Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΞΕΝΟΦΩΝ

Ἑλληνικά (6.2.27-6.2.32)

[6.2.27] Ὁ δὲ Ἰφικράτης ἐπεὶ ἤρξατο τοῦ περίπλου, ἅμα μὲν ἔπλει, ἅμα δὲ πάντα ὅσα εἰς ναυμαχίαν παρεσκευάζετο· εὐθὺς μὲν γὰρ τὰ μεγάλα ἱστία αὐτοῦ κατέλιπεν, ὡς ἐπὶ ναυμαχίαν πλέων· καὶ τοῖς ἀκατίοις δέ, καὶ εἰ φορὸν πνεῦμα εἴη, ὀλίγα ἐχρῆτο· τῇ δὲ κώπῃ τὸν πλοῦν ποιούμενος ἄμεινόν τε τὰ σώματα ἔχειν τοὺς ἄνδρας καὶ ἄμεινον τὰς ναῦς πλεῖν ἐποίει. [6.2.28] πολλάκις δὲ καὶ ὅπῃ μέλλοι ἀριστοποιεῖσθαι τὸ στράτευμα ἢ δειπνοποιεῖσθαι, ἐπανήγαγεν ἂν τὸ κέρας ἀπὸ τῆς γῆς κατὰ ταῦτα τὰ χωρία· ἐπεὶ δ᾽ ἐπιστρέψας ἂν καὶ ἀντιπρῴρους καταστήσας τὰς τριήρεις ἀπὸ σημείου ἀφίει ἀνθαμιλλᾶσθαι εἰς τὴν γῆν, μέγα δὴ νικητήριον ἦν τὸ πρώτους καὶ ὕδωρ λαβεῖν καὶ εἴ του ἄλλου ἐδέοντο, καὶ πρώτους ἀριστῆσαι· τοῖς δ᾽ ὑστάτοις ἀφικομένοις μεγάλη ζημία ἦν τό τε ἐλαττοῦσθαι πᾶσι τούτοις καὶ ὅτι ἀνάγεσθαι ἅμα ἔδει, ἐπεὶ σημήνειε· συνέβαινε γὰρ τοῖς μὲν πρώτοις ἀφικνουμένοις καθ᾽ ἡσυχίαν ἅπαντα ποιεῖν, τοῖς δὲ τελευταίοις διὰ σπουδῆς. [6.2.29] φυλακάς γε μήν, εἰ τύχοι ἐν τῇ πολεμίᾳ ἀριστοποιούμενος, τὰς μὲν ἐν τῇ γῇ, ὥσπερ προσήκει, καθίστη, ἐν δὲ ταῖς ναυσὶν αἰρόμενος αὖ τοὺς ἱστοὺς ἀπὸ τούτων ἐσκοπεῖτο. πολὺ οὖν ἐπὶ πλέον οὗτοι καθεώρων ἢ οἱ ἐκ τοῦ ὁμαλοῦ, ἀφ᾽ ὑψηλοτέρου καθορῶντες. ὅπου δὲ δειπνοποιοῖτο καὶ καθεύδοι, ἐν μὲν τῷ στρατοπέδῳ νύκτωρ πῦρ οὐκ ἔκαε, πρὸ δὲ τοῦ στρατεύματος φῶς ἐποίει, ἵνα μηδεὶς λάθῃ προσιών. πολλάκις δέ, εἰ εὐδία εἴη, εὐθὺς δειπνήσας ἀνήγετο· καὶ εἰ μὲν αὔρα φέροι, θέοντες ἅμα ἀνεπαύοντο· εἰ δὲ ἐλαύνειν δέοι, κατὰ μέρος τοὺς ναύτας ἀνέπαυεν. [6.2.30] ἐν δὲ τοῖς μεθ᾽ ἡμέραν πλοῖς ἀπὸ σημείων τοτὲ μὲν ἐπὶ κέρως ἦγε, τοτὲ δ᾽ ἐπὶ φάλαγγος· ὥστε ἅμα μὲν ἔπλεον, ἅμα δὲ πάντα ὅσα εἰς ναυμαχίαν καὶ ἠσκηκότες καὶ ἐπιστάμενοι εἰς τὴν ‹ὑπὸ› τῶν πολεμίων, ὡς ᾤοντο, κατεχομένην θάλατταν ἀφικνοῦντο. καὶ τὰ μὲν πολλὰ ἐν τῇ πολεμίᾳ καὶ ἠρίστων καὶ ἐδείπνουν· διὰ δὲ τὸ τἀναγκαῖα μόνον πράττειν καὶ τὰς βοηθείας ἔφθανεν ἀναγόμενος καὶ ταχὺ ἐπέραινε. [6.2.31] περὶ δὲ τὸν Μνασίππου θάνατον ἐτύγχανεν ὢν τῆς Λακωνικῆς περὶ τὰς Σφαγίας. εἰς τὴν Ἠλείαν δὲ ἀφικόμενος καὶ παραπλεύσας τὸ τοῦ Ἀλφειοῦ στόμα ὑπὸ τὸν Ἰχθῦν καλούμενον ὡρμίσατο. τῇ δ᾽ ὑστεραίᾳ ἐντεῦθεν ἀνήγετο ἐπὶ τῆς Κεφαλληνίας, οὕτω καὶ τεταγμένος καὶ τὸν πλοῦν ποιούμενος ὡς, εἰ δέοι, πάντα ὅσα χρὴ παρεσκευασμένος ναυμαχοίη. καὶ γὰρ τὰ περὶ τοῦ Μνασίππου αὐτόπτου μὲν οὐδενὸς ἠκηκόει, ὑπώπτευε δὲ μὴ ἀπάτης ἕνεκα λέγοιτο, καὶ ἐφυλάττετο· ἐπεὶ μέντοι ἀφίκετο εἰς τὴν Κεφαλληνίαν, ἐνταῦθα δὴ σαφῶς ἐπύθετο, καὶ ἀνέπαυε τὸ στράτευμα.
[6.2.32] Οἶδα μὲν οὖν ὅτι ταῦτα πάντα, ὅταν οἴωνται ναυμαχήσειν ἄνθρωποι, καὶ ἀσκεῖται καὶ μελετᾶται· ἀλλὰ τοῦτο ἐπαινῶ, ὅτι ἐπεὶ ἀφικέσθαι ταχὺ ἔδει ἔνθα τοῖς πολεμίοις ναυμαχήσειν ᾤετο, ηὕρετο †ὅπως μήτε διὰ τὸν πλοῦν ἀνεπιστήμονας εἶναι τῶν εἰς ναυμαχίαν μήτε διὰ τὸ ταῦτα μελετᾶν βραδύτερόν τι ἀφικέσθαι.

[6.2.27] Από τη στιγμή που έβαλε πλώρη για τον γύρο της Πελοποννήσου, ο Ιφικράτης συνδύασε το ταξίδι με όλες τις προετοιμασίες για ναυμαχία: έτσι, δεν πήρε καθόλου μαζί του τα μεγάλα πανιά, σαν να κινούσε για ναυμαχία· και τα μικρά όμως λίγο τα μεταχειριζόταν, ακόμα κι όταν ο άνεμος ήταν ευνοϊκός, κι έκανε το ταξίδι με τα κουπιά, μ᾽ αποτέλεσμα και τα κορμιά των ανδρών του να δυναμώνει και ταχύτητα να κερδίζει. [6.2.28] Πολλές φορές έβαζε τον στόλο ν᾽ ανοιχτεί από τη στεριά, αντίκρυ στο σημείο όπου έμελλε να γευματίσει ή να δειπνήσει το στράτευμα· κατόπιν τοποθετούσε τα πλοία με την πλώρη προς τη στεριά, κι όταν έδινε το σύνθημα, εκείνα συναγωνίζονταν ποιό θα ᾽φτανε πρώτο στην παραλία. Λογαριαζόταν μεγάλη επιτυχία για ένα πλήρωμα να ᾽ναι το πρώτο που θα ᾽βρισκε νερό κι όλα τ᾽ άλλα αναγκαία, και το πρώτο που θα γευμάτιζε· για κείνους που έφταναν τελευταίοι, πάλι, αποτελούσε μεγάλη τιμωρία και το ότι υστερούσαν σ᾽ όλα αυτά, και ότι έπρεπε να φύγουν ξανά ταυτόχρονα με τους άλλους όταν δινόταν το σύνθημα. Έτσι, ενώ οι πρώτοι τα ᾽καναν όλα με άνεση, οι τελευταίοι βιάζονταν.
[6.2.29] Όταν τύχαινε να γευματίζουν σ᾽ εχθρική περιοχή, ο Ιφικράτης δεν τοποθετούσε μονάχα σκοπιές στη στεριά, καθώς ταιριάζει, αλλά έβαζε και να υψώσουν τα κατάρτια των πλοίων και τοποθετούσε κι εκεί πάνω σκοπούς· τούτοι έβλεπαν πολύ πιο μακριά, έτσι ψηλά που ήταν, από κείνους που βρίσκονταν κάτω, στη γη. Όπου αποβιβαζόταν για δείπνο και ύπνο, δεν επέτρεπε τη νύχτα φωτιές μέσα στο στρατόπεδο, ενώ έβαζε να φωτίζουν τον χώρο μπροστά στον στρατό για να μην μπορεί κανείς να πλησιάσει απαρατήρητος. Πολλές φορές ωστόσο, όταν ήταν καλοκαιρία, ξεκινούσε αμέσως μετά το δείπνο: αν φυσούσε αγέρι ευνοϊκό προχωρούσε ξεκούραστα, κι αν πάλι χρειαζόταν να κωπηλατήσουν έβαζε τους ναύτες να ξαποστάσουν με βάρδιες. [6.2.30] Όταν ταξίδευαν μέρα, εξάλλου, έδινε σύνθημα ν᾽ αρμενίζουν τα καράβια πότε το ένα πίσω απ᾽ τ᾽ άλλο, πότε σε μια γραμμή. Μ᾽ αυτόν τον τρόπο, έχοντας αποκτήσει κατά τη διάρκεια του ταξιδιού όλη την εξάσκηση και τις γνώσεις που χρειάζονται για ναυμαχία, έφτασαν —όπως νόμιζαν— στη θάλασσα που εξουσίαζαν οι εχθροί. Τις πιο πολλές φορές γευμάτιζαν και δειπνούσαν σ᾽ εχθρικό έδαφος· επειδή όμως ο Ιφικράτης δεν έμενε παρά μόνο όσο χρειαζόταν, προλάβαινε να ξαναφύγει πριν φτάσουν εχθρικές δυνάμεις και συνέχιζε γοργά το ταξίδι του.
[6.2.31] Τον καιρό, περίπου, που σκοτώθηκε ο Μνάσιππος, βρισκόταν κοντά στις Σφαγιές της Λακωνίας. Κατόπιν έφτασε στην Ηλεία, προσπέρασε τις εκβολές του Αλφειού και στρατοπέδευσε κάτω από το ακρωτήριο που ονομάζεται Ιχθύς. Την άλλη μέρα έβαλε πλώρη αποκεί για την Κεφαλληνία, με παράταξη και πορεία τέτοια, που να ᾽ναι από κάθε άποψη έτοιμος, στην ανάγκη, να ναυμαχήσει· γιατί καθώς κανένας αυτόπτης μάρτυρας δεν του ᾽χε επιβεβαιώσει όσα λέγονταν για τον Μνάσιππο, υποψιαζόταν μήπως αυτά είχαν διαδοθεί για να τον παραπλανήσουν και φυλαγόταν· όταν όμως έφτασε πια στην Κεφαλληνία πήρε θετικές πληροφορίες, και τότε άφησε τον στρατό του να ξεκουραστεί.
[6.2.32] Το ξέρω βέβαια ότι όλ᾽ αυτά είναι συνηθισμένες ασκήσεις και προετοιμασίες όσων προβλέπουν ότι θα ᾽χουν να δώσουν ναυμαχία. Εκείνο που επαινώ στον Ιφικράτη ωστόσο είναι ότι, μια κι έπρεπε να φτάσει γρήγορα εκεί που νόμιζε ότι θα ᾽χε να ναυμαχήσει με τους εχθρούς, βρήκε τρόπο ώστε μήτε ανίδεοι να ᾽ναι οι άνδρες του από τεχνική του πολέμου στη θάλασσα, μήτε όμως κι η εκγύμνασή τους να καθυστερήσει την άφιξή τους.