[276] Και κοντά στα άλλα, λες και όσα έχει πει ήταν όλα ειλικρινή και έδειχναν φιλική διάθεση, σας συμβούλευσε να φυλάγεστε από μένα και να προσέχετε μήπως σας παρασύρω και σας εξαπατήσω, αποκαλώντας με φοβερό ρήτορα, γητευτή, σοφιστή και όλα τα παρόμοια. Πιστεύει, προφανώς, ότι, αν κάποιος αποδώσει πρώτος σε άλλον χαρακτηρισμούς που ταιριάζουν στον ίδιο, πράγματι έτσι έχουν αυτά και ότι δεν θα εξετάσουν πια οι ακροατές ποιός τέλος πάντων είναι αυτός που λέει αυτά. Εγώ όμως είμαι σίγουρος ότι όλοι ξέρετε το ποιόν του και πιστεύετε ότι αυτοί οι χαρακτηρισμοί ταιριάζουν πολύ περισσότερο σ᾽ αυτόν παρά σε μένα. [277] Επίσης, είμαι σίγουρος ότι τη δική μου ρητορική δεινότητα — αλλά ας είναι. Ωστόσο βλέπω ότι τις περισσότερες φορές οι ακροατές είναι αρμόδιοι να κρίνουν τη ρητορική ικανότητα των ομιλητών· γιατί η εξυπνάδα του ρήτορα θα κριθεί από την εκ μέρους σας αποδοχή των λόγων του και τη φιλική διάθεση που θα κρατήσετε απέναντί του. Εάν λοιπόν έχω και εγώ κάποια τέτοια ικανότητα, θα διαπιστώσετε όλοι σας ότι τη χρησιμοποιούσα πάντοτε για τις κοινές υποθέσεις, για το συμφέρον σας, και σε καμιά περίπτωση εναντίον σας, ούτε και για ιδιωτικές υποθέσεις. Αντίθετα, η δική του ικανότητα θα διαπιστώσετε ότι χρησιμοποιήθηκε όχι μόνο στο να συνηγορεί υπέρ των εχθρών αλλά και εναντίον μεμονωμένων ατόμων, αν κάποιος τον έβλαψε σε κάτι ή ήρθε σε σύγκρουση μαζί του σε κάποια περίπτωση. Γιατί ούτε έντιμα τη χρησιμοποιεί ούτε και για τα συμφέροντα της πόλης. [278] Ο καλός και ενάρετος πολίτης δεν πρέπει να απαιτεί από τους δικαστές, που ήρθαν εδώ για τα κοινά ζητήματα, να του ικανοποιούν ούτε την οργή ούτε την έχθρα ούτε και κανένα άλλο από τα παρόμοια πάθη της ψυχής, ούτε και είναι σωστό να παρουσιάζεται ενώπιόν σας γι᾽ αυτά τα ζητήματα· πάνω από όλα πρέπει να μην έχει από φυσικού του αυτά τα πάθη· αν όμως του είναι έμφυτα, τότε οφείλει να τα εξωτερικεύει με ηρεμία και με μέτρο. Σε ποιές περιπτώσεις τότε πρέπει να είναι παθιασμένος ο πολιτικός και ο ρήτορας; Στις περιπτώσεις που διακυβεύονται τα συμφέροντα της πόλης στο σύνολό τους και σ᾽ εκείνες που ο λαός, βρίσκεται στην ανάγκη να αντιμετωπίσει τους εχθρούς του, σ᾽ αυτές και μόνο τις περιπτώσεις. Αυτό το πάθος πρέπει να χαρακτηρίζει έναν γενναίο και συνετό πολίτη. [279] Αλλά για έναν άνθρωπο που δεν ζήτησε ποτέ ως τώρα να τιμωρηθώ για κανένα δημόσιο αδίκημα, και θα προσθέσω, ούτε και ιδιωτικό ούτε για λογαριασμό της πόλης ούτε για δικό του, το να έρχεται τώρα με καλά σχεδιασμένη κατηγορία για την απονομή στεφάνου και επαίνου και το να έχει σπαταλήσει όλους αυτούς τους λόγους για το ζήτημα αυτό, είναι απόδειξη προσωπικής έχθρας, φθόνου και μικροψυχίας και όχι ανθρώπου με χρηστά ήθη. Εξάλλου, το ότι εγκατέλειψε την αντιπαράθεση προς εμένα προσωπικά και επιτίθεται τώρα εναντίον αυτού εδώ του Κτησιφώντα, αυτό πια δείχνει τη μοχθηρία του σε όλο το μεγαλείο της. [280] Με όλα αυτά, Αισχίνη, μου δίνεις την εντύπωση ότι επιδίωξες αυτή τη δίκη, επειδή ήθελες να επιδείξεις τις ρητορικές και φωνητικές σου ικανότητες και όχι για να λάβεις ικανοποίηση για κάποιο αδίκημα. Αυτό που αξίζει όμως Αισχίνη, δεν είναι ο λόγος του ρήτορα ούτε και η ένταση της φωνής του, αλλά να επιλέγει την ίδια πολιτική με τον λαό και να έχει τους ίδιους ακριβώς εχθρούς και φίλους που έχει και η πατρίδα του. [281] Γιατί όποιος είναι έτσι ψυχικά προετοιμασμένος, όλα όσα θα λέει, θα είναι με καλή διάθεση· όποιος όμως υπηρετεί αυτούς από τους οποίους προβλέπει η πόλη κάποιο κίνδυνο, αυτός δεν στηρίζεται στις ίδιες ελπίδες με τον λαό, και επομένως δεν περιμένει και τη σιγουριά του από εκεί που την περιμένει ο λαός. Αλλά, εγώ, το βλέπεις; Έχω ταυτίσει τα συμφέροντά μου με τα συμφέροντα αυτών εδώ και δεν έχω κάνει τίποτε έξω από τα δικά τους συμφέροντα, ούτε κάτι για τον εαυτό μου. [282] Μπορείς και εσύ να πεις το ίδιο; Όχι βέβαια. Εσύ αμέσως μετά τη μάχη αναχωρούσες ως πρεσβευτής προς τον Φίλιππο, τον υπαίτιο των συμφορών της πατρίδας εκείνη την περίοδο, όταν μάλιστα αρνιόσουν, όπως γνωρίζουν όλοι, όλο τον προηγούμενο καιρό αυτή την αποστολή. Ποιός αλήθεια είναι αυτός που εξαπατά την πόλη; Δεν είναι αυτός που δεν λέει όσα αισθάνεται; Ποιόν καταριέται δίκαια ο κήρυκας; Όχι έναν τέτοιο άνθρωπο; Ποιό μεγαλύτερο έγκλημα θα μπορούσε κανείς να καταλογίσει σε έναν ρήτορα, αν όχι την ασυμφωνία σκέψης και λόγου; [283] Αποδείχτηκε λοιπόν ότι εσύ είσαι αυτός. Παρ᾽ όλα αυτά υψώνεις τη φωνή σου και τολμάς να αντικρίζεις τα πρόσωπα αυτών εδώ των ανθρώπων; Νομίζεις ότι δεν ξέρουν αυτοί ποιός είσαι; Ή πιστεύεις ότι όλοι έχουν πέσει σε τόσο βαθύ ύπνο και λήθαργο ώστε να μη θυμούνται τους λόγους που εκφωνούσες μπροστά στον λαό, ενώ συνεχιζόταν ακόμη ο πόλεμος, όταν καταριόσουν τον εαυτό σου και ορκιζόσουν ότι δεν υπάρχει τίποτε το κοινό ανάμεσα σ᾽ εσένα και στον Φίλιππο, αλλά ότι εγώ από προσωπική έχθρα αποδίδω σ᾽ εσένα αυτή την ψευδή κατηγορία; [284] Δεν πρόλαβε όμως να φτάσει η είδηση για το αποτέλεσμα της μάχης και αμέσως αδιαφόρησες εντελώς γι᾽ αυτά, παραδεχόσουν τώρα ανοιχτά αυτά που αρνιόσουν προηγουμένως και έλεγες πως είχες τάχα δεσμό φιλίας και φιλοξενίας με τον Φίλιππο, κρύβοντας με αυτές τις λέξεις ότι ήσουν μίσθαρνο όργανό του. Γιατί με ποιά πρόφαση ισότητας ή βάσει ποιού δικαίου θα μπορούσε να ήταν ο Φίλιππος οικοδεσπότης ή φίλος ή γνωστός του Αισχίνη, του γιου της Γλαυκοθέας της τυμπανίστριας; Εγώ τουλάχιστον δεν τη βλέπω· αυτό που βλέπω όμως είναι ότι έγινες μίσθαρνο όργανο του Φιλίππου για να βλάψεις τα συμφέροντα αυτών εδώ. Και όμως, εσύ, ένας δημόσια αναγνωρισμένος προδότης που κατάγγειλες ο ίδιος τον εαυτό σου για τα όσα συνέβησαν, λοιδορείς και κατηγορείς εμένα για πράγματα για τα οποία θα βρεις τους πάντες να έχουν μεγαλύτερη ευθύνη από μένα.