαν τους νικητές της ναυμαχίας πρέπει να ρίξει την ψήφο του στην πρώτη κάλπη, κι όποιος δεν τους θεωρεί ενόχους στη δεύτερη· [1.7.10] αν κριθούν ένοχοι να τιμωρηθούν με θάνατο και να παραδοθούν στους Έντεκα, οι περιουσίες τους να δημευτούν και το ένα δέκατο ν᾽ αφιερωθεί στη Θεά».
[1.7.11] Παρουσιάστηκε στη Συνέλευση κάποιος λέγοντας ότι είχε σωθεί πάνω σ᾽ ένα βαρέλι αλεύρι, κι ότι οι μελλοθάνατοι του ᾽χαν αφήσει παραγγελία, αν γλιτώσει, ν᾽ αναφέρει στον λαό ότι οι στρατηγοί δεν περιμάζεψαν εκείνους που ᾽χαν φανεί οι πιο άξιοι της πατρίδας. [1.7.12] Ωστόσο ο Ευρυπτόλεμος του Πεισιάνακτος και κάποιοι άλλοι μήνυσαν τον Καλλίξενο ότι είχε υποβάλει παράνομη πρόταση. Μερικοί από τον λαό τους επιδοκίμασαν, αλλά οι πιο πολλοί φώναξαν ότι είναι ανήκουστο να μην αφήνουν τον λαό να κάνει ό,τι θέλει. [1.7.13] Πάνω σ᾽ αυτό πρότεινε ο Λυκίσκος να δικαστούν κι οι μηνυτές στην ίδια ψηφοφορία με τους στρατηγούς αν δεν αποσύρουν τη μήνυση, και μπροστά στις φωνές επιδοκιμασίας του όχλου εκείνοι αναγκάστηκαν ν᾽ αποσύρουν τις μηνύσεις. [1.7.14] Μερικοί από τους πρυτάνεις αρνήθηκαν να προχωρήσουν σε παράνομη ψηφοφορία· και πάλι ανέβηκε στο βήμα ο Καλλίξενος και τους κατηγόρησε με τον ίδιο τρόπο, κι ο κόσμος φώναξε να μηνυθούν όσοι αρνούνται. [1.7.15] Τότε οι πρυτάνεις φοβήθηκαν και δέχτηκαν να γίνει η ψηφοφορία — όλοι εκτός από τον Σωκράτη του Σωφρονίσκου, που δήλωσε ότι τίποτα δεν θα κάνει αντίθετα με τον νόμο. [1.7.16] Κατόπιν ανέβηκε στο βήμα ο Ευρυπτόλεμος κι υπερασπίστηκε τους στρατηγούς με τ᾽ ακόλουθα λόγια:
«Πήρα τον λόγο, Αθηναίοι, για να κατηγορήσω τον Περικλή —κι ας έχω συγγένεια και στενό δεσμό μαζί του— και τον Διομέδοντα —μόλο που είναι φίλος μου— αλλά και για να τους υπερασπιστώ, και τέλος για να συμβουλέψω αυτό που νομίζω ότι είναι το συμφέρον ολόκληρης της πόλης. [1.7.17] Τους κατηγορώ λοιπόν γιατί έπεισαν τους συναδέλφους τους να μη στείλουν, καθώς το ᾽χαν σκοπό, αναφορά στη Βουλή και σε σας λέγοντας ότι ενώ πρόσταξαν τον Θηραμένη και τον Θρασύβουλο με σαράντα εφτά πλοία να περιμαζέψουν τους ναυαγούς, αυτοί δεν το ᾽καναν. [1.7.18] Είναι, άραγε, σωστό να θεωρηθούν τώρα συνυπεύθυνοι οι στρατηγοί μ᾽ εκείνους που είναι οι κύριοι φταίχτες, και γι᾽ αμοιβή της επιείκειας που ᾽δειξαν τότε να κινδυνεύουν τώρα να χάσουν τη ζωή τους από τις ραδιουργίες εκείνων και μερικών άλλων; [1.7.19] Όχι, αν θελήσετε βέβαια να μ᾽ ακούσετε και να φερθείτε δίκαια και θεοφοβούμενα, έτσι που να μάθετε όλη την αλήθεια — και να μην έχετε να μετανιώσετε αργότερα, όταν καταλάβετε τί φοβερό λάθος κάνατε αντίκρυ στους θεούς και στους ίδιους τους εαυτούς σας. Αν ακολουθήσετε λοιπόν τη συμβουλή μου, αποκλείεται να σας γελάσω εγώ ή κάποιος άλλος: θα τιμωρήσετε τους ενόχους, αφού όμως μάθετε τί ακριβώς έγινε· θα τους επιβάλετε όποια ποινή θελήσετε, είτε στον καθένα χωριστά είτε σ᾽ όλους μαζί — αλλά εφόσον τους παραχωρήσετε τουλάχιστον μία μέρα για ν᾽ απολογηθούν· έτσι δεν θα χρειαστεί να δώσετε πίστη σ᾽ άλλον κανέναν από σας τους ίδιους.
[1.7.20] »Όλοι σας ξέρετε, Αθηναίοι, πόσο αυστηρό είναι το ψήφισμα του Καννωνού, που ορίζει ότι όποιος είναι υπόδικος αντίκρυ στον λαό της Αθήνας πρέπει ν᾽ απολογηθεί δεμένος μπροστά στον λαό, κι αν κριθεί ένοχος να θανατωθεί και να πεταχτεί στο βάραθρο, η περιουσία του να δημευτεί και το ένα δέκατο ν᾽ αφιερωθεί στη Θεά. [1.7.21] Σύμφωνα μ᾽ αυτό το ψήφισμα ζητάω να δικαστούν οι στρατηγοί — και, μα τον Δία, πρώτος πρώτος, αν βέβαια συμφωνείτε, ο συγγενής μου ο Περικλής· θα ᾽ταν ντροπή μου να ενδιαφέρομαι πιο πολύ γι᾽ αυτόν παρά για ολόκληρη την πόλη. [1.7.22] Αν προτιμάτε, πάλι, δικάστε τους σύμφωνα με τον νόμο για τους ιερόσυλους και τους προδότες: όποιος προδίδει την πόλη ή κλέβει ιερά σκεύη να κριθεί από δικαστήριο, κι αν καταδικαστεί να μην τον θάψουν στην Αττική και να δημεύσουν την περιουσία του.
[1.7.23] »Μ᾽ όποιον απ᾽ αυτούς τους δύο νόμους θέλετε, Αθηναίοι, δικάστε τούτους τους ανθρώπους έναν έναν χωριστά, διαιρώντας τρεις μέρες σε δυο μέρη την καθεμιά. […] [1.7.24] Αν τα κάνετε αυτά, και τους ενόχους θα τιμωρήσετε με τον αυστηρότερο τρόπο, αλλά και τους αθώους θ᾽ απαλλάξετε, Αθηναίοι, και δεν θα πάνε αδικοχαμένοι. [1.7.25] Και σεις όμως θα ᾽χετε δικάσει σύμφωνα με τον νόμο, με σεβασμό για τους θεούς και για τον όρκο σας, αντί να συμμαχείτε με τους Λακεδαιμονίους εναντίον εκείνων που τους πήραν εβδομήντα καράβια και τους νίκησαν — πράγμα που θα συμβεί αν τους θανατώσετε παράνομα, δίχως δίκη. [1.7.26] Τί φοβάστε και βιάζεστε τόσο πολύ; Στο χέρι σας δεν θα ᾽ναι να θανατώσετε ή να αθωώσετε όποιον θέλετε, δικάζοντας σύμφωνα με τον νόμο, το ίδιο όπως κι αν δικάσετε παράνομα όλους μαζί με την ίδια ψηφοφορία, καθώς ο Καλλίξενος έπεισε τη Βουλή να προτείνει στη Συνέλευση; [1.7.27] Όμως έτσι μπορεί να σκοτώσετε έναν αθώο — και σκεφτείτε πόσο οδυνηρή κι ανώφελη πια είναι η κατοπινή μετάνοια, ιδίως όταν η πλάνη έχει προκαλέσει θάνατο ανθρώπου. [1.7.28] Στον Αρίσταρχο —εκείνον που πρώτα κατέλυσε το δημοκρατικό καθεστώς κι έπειτα πρόδωσε την Οινόη στους Θηβαίους εχθρούς— δώσατε μια μέρα για ν᾽ απολογηθεί και τα υπόλοιπα δικαιώματα που προβλέπει ο νόμος· θα ᾽ταν εξωφρενικό ν᾽ αρνηθείτε αυτά τα ίδια στους στρατηγούς που εκτέλεσαν όλες τις εντολές σας και νίκησαν τον εχθρό. [1.7.29] Μην το κάνετε αυτό, Αθηναίοι! Δικοί σας είναι οι νόμοι, αυτοί είναι πάνω απ᾽ όλα που σας έκαναν μεγάλους! Σεβαστείτε τους, με τίποτα μην καταπιαστείτε δίχως αυτούς!
»Αλλ᾽ ας ξανάρθουμε στα γεγονότα που αφορούν τα υποτιθέμενα σφάλματα των στρατηγών. Αφού νίκησαν στη ναυμαχία και γύρισαν στη στεριά, ο Διομέδων πρότεινε να βγει όλος ο στόλος συντεταγμένος και να περισυλλέξει τα ναυάγια και τους ναυαγούς. Ο Ερασινίδης πάλι πρότεινε να ξεκινήσουν όλοι μαζί, το γρηγορότερο, εναντίον του εχθρού που ήταν στη Μυτιλήνη. Ο Θράσυλλος, τέλος, είπε πως μπορούσαν να κάνουν και τα δύο, αν άφηναν μερικά πλοία εκεί και χτυπούσαν τον εχθρό με τα υπόλοιπα· [1.7.30] αν τ᾽ αποφάσιζαν αυτό, θ᾽ άφηναν τρία καράβια από τη μοίρα του καθενός από τους οχτώ στρατηγούς, τα δέκα των ταξιάρχων, τα δέκα των Σαμίων και τα τρία των ναυάρχων· αυτά θα έκανα όλα μαζί σαράντα εφτά — τέσσερα για κάθε κατεστραμμένο πλοίο, που ήταν όλα όλα δώδεκα. [1.7.31] Ανάμεσα στους τριηράρχους που άφησαν εκεί ήταν και ο Θρασύβουλος κι ο Θηραμένης, αυτός που στην προηγούμενη συνεδρίαση κατηγορούσε τους στρατηγούς. Με τα υπόλοιπα καράβια ξεκίνησαν εναντίον του εχθρικού στόλου.
»Ποιό απ᾽ αυτά δεν έκαναν καλά και σωστά; Δίκαιο είναι, λοιπόν, για όποιους κακούς χειρισμούς έγιναν σχετικά με τον εχθρό, να λογοδοτήσουν αυτοί που είχαν σταλεί εναντίον του· εκείνοι πάλι που είχαν αναλάβει την περισυλλογή των ναυαγών πρέπει να δικαστούν επειδή δεν τους περιμάζεψαν, παρακούγοντας τις διαταγές των στρατηγών. [1.7.32] Τούτο μόνο το ελαφρυντικό έχω να πω για όλους τους, ότι η τρικυμία τίποτε δεν τους άφησε να εκτελέσουν απ᾽ όσα είχαν σχεδιάσει οι στρατηγοί. Μάρτυρες γι᾽ αυτό είναι όσοι έτυχε από μόνοι τους να σωθούν, όπως ένας από τους στρατηγούς μας που πιάστηκε από ένα βουλιαγμένο καράβι — κι αυτόν, που είχε ο ίδιος ανάγκη εκείνη την ώρα να τον περιμαζέψουν, σας λένε να τον δικάσετε με την ίδια ψηφοφορία όπως και κείνους που δεν εκτελέσαν τις διαταγές τους!
[1.7.33] »Όχι, Αθηναίοι! Νικητές κι ευνοημένοι από την τύχη, μη φερθείτε σαν άτυχοι και νικημένοι! Αναγνωρίστε το μοιραίο και μη φανείτε αχάριστοι, καταδικάζοντας για προδοσία εκεί που υπήρχε μονάχα αδυναμία! Περισσότερο ταιριάζει να τιμήσετε με στεφάνια τους νικητές, όχι να παρασυρθείτε από κακοθελητές και να τους τιμωρήσετε με θάνατο!»