Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΞΕΝΟΦΩΝ

Ἑλληνικά (4.3.1-4.3.9)

[4.3.1] Ὁ δ᾽ Ἀγησίλαος σπεύδων μὲν ἐκ τῆς Ἀσίας ἐβοήθει· ὄντι δ᾽ αὐτῷ ἐν Ἀμφιπόλει ἀγγέλλει Δερκυλίδας ὅτι νικῷέν τε αὖ Λακεδαιμόνιοι, καὶ αὐτῶν μὲν τεθνάναι ὀκτώ, τῶν δὲ πολεμίων παμπλήθεις· ἐδήλου δὲ ὅτι καὶ τῶν συμμάχων οὐκ ὀλίγοι πεπτωκότες εἶεν. [4.3.2] ἐρομένου δὲ τοῦ Ἀγησιλάου· Ἆρ᾽ ἄν, ὦ Δερκυλίδα, ἐν καιρῷ γένοιτο, εἰ αἱ συμπέμπουσαι πόλεις ἡμῖν τοὺς στρατιώτας τὴν νίκην ὡς τάχιστα πύθοιντο; ἀπεκρίνατο δὴ ὁ Δερκυλίδας· Εὐθυμοτέρους γοῦν εἰκὸς ταῦτ᾽ ἀκούσαντας εἶναι. Οὐκοῦν σύ, ἐπεὶ παρεγένου, κάλλιστα ἂν ἀπαγγείλαις; ὁ δὲ ἄσμενος ἀκούσας, καὶ γὰρ ἀεὶ φιλαπόδημος ἦν, εἶπεν· Εἰ σὺ τάττοις. Ἀλλὰ τάττω, ἔφη, καὶ προσαπαγγέλλειν γε κελεύω ὅτι ἐὰν καὶ τάδε εὖ γένηται, πάλιν παρεσόμεθα, ὥσπερ καὶ ἔφαμεν. [4.3.3] ὁ μὲν δὴ Δερκυλίδας ἐφ᾽ Ἑλλησπόντου πρῶτον ἐπορεύετο· ὁ δ᾽ Ἀγησίλαος διαλλάξας Μακεδονίαν εἰς Θετταλίαν ἀφίκετο. Λαρισαῖοι μὲν οὖν καὶ Κραννώνιοι καὶ Σκοτουσσαῖοι καὶ Φαρσάλιοι, σύμμαχοι ὄντες Βοιωτοῖς, καὶ πάντες δὲ Θετταλοί, πλὴν ὅσοι αὐτῶν φυγάδες τότ᾽ ἐτύγχανον, ἐκακούργουν αὐτὸν ἐπακολουθοῦντες. [4.3.4] ὁ δὲ τέως μὲν ἦγεν ἐν πλαισίῳ τὸ στράτευμα, τοὺς ἡμίσεις μὲν ἔμπροσθεν, τοὺς ἡμίσεις δ᾽ ἐπ᾽ οὐρᾷ ἔχων τῶν ἱππέων· ἐπεὶ δ᾽ ἐκώλυον τῆς πορείας οἱ Θετταλοὶ ἐπελαύνοντες τοῖς ὄπισθεν, παραπέμπει ἐπ᾽ οὐρὰν καὶ τὸ ἀπὸ τοῦ στόματος ἱππικὸν πλὴν τῶν περὶ αὐτόν. [4.3.5] ὡς δὲ παρετάξαντο ἀλλήλοις, οἱ μὲν Θετταλοὶ νομίσαντες οὐκ ἐν καλῷ εἶναι πρὸς τοὺς ὁπλίτας ἱππομαχεῖν, στρέψαντες βάδην ἀπεχώρουν. [4.3.6] οἱ δὲ μάλα σωφρόνως ἐπηκολούθουν. γνοὺς δὲ ὁ Ἀγησίλαος ἃ ἑκάτεροι ἡμάρτανον, πέμπει τοὺς περὶ αὑτὸν μάλα εὐρώστους ἱππέας, καὶ κελεύει τοῖς τε ἄλλοις παραγγέλλειν καὶ αὐτοὺς διώκειν ὡς τάχιστα καὶ μηκέτι δοῦναι αὐτοῖς ἀναστροφήν. [4.3.7] οἱ δὲ Θετταλοὶ ὡς εἶδον παρὰ δόξαν ἐλαύνοντας, οἱ μὲν αὐτῶν ἔφυγον, οἱ δ᾽ ἀνέστρεψαν, οἱ δὲ πειρώμενοι τοῦτο ποιεῖν, πλαγίους ἔχοντες τοὺς ἵππους ἡλίσκοντο. [4.3.8] Πολύχαρμος μέντοι ὁ Φαρσάλιος ἱππαρχῶν ἀνέστρεψέ τε καὶ μαχόμενος σὺν τοῖς περὶ αὐτὸν ἀποθνῄσκει. ὡς δὲ τοῦτ᾽ ἐγένετο, φυγὴ τῶν Θετταλῶν ἐξαισία γίγνεται· ὥστε οἱ μὲν ἀπέθνῃσκον αὐτῶν, οἱ δὲ καὶ ἡλίσκοντο. ἔστησαν δ᾽ οὖν οὐ πρόσθεν, πρὶν ἐν τῷ ὄρει τῷ Ναρθακίῳ ἐγένοντο. [4.3.9] καὶ τότε μὲν δὴ ὁ Ἀγησίλαος τροπαῖόν τ᾽ ἐστήσατο μεταξὺ Πραντὸς καὶ Ναρθακίου, καὶ αὐτοῦ ἔμεινε, μάλα ἡδόμενος τῷ ἔργῳ, ὅτι τοὺς μέγιστον φρονοῦντας ἐπὶ ἱππικῇ ἐνενικήκει σὺν ᾧ αὐτὸς συνέλεξεν ἱππικῷ. τῇ δ᾽ ὑστεραίᾳ ὑπερβάλλων τὰ Ἀχαϊκὰ τῆς Φθίας ὄρη τὴν λοιπὴν πᾶσαν διὰ φιλίας ἐπορεύετο μέχρι πρὸς τὰ Βοιωτῶν ὅρια.

[4.3.1] Ο Αγησίλαος ερχόταν βιαστικά από την Ασία να βοηθήσει τους δικούς του. Βρισκόταν στην Αμφίπολη, όταν έφτασε ο Δερκυλίδας να του αναγγείλει ότι άλλη μια φορά είχαν νικήσει οι Λακεδαιμόνιοι κι ότι δεν είχαν χάσει παρά μόνο οχτώ άνδρες, ενώ από τους εχθρούς σκοτώθηκαν πάρα πολλοί· δεν του ᾽κρυψε ωστόσο ότι κι οι σύμμαχοι είχαν μεγάλες απώλειες. [4.3.2] Ο Αγησίλαος τον ρώτησε: «Δεν νομίζεις, Δερκυλίδα, ότι θα ᾽ταν σκόπιμο να πληροφορηθούν τη νίκη όσο το δυνατόν γρηγορότερα οι πόλεις που μας έδωσαν στρατό;» Ο Δερκυλίδας απάντησε: «Φυσικό θα ᾽ναι να τονωθεί το ηθικό τους όταν τη μάθουν». «Τότε δεν είσαι εσύ, που βρέθηκες στη μάχη, ο πιο κατάλληλος για να τους πας την είδηση;» Ο άλλος χάρηκε μόλις τ᾽ άκουσε, γιατί πάντα αγαπούσε τα ταξίδια. Είπε λοιπόν: «Αν με προστάζεις…» «Και βέβαια σε προστάζω», αποκρίθηκε ο Αγησίλαος, «και να τους πεις και τούτο ακόμα: αν πάει καλά κι η τωρινή μας επιχείρηση θα γυρίσουμε ξανά πίσω, όπως τους έχουμε υποσχεθεί».
[4.3.3] Τότε ξεκίνησε ο Δερκυλίδας με κατεύθυνση πρώτα προς τον Ελλήσποντο. Ο Αγησίλαος διέσχισε τη Μακεδονία κι έφτασε στη Θεσσαλία. Οι Λαρισινοί, οι Κραννώνιοι, οι Σκοτουσσαίοι κι οι Φαρσάλιοι —που ήταν σύμμαχοι των Βοιωτών—, καθώς κι όλοι οι άλλοι Θεσσαλοί εκτός απ᾽ όσους έτυχε να ᾽ναι τότε εξόριστοι, τον ακολούθησαν και του ᾽καναν κλεφτοπόλεμο. [4.3.4] Στην αρχή ο Αγησίλαος βάδιζε με τον στρατό του συνταγμένο σε τετράγωνο, έχοντας το μισό ιππικό μπροστά και το μισό πίσω. Επειδή όμως οι Θεσσαλοί χτυπούσαν την οπισθοφυλακή κι εμπόδιζαν την πορεία, ο Αγησίλαος έστειλε πίσω και το ιππικό της εμπροσθοφυλακής, εκτός από την προσωπική του φρουρά. [4.3.5] Όταν παρατάχτηκαν οι δύο δυνάμεις αντίκρυ η μια στην άλλη, οι Θεσσαλοί δεν το βρήκαν φρόνιμο να ρίξουν το ιππικό τους πάνω σ᾽ οπλίτες· έκαναν λοιπόν μεταβολή κι άρχισαν να υποχωρούν αργά, ενώ οι άλλοι τούς ακολουθούσαν πολύ προσεκτικά.
[4.3.6] Ο Αγησίλαος αντιλήφθηκε το λάθος που έκαναν κι οι δύο παρατάξεις, κι έστειλε τους επίλεκτους ιππείς της φρουράς του με διαταγή να καταδιώξουν οι ίδιοι τους Θεσσαλούς μ᾽ όλη τους την ταχύτητα και να παραγγείλουν και στους άλλους να επιχειρήσουν το ίδιο, έτσι που να μην προλάβουν οι αντίπαλοι να κάνουν ξανά μεταβολή. [4.3.7] Βλέποντας οι Θεσσαλοί αυτή την αναπάντεχη επέλαση, άλλοι το ᾽βαλαν στα πόδια χωρίς καθόλου να γυρίσουν, ενώ άλλοι που δοκίμασαν να κάνουν μεταβολή βρέθηκαν με τ᾽ άλογα γυρισμένα στο πλάι και πιάστηκαν αιχμάλωτοι. [4.3.8] Ο Φαρσάλιος Πολύχαρμος, ωστόσο, ίππαρχος τότε, γύρισε και πολέμησε με τους άνδρες του, αλλά σκοτώθηκε. Μετά απ᾽ αυτό η φυγή των Θεσσαλών πήρε πρωτόφαντες διαστάσεις, μ᾽ αποτέλεσμα άλλοι απ᾽ αυτούς να σκοτωθούν κι άλλοι να πιαστούν αιχμάλωτοι· οι υπόλοιποι δεν σταμάτησαν παρά σαν έφτασαν στο όρος Ναρθάκιο. [4.3.9] Τότε ο Αγησίλαος έστησε τρόπαιο ανάμεσα στον Πράντα και στο Ναρθάκιο κι έμεινε εκεί, ενθουσιασμένος με την επιτυχία: είχε νικήσει, με το ιππικό που είχε οργανώσει ο ίδιος, τον λαό που καμάρωνε περισσότερο απ᾽ όλους για την ιππευτική του τέχνη. Την άλλη μέρα πέρασε τα αχαϊκά βουνά της Φθίας κι αποκεί και πέρα βάδισε μέσα από φιλικό έδαφος ώς τα σύνορα της Βοιωτίας.