Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΟΜΗΡΟΣ

Ἰλιάς (5.846-5.909)


Ὡς δὲ ἴδε βροτολοιγὸς Ἄρης Διομήδεα δῖον,
ἤτοι ὁ μὲν Περίφαντα πελώριον αὐτόθ᾽ ἔασε
κεῖσθαι, ὅθι πρῶτον κτείνων ἐξαίνυτο θυμόν,
αὐτὰρ ὁ βῆ ῥ᾽ ἰθὺς Διομήδεος ἱπποδάμοιο.
850 οἱ δ᾽ ὅτε δὴ σχεδὸν ἦσαν ἐπ᾽ ἀλλήλοισιν ἰόντες,
πρόσθεν Ἄρης ὠρέξαθ᾽ ὑπὲρ ζυγὸν ἡνία θ᾽ ἵππων
ἔγχεϊ χαλκείῳ, μεμαὼς ἀπὸ θυμὸν ἑλέσθαι·
καὶ τό γε χειρὶ λαβοῦσα θεὰ γλαυκῶπις Ἀθήνη
ὦσεν ὑπὲκ δίφροιο ἐτώσιον ἀϊχθῆναι.
855 δεύτερος αὖθ᾽ ὡρμᾶτο βοὴν ἀγαθὸς Διομήδης
ἔγχεϊ χαλκείῳ· ἐπέρεισε δὲ Παλλὰς Ἀθήνη
νείατον ἐς κενεῶνα, ὅθι ζωννύσκετο μίτρῃ·
τῇ ῥά μιν οὖτα τυχών, διὰ δὲ χρόα καλὸν ἔδαψεν,
ἐκ δὲ δόρυ σπάσεν αὖτις· ὁ δ᾽ ἔβραχε χάλκεος Ἄρης,
860 ὅσσον τ᾽ ἐννεάχιλοι ἐπίαχον ἢ δεκάχιλοι
ἀνέρες ἐν πολέμῳ ἔριδα ξυνάγοντες Ἄρηος.
τοὺς δ᾽ ἄρ᾽ ὑπὸ τρόμος εἷλεν Ἀχαιούς τε Τρῶάς τε
δείσαντας· τόσον ἔβραχ᾽ Ἄρης ἆτος πολέμοιο.
Οἵη δ᾽ ἐκ νεφέων ἐρεβεννὴ φαίνεται ἀὴρ
865 καύματος ἐξ ἀνέμοιο δυσαέος ὀρνυμένοιο,
τοῖος Τυδεΐδῃ Διομήδεϊ χάλκεος Ἄρης
φαίνεθ᾽ ὁμοῦ νεφέεσσιν ἰὼν εἰς οὐρανὸν εὐρύν.
καρπαλίμως δ᾽ ἵκανε θεῶν ἕδος, αἰπὺν Ὄλυμπον,
πὰρ δὲ Διὶ Κρονίωνι καθέζετο θυμὸν ἀχεύων,
870 δεῖξεν δ᾽ ἄμβροτον αἷμα καταρρέον ἐξ ὠτειλῆς,
καί ῥ᾽ ὀλοφυρόμενος ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·
«Ζεῦ πάτερ, οὐ νεμεσίζῃ ὁρῶν τάδε καρτερὰ ἔργα;
αἰεί τοι ῥίγιστα θεοὶ τετληότες εἰμὲν
ἀλλήλων ἰότητι, χάριν ἄνδρεσσι φέροντες.
875 σοὶ πάντες μαχόμεσθα· σὺ γὰρ τέκες ἄφρονα κούρην,
οὐλομένην, ᾗ τ᾽ αἰὲν ἀήσυλα ἔργα μέμηλεν.
ἄλλοι μὲν γὰρ πάντες, ὅσοι θεοί εἰσ᾽ ἐν Ὀλύμπῳ,
σοί τ᾽ ἐπιπείθονται καὶ δεδμήμεσθα ἕκαστος·
ταύτην δ᾽ οὔτ᾽ ἔπεϊ προτιβάλλεαι οὔτε τι ἔργῳ,
880 ἀλλ᾽ ἀνιεῖς, ἐπεὶ αὐτὸς ἐγείναο παῖδ᾽ ἀΐδηλον·
ἣ νῦν Τυδέος υἱόν, ὑπερφίαλον Διομήδεα,
μαργαίνειν ἀνέηκεν ἐπ᾽ ἀθανάτοισι θεοῖσι.
Κύπριδα μὲν πρῶτον σχεδὸν οὔτασε χεῖρ᾽ ἐπὶ καρπῷ,
αὐτὰρ ἔπειτ᾽ αὐτῷ μοι ἐπέσσυτο δαίμονι ἶσος·
885 ἀλλά μ᾽ ὑπήνεικαν ταχέες πόδες· ἦ τέ κε δηρὸν
αὐτοῦ πήματ᾽ ἔπασχον ἐν αἰνῇσιν νεκάδεσσιν,
ἤ κε ζὼς ἀμενηνὸς ἔα χαλκοῖο τυπῇσι.»
Τὸν δ᾽ ἄρ᾽ ὑπόδρα ἰδὼν προσέφη νεφεληγερέτα Ζεύς.
«μή τί μοι, ἀλλοπρόσαλλε, παρεζόμενος μινύριζε.
890 ἔχθιστος δέ μοί ἐσσι θεῶν οἳ Ὄλυμπον ἔχουσιν·
αἰεὶ γάρ τοι ἔρις τε φίλη πόλεμοί τε μάχαι τε.
μητρός τοι μένος ἐστὶν ἀάσχετον, οὐκ ἐπιεικτόν,
Ἥρης· τὴν μὲν ἐγὼ σπουδῇ δάμνημ᾽ ἐπέεσσι·
τῶ σ᾽ ὀΐω κείνης τάδε πάσχειν ἐννεσίῃσιν.
895 ἀλλ᾽ οὐ μάν σ᾽ ἔτι δηρὸν ἀνέξομαι ἄλγε᾽ ἔχοντα·
ἐκ γὰρ ἐμεῦ γένος ἐσσί, ἐμοὶ δέ σε γείνατο μήτηρ·
εἰ δέ τευ ἐξ ἄλλου γε θεῶν γένευ ὧδ᾽ ἀΐδηλος,
καί κεν δὴ πάλαι ἦσθα ἐνέρτερος Οὐρανιώνων.»
Ὣς φάτο, καὶ Παιήον᾽ ἀνώγειν ἰήσασθαι·
900 τῷ δ᾽ ἐπὶ Παιήων ὀδυνήφατα φάρμακα πάσσων
ἠκέσατ᾽· οὐ μὲν γάρ τι καταθνητός γ᾽ ἐτέτυκτο.
ὡς δ᾽ ὅτ᾽ ὀπὸς γάλα λευκὸν ἐπειγόμενος συνέπηξεν
ὑγρὸν ἐόν, μάλα δ᾽ ὦκα περιτρέφεται κυκόωντι,
ὣς ἄρα καρπαλίμως ἰήσατο θοῦρον Ἄρηα.
905 τὸν δ᾽ Ἥβη λοῦσεν, χαρίεντα δὲ εἵματα ἕσσε·
πὰρ δὲ Διὶ Κρονίωνι καθέζετο κύδεϊ γαίων.
Αἱ δ᾽ αὖτις πρὸς δῶμα Διὸς μεγάλοιο νέοντο,
Ἥρη τ᾽ Ἀργείη καὶ Ἀλαλκομενηῒς Ἀθήνη,
παύσασαι βροτολοιγὸν Ἄρη᾽ ἀνδροκτασιάων.


Και άμ᾽ είδ᾽ ο Άρης ο σκληρός τον θείον Διομήδη,
άφησε τον θεόρατον Περίφαντα να κείται
νεκρός εκεί που θάνατον του είχε δώσει πρώτα
κι ίσια στον ιπποδαμαστήν εχύθηκε Διομήδη.
850Κι ότ᾽ ήσαν αντιμέτωποι, το χάλκινο κοντάρι
ξάμωσ᾽ επάνω απ᾽ τον ζυγόν και τα λουριά των ίππων
ο Άρης ολοπρόθυμος να πάρει την ψυχήν του.
Το ᾽πιασε με το χέρι της η γλαυκομάτ᾽ Αθήνη
και από τον θρόνον το ᾽καμε χαμένο αυτού να πέσει·
855δεύτερος τότ᾽ εχύθηκε με χάλκινο κοντάρι
ο Διομήδης, κι η θεά τ᾽ άμπωσεν ώσπου εβρήκε
η λόγχη το λαγγόνι αυτού που ζώστρα το σκεπάζει·
τον πλήγωσε αυτού κι έφαγε την τρομερήν του σάρκα,
και το κοντάρι ανέσπασε· και ο χαλκοφόρος Άρης
860βόησε τόσ᾽ όσο βοούν εννιά δέκα χιλιάδες
άνδρες, ενώ συγκρούονται στην φλόγα του πολέμου.
Κι έπεσε τρόμος στην καρδιά των Αχαιών και Τρώων.
Τόσο σφοδρώς εβόησεν ο αιμόχαρος ο Άρης.
Και ως από νέφη φαίνεται σκοταδερός ο αέρας,
865ότ᾽ άνεμος σηκώνεται κακός από το καύμα,
του Διομήδη εφαίνετο και ο χαλκοφόρος Άρης
ως μες στα νέφη ανέβαινεν εις τ᾽ ουρανού τον θόλον.
Κι έφθασε ευθύς στον Όλυμπον, έδραν των αθανάτων,
και λυπημένος κάθισε στο πλάγι του Κρονίδη
870και τ᾽ άφθαρτ᾽ αίμα τού ᾽δειχνε, που απ᾽ την πληγήν του ρέει,
και του ᾽λεγε οδυρόμενος με λόγια φτερωμένα:
«Πατέρα Δία, στο κακό που βλέπεις δεν θυμώνεις;
Φρικτά πάντοτ᾽ επάθαμεν οι αθάνατοι από γνώμην
δικήν μας όταν παίρνομεν με τους ανθρώπους μέρος.
875Και όλοι σ᾽ εσέ θυμώνομεν, διότι έχεις γεννήσει
κόρην τρελήν, κακότροπην, που στ᾽ άνομα είναι ο νους της.
Διότι οι επίλοιποι θεοί στον Όλυμπον όσ᾽ είναι,
όλοι σου υποτάσσονται, σ᾽ εσέ καθείς μας κλίνει·
και αυτήν ποσώς δεν τιμωρείς με έργον ή με λόγον,
880αλλ᾽ επειδή την γέννησες κακήν την υποφέρεις,
που τώρα τον περήφανον Διομήδην έχει σπρώξει
να πολεμήσει μανιακός αυτούς τους αθανάτους·
την Κύπριν πρώτα ελάβωσε στο χέρι και κατόπιν
ως δαίμων ώρμησε σ᾽ εμέ· και αν οι γοργοί μου πόδες
885δεν μ᾽ έπαιρναν θα εκείτομουν πολύν καιρόν με πόνους
κει μέσα στους ελεεινούς σωρούς των πεθαμένων
ή άψυχον ζωντόνεκρον θα μ᾽ έκαμναν οι λόγχες».
Μ᾽ άγριο βλέμμ᾽ απάντησεν ο νεφελοσυνάκτης:
«Εδώ μη κάθεσ᾽, άστατε, ωσάν παιδί να κλαίεις·
890και απ᾽ τους θεούς του Ολύμπου σε μισώ με την καρδιά μου,
ότι την έριδ᾽ αγαπάς, τες μάχες, τους πολέμους.
Της μητρός σου έχεις την ορμήν ακράτητην, βαρείαν,
της Ήρας όπου οι λόγοι μου δυσκόλως την δαμάζουν,
και τώρ᾽ αυτή σε πρόσταξε, θαρρώ, και αυτά παθαίνεις.
895Αλλά να βασανίζεσαι δεν θέλει εγώ σ᾽ αφήσω,
αίμα μου είσαι, και σ᾽ εμέ σ᾽ εγέννησε η μητέρα·
κακός ως είσαι, αν είχε σε θεός άλλος γεννήσει
από καιρόν θα ευρίσκεσο μακράν των Ουρανίων».
Είπε και τον Παιήονα προστάζει να τον ιάνει.
900Με βότανα παυσίπονα που του ᾽βαλε ο Παιήων
τον ιάτρευσεν ότι θνητός δεν ήτο αυτός πλασμένος·
και όπως γρήγορα η πυτιά το λευκό γάλα πήζει
που υγρόν γοργά συσφίγγεται, καθώς το ανακατώνουν,
έτσι εθεράπευσε γοργά τον άγριον Άρη εκείνος.
905Και ο Άρης, ως τον έλουσεν η Ήβη, λαμπροφόρος
με περηφάνια κάθισε στο πλάγι του Κρονίδη.
Και προς το δώμα του Διός του μεγαλοδυνάμου
γύρισε με την Άργισσαν Ήραν η σώστρ᾽ Αθήνη,
τον Άρην αφού εμπόδισαν απ᾽ τες ανδροφονίες.