Και αυτό επίσης που λέει ο Θεόδωρος, να λέμε δηλαδή νέου τύπου εκφράσεις· αυτό γίνεται όταν η έκφραση περιέχει κάτι το αναπάντεχο για τον ακροατή και —για να το πούμε με τα λόγια εκείνου— κάτι που δεν συμφωνεί με την ως εκείνη τη στιγμή γνώμη του ακροατή· μάλλον μοιάζει με τις συνηθισμένες στα αστεία παραποιήσεις (με τον ίδιο τρόπο επενεργούν και τα λογοπαίγνια που γίνονται με την αλλαγή στα γράμματα μιας λέξης, κάτι που ξαφνιάζει και ξεγελάει τον ακροατή) — το ίδιο και στην ποίηση: ο στίχος δεν τελειώνει με τον τρόπο που περίμενε ο ακροατής:
περπατούσε έχοντας στα πόδια του χιονίστρες
—ο ακροατής φανταζόταν πως θα έλεγε: πέδιλα. Το πράγμα, πάντως, πρέπει να είναι φανερό την ίδια τη στιγμή που λέγεται η λέξη. Τα λογοπαίγνια που βασίζονται στην αλλαγή γραμμάτων κάνουν να μη λέει ο ομιλητής αυτό που λέει, αλλά αυτό που λέει η λέξη που προκύπτει από την παραποίησή της. Αυτό, π.χ., συμβαίνει με το λογοπαίγνιο του Θεόδωρου για τον κιθαριστή Νίκωνα: «θράξει σε» (= «θα σε ταράξει»): ο ομιλητής προσποιείται ότι λέει [1412b] «Θρᾷξ εἶ σύ» (= «είσαι Θρακιώτης») και ξεγελάει τον ακροατή, γιατί λέει κάτι άλλο. Γι᾽ αυτό και το αστείο είναι ευχάριστο μόνο σ᾽ εκείνον που αντιλαμβάνεται πού βρίσκεται η αιχμή: αν δεν είναι της γνώμης ότι ο Νίκων είναι Θρακιώτης, δεν θα του φανεί καθόλου αστείο. Παρόμοια το «βούλει αὐτόν πέρσαι» (= «θέλεις να τον καταστρέψεις»): και στις δύο περιπτώσεις η λέξη πρέπει να λεχθεί κατά τον προσήκοντα τρόπο. Το ίδιο ισχύει και για τις ευφυείς και κομψές εκφράσεις, όπως το να λέμε ότι για τους Αθηναίους η αρχή της θάλασσας (= η κυριαρχία στη θάλασσα) δεν ήταν η αρχή των δεινών τους, αφού ωφελήθηκαν· ή, όπως το έλεγε ο Ισοκράτης, ότι η αρχή (= η εξουσία) ήταν για την πόλη η αρχή των δεινών της: και στις δύο περιπτώσεις λέχθηκε κάτι που κανείς δεν περίμενε ότι θα λεγόταν, και αυτό αναγνωρίσθηκε ως αληθινό· γιατί το να πει κανείς ότι η αρχή είναι αρχή δεν είναι κάτι το ευφυές, ο ρήτορας όμως δεν το λέει έτσι, αλλά διαφορετικά, και δεν είπε με άρνηση τη λέξη αρχή για την οποία μίλησε, αλλά την είπε με διαφορετική σημασία. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις η επιτυχία βρίσκεται στο να χρησιμοποιήσει ο λέγων τη λέξη κατά τον προσήκοντα τρόπο ή με μια άλλη σημασία ή μεταφορικά. Παράδειγμα: «Ο Ανάσχετος δεν είναι ανασχετός» (= είναι ανυπόφορος): χρησιμοποίησε με άρνηση την ίδια λέξη, κάτι όμως που είναι ταιριαστό, αν ο άνθρωπος αυτός είναι ένα δυσάρεστο άτομο. Επίσης:
δεν θα ήσουν πιο πολύ απ᾽ ό,τι πρέπει ξένος
«όχι πιο πολύ απ᾽ ό,τι πρέπει» είναι το ίδιο με το «ο ξένος (= ο φιλοξενούμενος) δεν πρέπει να είναι πάντοτε ξένος»· γιατί και εδώ (τη δεύτερη φορά) η λέξη χρησιμοποιείται με άλλο νόημα. Όμοια είναι και η περίπτωση του στίχου του Αναξανδρίδη που βρήκε μεγάλη απήχηση στον κόσμο:
ωραίο, αλήθεια, να πεθαίνεις πριν κάνεις πράγματα άξια θανάτου·
γιατί είναι ίδιο με το να πεις: «αξίζει να πεθάνει κανείς, ενώ δεν είναι άξιος να πεθάνει» ή «αξίζει κανείς να πεθάνει, ενώ δεν είναι άξιος θανάτου» ή «ενώ δεν κάνει πράγματα άξια θανάτου». Το είδος του λόγου είναι σε όλες αυτές τις περιπτώσεις το ίδιο, όσο όμως πιο σύντομος και πιο αντιθετικός είναι ο λόγος, τόσο μεγαλύτερη απήχηση βρίσκει. Ο λόγος είναι ότι η νέα γνώση με την αντίθεση εντυπώνεται καλύτερα και με τη συντομία γρηγορότερα. Πρέπει όμως επιπλέον πάντοτε ή να φαίνεται καθαρά το συγκεκριμένο πρόσωπο στο οποίο απευθύνεται η έκφραση ή να είναι σωστή η διατύπωσή της, αν πρόκειται αυτό που λέγεται να είναι αληθινό και όχι επιφανειακό· γιατί τις δύο αυτές ιδιότητες μπορεί και να μην τις έχει μαζί. Παραδείγματα: «Πρέπει κανείς να πεθαίνει χωρίς να έχει κάνει κανένα σφάλμα», μια έκφραση δίχως καμιά ιδιαίτερη εξυπνάδα και κομψότητα· «Ο άξιος άντρας πρέπει να παντρεύεται άξια γυναίκα», μια έκφραση δίχως καμιά ιδιαίτερη εξυπνάδα και κομψότητα. Αντίθετα είναι ευφυής και κομψή μια έκφραση, αν έχει μαζί και τις δύο αυτές ιδιότητες: «Αξίζει, βέβαια, να πεθαίνει κανείς, όταν δεν του αξίζει να πεθάνει». Σε όσο, πάντως, μεγαλύτερο βαθμό έχει συμμετοχή σε τέτοιου είδους ιδιότητες μια έκφραση, τόσο πιο ευφυής και κομψή φαίνεται, θέλω να πω: αν οι λέξεις που χρησιμοποιούνται περιέχουν μεταφορά, και μάλιστα μεταφορά κάποιου συγκεκριμένου είδους, ή αντίθεση, ή παρίσωση, και αν δηλώνουν ενέργεια.