Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΛΟΥΚΙΑΝΟΣ

Ἁλιεὺς ἢ Ἀναβιοῦντες (21-24)


ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ
[21] Ἄγε δή, πάρεσμεν γὰρ ἔνθα ἐχρῆν, ἐνταῦθά που ἐν τῷ προνάῳ τῆς Πολιάδος δικάσωμεν. ἡ Ἱέρεια διάθες ἡμῖν τὰ βάθρα, ἡμεῖς δὲ ἐν τοσούτῳ προσκυνήσωμεν τὴν θεόν.
ΠΑΡΡΗΣΙΑΔΗΣ
Ὦ Πολιάς, ἐλθέ μοι κατὰ τῶν ἀλαζόνων σύμμαχος ἀναμνησθεῖσα ὁπόσα ἐπιορκούντων ὁσημέραι ἀκούεις αὐτῶν· καὶ ἃ πράττουσι δὲ μόνη ὁρᾷς ἅτε δὴ ἐπὶ σκοπῆς οἰκοῦσα. νῦν καιρὸς ἀμύνασθαι αὐτούς. ἐμὲ δὲ ἤν που κρατούμενον ἴδῃς καὶ πλείους ὦσιν αἱ μέλαιναι, σὺ προσθεῖσα τὴν σεαυτῆς σῶζέ με.
ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ
[22] Εἶεν· ἡμεῖς μὲν ὑμῖν καὶ δὴ καθήμεθα ἕτοιμοι ἀκούειν τῶν λόγων, ὑμεῖς δὲ προελόμενοί τινα ἐξ ἁπάντων, ὅστις ἄριστα κατηγορῆσαι ἂν δοκεῖ, συνείρετε τὴν κατηγορίαν καὶ διελέγχετε· πάντας γὰρ ἅμα λέγειν ἀμήχανον. σὺ δέ, ὦ Παρρησιάδη, ἀπολογήσῃ τὸ μετὰ τοῦτο.
ΠΛΑΤΩΝ
Τίς οὖν ὁ ἐπιτηδειότατος ἐξ ἡμῶν ἂν γένοιτο πρὸς τὴν δίκην;
ΧΡΥΣΙΠΠΟΣ
Σύ, ὦ Πλάτων. ἥ τε γὰρ μεγαλόνοια θαυμαστὴ καὶ ἡ καλλιφωνία δεινῶς Ἀττικὴ καὶ τὸ κεχαρισμένον καὶ πειθοῦς μεστὸν ἥ τε σύνεσις καὶ τὸ ἀκριβὲς καὶ τὸ ἐπαγωγὸν ἐν καιρῷ τῶν ἀποδείξεων, πάντα ταῦτά σοι ἀθρόα πρόσεστιν· ὥστε τὴν προηγορίαν δέχου καὶ ὑπὲρ ἁπάντων εἰπὲ τὰ εἰκότα. νῦν ἀναμνήσθητι πάντων ἐκείνων καὶ συμφόρει εἰς τὸ αὐτό, εἴ τί σοι πρὸς Γοργίαν ἢ Πῶλον ἢ Πρόδικον ἢ Ἱππίαν εἴρηται· δεινότερος οὗτός ἐστιν. ἐπίπαττε οὖν καὶ τῆς εἰρωνείας καὶ τὰ κομψὰ ἐκεῖνα καὶ συνεχῆ ἐρώτα, κἄν σοι δοκῇ, κἀκεῖνό που παράβυσον, ὡς "ὁ μέγας ἐν οὐρανῷ Ζεὺς πτηνὸν ἅρμα ἐλαύνων" ἀγανακτήσειεν ἄν, εἰ μὴ οὗτος ὑπόσχοι τὴν δίκην.
ΠΛΑΤΩΝ
[23] Μηδαμῶς, ἀλλά τινα τῶν σφοδροτέρων προχειρισώμεθα, Διογένη τοῦτον ἢ Ἀντισθένη ἢ Κράτητα ἢ καὶ σέ, ὦ Χρύσιππε· οὐ γὰρ δὴ κάλλους ἐν τῷ παρόντι καὶ δεινότητος συγγραφικῆς ὁ καιρός, ἀλλά τινος ἐλεγκτικῆς καὶ δικανικῆς παρασκευῆς· ῥήτωρ δὲ ὁ Παρρησιάδης ἐστίν.
ΔΙΟΓΕΝΗΣ
Ἀλλ᾽ ἐγὼ αὐτοῦ κατηγορήσω· οὐδὲ γὰρ πάνυ μακρῶν οἶμαι τῶν λόγων δεήσεσθαι. καὶ ἄλλως ὑπὲρ ἅπαντας ὕβρισμαι δύ᾽ ὀβολῶν πρῴην ἀποκεκηρυγμένος.
ΠΛΑΤΩΝ
Ὁ Διογένης, ὦ Φιλοσοφία, ἐρεῖ τὸν λόγον ὑπὲρ ἁπάντων. μέμνησο δέ, ὦ γενναῖε, μὴ τὰ σεαυτοῦ μόνον πρεσβεύειν ἐν τῇ κατηγορίᾳ, τὰ κοινὰ δὲ ὁρᾶν· εἰ γάρ τι καὶ πρὸς ἀλλήλους διαφερόμεθα ἐν τοῖς δόγμασι, σὺ δὲ τοῦτο μὲν μὴ ἐξέταζε, μηδὲ ὅστις ἐστὶν ὁ ἀληθέστερος νῦν λέγε, ὅλως δὲ ὑπὲρ Φιλοσοφίας αὐτῆς ἀγανάκτει περιυβρισμένης καὶ κακῶς ἀκουούσης ἐν τοῖς Παρρησιάδου λόγοις, καὶ τὰς προαιρέσεις ἀφείς, ἐν αἷς διαλλάττομεν, ὃ κοινὸν ἅπαντες ἔχομεν, τοῦτο ὑπερμάχει. ὅρα· σὲ μόνον προεστησάμεθα καὶ ἐν σοὶ τὰ πάντα ἡμῶν νῦν κινδυνεύεται, ἢ σεμνότατα δόξαι ἢ τοιαῦτα πιστευθῆναι οἷα οὗτος ἀπέφηνε.
ΔΙΟΓΕΝΗΣ
[24] Θαρρεῖτε, οὐδὲν ἐλλείψομεν· ὑπὲρ ἁπάντων ἐρῶ. κἂν ἡ Φιλοσοφία δὲ πρὸς τοὺς λόγους ἐπικλασθεῖσα —φύσει γὰρ ἥμερος καὶ πρᾶός ἐστιν— ἀφεῖναι διαβουλεύηται αὐτόν, ἀλλ᾽ οὐ τὰ ἐμὰ ἐνδεήσει· δείξω γὰρ αὐτῷ ὅτι μὴ μάτην ξυλοφοροῦμεν.
ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ
Τοῦτο μὲν μηδαμῶς, ἀλλὰ τῷ λόγῳ μᾶλλον· ἄμεινον γὰρ ἤπερ τῷ ξύλῳ. μὴ μέλλε δ᾽ οὖν. ἤδη γὰρ ἐγκέχυται τὸ ὕδωρ καὶ πρὸς σὲ τὸ δικαστήριον ἀποβλέπει.
ΠΑΡΡΗΣΙΑΔΗΣ
Οἱ λοιποὶ καθιζέτωσαν, ὦ Φιλοσοφία, καὶ ψηφοφορείτωσαν μεθ᾽ ὑμῶν, Διογένης δὲ κατηγορείτω μόνος.
ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ
Οὐ δέδιας οὖν μή σου καταψηφίσωνται;
ΠΑΡΡΗΣΙΑΔΗΣ
Οὐδαμῶς· πλείοσι γοῦν κρατῆσαι βούλομαι.
ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ
Γενναῖά σου ταῦτα· καθίσατε δ᾽ οὖν. σὺ δέ, ὦ Διόγενες, λέγε.


ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ
[21] Ελάτε λοιπόν· φτάσαμε εκεί που έπρεπε. Ας κάνουμε τη δίκη κάπου εδώ, στον πρόναο της Πολιούχου Αθηνάς. Εσύ, Ιέρεια, τακτοποίησέ μας τα καθίσματα, κι εμείς στο μεταξύ θα προσκυνήσουμε τη θεά.
ΠΑΡΡΗΣΙΑΔΗΣ
Αθηνά μου Πολιούχε, έλα σύμμαχος μου εναντίον αυτών των φαντασμένων, καθώς θυμάσαι όλα όσα τους ακούς καθημερινά να λένε καταπατώντας τους όρκους τους. Κι αυτά που κάνουν μόνο εσύ τα βλέπεις, επειδή κατοικείς σε τόπο με πανοραμική θέα. Τώρα είναι ευκαιρία να τους το ανταποδώσεις. Όσο για μένα, αν κάπου δεις ότι χάνω και ότι οι καταδικαστικές ψήφοι είναι περισσότερες, εσύ να προσθέσεις τη δική σου και να με σώσεις.
ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ
[22] Ωραία. Εμείς λοιπόν καθίσαμε εδώ για χάρη σας, έτοιμοι να ακούσουμε τους λόγους σας. Κι εσείς διαλέξτε έναν απ᾽ όλους, αυτόν που θεωρείτε τον καλύτερο για να διατυπώσει το κατηγορητήριο, και αναπτύξτε την κατηγορία και τεκμηριώστε την. Δεν είναι φυσικά δυνατό να μιλήσετε όλοι συγχρόνως. Κι εσύ, Παρρησιάδη, θα απολογηθείς αμέσως μετά.
ΠΛΑΤΩΝΑΣ
Ποιός λοιπόν από μας θα ήταν ο καταλληλότερος να μας εκπροσωπήσει στη δίκη;
ΧΡΥΣΙΠΠΟΣ
Εσύ, Πλάτωνα· γιατί και η μεγαλοπρέπειά σου είναι αξιοθαύμαστη και η καλαισθησία σου στον αττικό λόγο εξαιρετική, και έχεις μεταδοτικότητα και ασυναγώνιστη πειθώ, οξυδέρκεια και ακρίβεια, και πειστικότητα στα αποδεικτικά σου επιχειρήματα ανάλογα με την περίσταση· έχεις λοιπόν στη διάθεσή σου όλα αυτά τα προσόντα μαζί. Δέξου λοιπόν να μας εκπροσωπήσεις και πες για λογαριασμό όλων μας ό,τι χρειάζεται. Τώρα θυμήσου τα όλα εκείνα και συσσώρευσέ τα όλα μαζί, όσα έχεις πει στον Γοργία ή στον Πώλο ή στον Πρόδικο ή στον Ιππία· άλλωστε αυτός είναι ικανότερος. Πασπάλισε λοιπόν από πάνω και λίγη προσποίηση, και ρώτα εκείνες τις ευφυείς και συνεχείς ερωτήσεις, κι αν σου ταιριάζει, βάλε κάπου ανάμεσα κι εκείνο το περίφημο «ο μεγαλόπρεπος Δίας στον ουρανό οδηγώντας το φτερωτό του άρμα» θα εξοργιστεί, αν αυτός εδώ δεν τιμωρηθεί.
ΠΛΑΤΩΝΑΣ
[23] Κάθε άλλο. Καλύτερα να επιλέξουμε κάποιον από τους πιο δυναμικούς, τον Διογένη από δω ή τον Αντισθένη ή τον Κράτητα ή ακόμη κι εσένα, Χρύσιππε· γιατί ασφαλώς στην παρούσα περίπτωση δεν είναι καιρός για καλαισθησία και συγγραφική ικανότητα, αλλά για αποδεικτική και δικανική κατάρτιση. Άλλωστε και ο Παρρησιάδης είναι ρήτορας.
ΔΙΟΓΕΝΗΣ
Εγώ θα διατυπώσω τις κατηγορίες εναντίον του. Άλλωστε δεν νομίζω πως χρειάζεται να μακρηγορήσω για πολύ. Και επιπλέον έχω προσβληθεί περισσότερο απ᾽ όλους σας, καθώς τις προάλλες με έφερε για πούλημα με αντίτιμο μόνο δύο οβολούς.
ΠΛΑΤΩΝΑΣ
Ο Διογένης, Φιλοσοφία, θα πάρει τον λόγο για λογαριασμό όλων μας. Και να θυμάσαι, λεβέντη μου, πως δεν εκπροσωπείς στο κατηγορητήριο μόνο τη δική σου θέση, αλλά νοιάζεσαι για το κοινό συμφέρον. Ακόμη κι αν είχαμε μεταξύ μας κάποιες διαφωνίες στις φιλοσοφικές μας απόψεις, εσύ μην το εξετάζεις αυτό, ούτε να επισημαίνεις τώρα ποιός είναι ο σωστότερος, αλλά να αρχίσεις να εκφράζεις γενικά αγανάκτηση, επειδή η ίδια η Φιλοσοφία προσβλήθηκε και κακολογήθηκε στους λόγους του Παρρησιάδη, και αφήνοντας κατά μέρος τις φιλοσοφικές μας επιλογές, στις οποίες διαφέρουμε, να υπερασπιστείς αυτό που είναι κοινό σε όλους μας. Πρόσεχε· εσένα μόνο επιλέξαμε εκπρόσωπο, και από σένα εξαρτώνται τώρα όλα όσα μας αφορούν: ή θα θεωρηθούν αξιοσέβαστα ή θα επιβεβαιωθεί πως είναι τέτοιου επιπέδου, όπως αυτός τα παρουσίασε.
ΔΙΟΓΕΝΗΣ
[24] Μην ανησυχείτε, δεν θα υστερήσω σε τίποτε. Θα μιλήσω για λογαριασμό όλων. Ακόμη κι αν η Φιλοσοφία, ακούγοντας τα λόγια του, τον συμπονέσει —μια και είναι από φυσικού της ήρεμη και καλοσυνάτη— κι αρχίσει να σκέφτεται να τον αθωώσει, εγώ από την πλευρά μου δεν θα μείνω άπραγος. Θα του δείξω ότι το ξύλο δεν το κουβαλάω άδικα μαζί μου.
ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ
Μην το κάνεις αυτό με κανέναν τρόπο, αλλά καλύτερα χρησιμοποίησε τον λόγο· είναι πολύ προτιμότερος από το ξύλο. Μην καθυστερείς όμως. Ήδη έχει χυθεί το νερό μέσα στην κλεψύδρα, και το δικαστήριο έχει τα μάτια του στραμμένα σ᾽ εσένα.
ΠΑΡΡΗΣΙΑΔΗΣ
Οι υπόλοιποι ας καθίσουνε, Φιλοσοφία, και ας ρίξουνε την ψήφο τους μαζί μ᾽ εσάς, κι ο Διογένης ας αναπτύξει μόνος του το κατηγορητήριο.
ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ
Δεν φοβάσαι μήπως η ψήφος τους είναι καταδικαστική εναντίον σου;
ΠΑΡΡΗΣΙΑΔΗΣ
Κάθε άλλο. Θέλω να νικήσω με μεγαλύτερη πλειοψηφία.
ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ
Αρχοντική η στάση σου. Καθίστε λοιπόν. Κι εσύ, Διογένη, λέγε.