[297] Το συμπέρασμα από όλα αυτά είναι ότι χάρη στη δική μου πολιτική τόσο η πόλη στα μάτια όλου του κόσμου όσο και εγώ στα δικά σας μάτια δεν έχουμε καμιάν ευθύνη γι᾽ αυτήν την τόσο αισχρή και περιβόητη συνωμοσία και μοχθηρία ή πιο σωστά, Αθηναίοι, αν πρέπει να μη φλυαρώ, την προδοσία της ελευθερίας των Ελλήνων. Και έπειτα με ρωτάς για ποιά αρετή μου έχω την απαίτηση να μου αποδοθούν τιμές; Και εγώ σου απαντώ ότι, όταν όλοι οι πολιτικοί στην Ελλάδα, αρχής γενομένης από εσένα, είχαν διαφθαρεί [πρώτα από τον Φίλιππο, σήμερα από τον Αλέξανδρο], [298] εμένα ούτε περιστάσεις ούτε λόγια κολακευτικά ούτε μεγάλες υποσχέσεις ούτε ελπίδα ούτε φόβος ούτε τίποτε άλλο με ώθησε ούτε με παρέσυρε ώστε να προδώσω κάτι από όσα έκρινα δίκαια και συμφέροντα για την πατρίδα· ούτε και όσες συμβουλές έχω δώσει ως τώρα σ᾽ αυτούς εδώ, το έχω κάνει, όπως εσείς, γέρνοντας σαν ζυγαριά προς το κέρδος, αλλά με φρόνημα σταθερό, δίκαιο και αδέκαστο. Πράγματι, όταν ανέλαβα τις σημαντικότερες υποθέσεις από τους συγχρόνους μου πολιτικούς, τις διεκπεραίωσα όλες σωστά και δίκαια. [299] Γι᾽ αυτούς ακριβώς τους λόγους διεκδικώ τιμές. Όσο για τα οχυρωματικά έργα και την κατασκευή τάφρου, για τα οποία με διέσυρες, εγώ τα θεωρώ άξια ευγνωμοσύνης και επαίνου· πως αλλιώς; Ωστόσο, τα θεωρώ κάπως υποδεέστερα από τις πολιτικές μου ενέργειες. Δεν ενίσχυσα εγώ την πόλη με πέτρες και πλίνθους ούτε αυτά συγκαταλέγονται στα σπουδαιότερα από τα έργα μου για τα οποία περηφανεύομαι. Αλλά αν έχεις τη διάθεση να εξετάσεις δίκαια την ενίσχυση της πόλης από τη δική μου πλευρά, θα βρεις όπλα, πόλεις συμμαχικές, οχυρές θέσεις, λιμάνια και πλοία, άλογα πολλά και ανθρώπους πρόθυμους να τα υπερασπιστούν. [300] Αυτές τις επάλξεις έριξα εγώ για προστασία της Αττικής στον βαθμό που μπορούσε να σκεφθεί ένας άνθρωπος, και με αυτά περιχαράκωσα όλη τη χώρα· δεν ενίσχυσα απλώς τον δακτύλιο του Πειραιά και της πόλης· δεν ηττήθηκα εγώ από τον Φίλιππο στην προνοητικότητα ούτε και σε ό,τι αφορά στις πολεμικές προετοιμασίες του, κάθε άλλο μάλιστα· αντίθετα, εκείνοι που δεν υπολόγισαν σωστά και νικήθηκαν από την τύχη ήταν οι στρατηγοί και οι δυνάμεις των συμμάχων. Ποιές οι αποδείξεις γι᾽ αυτά; Σαφείς και ολοφάνερες. Να τις εξετάσετε.
[301] Τί έπρεπε να κάνει ο πολίτης που αγαπά την πατρίδα του; Τί ο πολιτικός που ενεργούσε με κάθε δυνατή προνοητικότητα, προθυμία και δικαιοσύνη; Δεν όφειλε από την πλευρά της θάλασσας να κάνει προκάλυμμα της Αττικής την Εύβοια, από την ηπειρωτική χώρα τη Βοιωτία και από τη μεριά της Πελοποννήσου τις γειτονικές προς αυτήν πόλεις; Δεν είχε χρέος να προνοήσει με ποιό τρόπο θα γινόταν η μεταφορά των σιτηρών ως τον Πειραιά μέσα από περιοχές όλες φιλικές; [302] Δεν είχε χρέος, με αποστολή βοήθειας και με παρόμοια πολιτική τόσο στους λόγους του όσο και στα ψηφίσματά του, αφενός να διατηρήσει την ήδη φιλική σχέση ορισμένων περιοχών, όπως της Προκοννήσου, της Χερρονήσου και της Τενέδου, αφετέρου να βρει τρόπο ώστε να εξασφαλίσει τη φιλία και συμμαχία άλλων πόλεων, όπως του Βυζαντίου, της Αβύδου και της Εύβοιας; Δεν ήταν καθήκον του να απογυμνώσει τον εχθρό από τις σημαντικότερες δυνάμεις του και να προσθέσει στην πόλη όσα της έλειπαν; Όλα αυτά λοιπόν έχουν επιτευχθεί με τα δικά μου ψηφίσματα και με τις δικές μου πολιτικές ενέργειες· [303] και, εάν θέλει κανείς να τα εξετάσει χωρίς φθόνο, θα διαπιστώσει, Αθηναίοι, ότι και σωστά είχαν αποφασιστεί και με κάθε εντιμότητα είχαν υλοποιηθεί, χωρίς να αφήνω να παρέλθει ούτε να αγνοήσω ούτε να πετάξω την κατάλληλη για το καθένα περίσταση ούτε και να παραλείψω τίποτε από όσα εξαρτιόνται από την ικανότητα και την προνοητικότητα ενός ανθρώπου. Εάν όμως η ανώτερη δύναμη κάποιας θεότητας ή της τύχης ή η ανικανότητα των στρατηγών ή η δική σας εγκληματικότητα που προδίδατε τις πόλεις ή όλα μαζί αυτά υπονόμευαν τα πάντα, ώσπου έφεραν τα πάνω κάτω, σε τί φταίει ο Δημοσθένης; [304] Αν όμως υπήρχε σε κάθε ελληνική πόλη ένας πολιτικός άνδρας σαν εμένα, στη θέση που κατείχα εγώ εδώ στην Αθήνα ή, πιο συγκεκριμένα, εάν η Θεσσαλία είχε έστω και έναν άνδρα και έναν η Αρκαδία με τα ίδια φρονήματα με μένα, κανένας από τους Έλληνες ούτε έξω ούτε μέσα από τις Θερμοπύλες θα είχε υποστεί τις σημερινές συμφορές· [305] θα ζούσαν ο καθένας στην πατρίδα του ευτυχισμένοι, ελεύθεροι και αυτόνομοι, με κάθε ασφάλεια και σιγουριά, ευγνώμονες σε σας και στους υπόλοιπους Αθηναίους για τα τόσο πολλά και ανεκτίμητα αγαθά που είχαν χάρη σε μένα. Για να καταλάβετε όμως ότι οι λέξεις που χρησιμοποιώ, για να μην προκαλέσω τον φθόνο, ελάχιστα αποδίδουν τη σπουδαιότητα των έργων μου, κάνε μου τη χάρη πάρε και διάβασε αυτό εδώ το έγγραφο και διάβασε τις αποστολές βοήθειας που πραγματοποιήθηκαν χάρη στα δικά μου ψηφίσματα.

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ ΒΟΗΘΕΙΑΣ