Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας
Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ
Ρητορική (1407b-1408a)
[VI] Εἰς ὄγκον δὲ τῆς λέξεως συμβάλλεται τάδε, τὸ λόγῳ χρῆσθαι ἀντ᾽ ὀνόματος, οἷον μὴ κύκλον, ἀλλ᾽ ἐπίπεδον τὸ ἐκ τοῦ μέσου ἴσον· εἰς δὲ συντομίαν τὸ ἐναντίον, ἀντὶ τοῦ λόγου ὄνομα. καὶ ἐὰν αἰσχρὸν ἢ ἀπρεπές, ἐὰν μὲν ἐν τῷ λόγῳ ᾖ ‹τὸ› αἰσχρόν, τοὔνομα λέγειν, ἐὰν δ᾽ ἐν τῷ ὀνόματι, τὸν λόγον. καὶ μεταφορᾷ δηλοῦν καὶ τοῖς ἐπιθέτοις, εὐλαβούμενον τὸ ποιητικόν. καὶ τὸ ἓν πολλὰ ποιεῖν, ὅπερ οἱ ποιηταὶ ποιοῦσιν· ἑνὸς ὄντος λιμένος ὅμως λέγουσι |
[6] Στο να γίνει μεγαλόπρεπο το ύφος συμβάλλουν τα ακόλουθα: Το να χρησιμοποιεί κανείς όχι τη λέξη αλλά έναν περιγραφικό ορισμό της· να μη λέει λ.χ. κύκλος αλλά το επίπεδο σχήμα που όλα τα σημεία του βρίσκονται σε ίση απόσταση από το κέντρο — σύντομο γίνεται, τότε, το ύφος με το αντίθετο: αντί για τον περιγραφικό ορισμό της να χρησιμοποιείται η ίδια η λέξη. Το ίδιο ισχύει και αν ο λόγος είναι για κάτι το επαίσχυντο ή άπρεπο: αν η απρέπεια βρίσκεται στον περιγραφικό ορισμό, να χρησιμοποιείται η λέξη· αν πάλι βρίσκεται στη λέξη, να χρησιμοποιείται ο περιγραφικός ορισμός. Επίσης να δηλώνονται τα πράγματα με μεταφορές και προσδιορισμούς — με όλες, βέβαια, τις προφυλάξεις μήπως ο λόγος καταντήσει ποιητικός. Επίσης να χρησιμοποιείται ο πληθυντικός αριθμός στη θέση του ενικού, κάτι που το κάνουν οι ποιητές: ενώ το λιμάνι είναι ένα, αυτοί λένε |